چکیده
در جریان حکمیت پیکار صفین، خوارج دست کم دو اشکال به امام علی (ع) برای پذیرش حَکَمیّت وارد می کردند: نخست با استدلال به آیه «إنِ الحُکمُ إلّا لِلهِ» حکمیت را در صلاحیت بندگان خداوند نمی دانستند؛ دوم اینکه امام (ع) را متهم به انتخاب دو حَکَم غیرعادل می کردند. از استدلال امام علی (ع) به آیه 35 سوره نساء که مبتنی بر روش تفسیر قرآن به قرآن بود در پاسخ به شبهه نخست روشن می شود که آیه مورد استناد خوارج، اولا دارای حصر اضافی و مجازی است؛ ثانیا عام است و با آیه 35 سوره نساء تخصیص می خورد؛ ثالثا از متشابهات قرآن است و باید آن را به آیه 35 سوره نساء ارجاع داد؛ رابعا خوارج میان وضع حکم و اجرای حکم خلط کردند. در پاسخ به شبهه دوم نیز آشکار می شود که اولا یکی از دو طرف تخاصم، به ظاهر مسلمان و در باطن نامسلمان بودند، بنابراین حَکَم را از میان خود برگزیدند؛ ثانیا طرفین تخاصم از حاکم شرع امام علی (ع) در تعیین حَکَمین سر باز زدند؛ ثالثا با اینکه حکمین عادل نبودند، موظف بودند به نیکی حکم کنند. از این شیوه استدلال امام علی (ع) به آیه 35 سوره نساء، ابن عباس، امام باقر (ع) و متکلمان و مفسران اسلامی استفاده کرده اند.
کلیدواژه ها
تاریخ صدر اسلام، اندیشه سیاسی خوارج، خوارج، حکمیت، آیه 35 سوره نساء، امام علی (ع)، سیره سیاسی امام علی (ع)
