دکتر مهدی زارع در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به نتایج به دست آمده از مطالعات میدانی انجام شده درباره سیل‌های اخیر در کشور، گفت: بر اساس آمارها از میزان بارش‌ها از اسفندماه سال گذشته تا اردیبهشت ماه سال جاری نسبت به سال آبی گذشته 2.3 برابر و نسبت به متوسط 50 ساله 1.5 برابر متوسط 50 سال منتهی به سال 98 بوده است.
وی با بیان اینکه این مقدار بارش نشان می‌دهد که بارندگی در کشور از پراکندگی مناسبی برخوردار نیست، ادامه داد: در یک بازه زمانی کوتاه مدت مناطق کوچکی از جغرافیای کشور به شدت تحت تأثیر بارش‌ها قرار دارد که منجر به وقوع سیل می‌شود.
زارع اظهار کرد: در سیل‌های اخیر برخی مسائل رخ داد که کمتر به آن پرداخته شد که از آن جمله می‌توان به وقوع زمین لغزش‌های پس از سیل اشاره کرد. برخی از روستاها در استان‌های مازندران و گلستان که سیل به آنها سرایت نکرده بود بر اثر زمین‌لغزش تخریب شدند و منجر به بی‌خانمان شدن مردم شد.
تخریب یا آسیب به 40 هزار جاده روستایی در سیل
عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله، تخریب جاده‌های روستایی را از دیگر پیامدهای زمین لغزش‌های بعد از سیل اخیر دانست و یادآور شد: بر اساس آمارهایی که منتشر شد، حدود 40 هزار کیلومتر راه روستایی تخریب شده یا دچار آسیب‌های نسبی شدند که این امر منجر به وارد شدن آسیب‌های جدی به اقتصاد ملی کشور ما شده است.
به گفته وی، تصور عمومی این است که بعد از وقوع سیل و فروکش کردن آب، مخاطره سیل پایان یافته است، در حالی که این گونه نیست؛ بلکه حتی بعد از فروکش کردن سیل، آلودگی نواحی دچار آبگیری‌شده قبلی ادامه دارد و محیط زیست در این نواحی دچار آسیب و آلودگی‌های مختلف شده و همچنین زمین لغزش‌های بعد از وقوع بارش سنگین و سیل انتظار می‌رود و همچنین رخ داده است.
این محقق حوزه مخاطرات، مدیریت رودخانه‌ها را از دیگر مسائل مهم دانست که کمتر به آن پرداخته شده است و در این باره توضیح داد: همه مناطق سیل‌زده چون استان‌های لرستان و خوزستان و همه شهرهایی که در آنها نسبت به ساماندهی رودخانه‌ها اقدام شد و در طی آن اقدام به دیوارچینی در اطراف رودها شد و در بستر رودخانه‌ها شهرها توسعه یافتند، تأثیرات بیشتری از سیل را پذیرفتند.
وی نمونه آن را شهرهای پلدختر و معمولان ذکر کرد و ادامه داد: از 20 سال گذشته عمده دشت‌های سیلابی کشور تحت تصرف قرار گرفتند و این در حالی است که در این اقدام دو کار انجام نشد؛ یکی "احترام به حریم رودخانه‌ها" و دیگری "احیای رودخانه‌ها و مدیریت آنها".
زارع با اشاره به اقدامات شهرداری‌ها با عنوان "ساماندهی رودخانه‌ها"، گفت: از خوزستان تا مازندران در قالب ساماندهی رودها اقداماتی صورت گرفت و در این قالب مسیر رودها یا سنگفرش شدند و یا اقدام به ساخت پارک شد.
این محقق، نمونه بارز آن را ساخت هتل و رستوران در جزیره وسط رود کارون در شمال پل معروف معلق و فلزی کارون و در وسط شهر اهواز ذکر کرد و افزود: در بازسازی مناطق سیل‌زده باید جلوی این گونه اقدامات خراب کننده گرفته شود.
بیشترین تخریب سیل در کانون‌های خشکسالی
عضو هیأت علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله، ایران را کشوری در مواجهه با خشکسالی توصیف کرد و افزود: اقلیم شناسان معتقدند ایران درگیر با خشکسالی است و بارندگی‌های اخیر کشور را الزاماً وارد ترسالی نکرده است، بلکه باید این بارندگی‌ها مداومت داشته باشد تا بتوان به این یقین رسید که وارد تر سالی شده‌ایم.
زارع دو مورد از کانون‌های مهم خشکسالی کشور در یک دهه اخیر را دشت‌های "خوزستان" و "گلستان" نام برد که در سیل‌های اخیر گرفتار سیلاب شدند و افزود: بر اساس آمارهای سازمان هواشناسی این مناطق دچار خشکسالی بودند و پس از شدت یافتن بارندگی‌های اخیر، مناطق درگیر با خشکسالی، بیشترین آسیب و تلفات را در سیلاب متحمل شدند.
وی با بیان اینکه حدود 16.5 میلیون نفر به طور مستقیم و غیر مستقیم تحت تأثیر سیلاب‌های اخیر قرار گرفتند، اضافه کرد: در استان خوزستان طبق آخرین برآوردها 4.1 میلیون نفر زندگی می‌کنند که از این تعداد 2 میلیون نفر تحت تأثیر سیل قرار گرفتند.
زارع با بیان اینکه از این تعداد 2 میلیون نفر، حدود 700 هزار نفر که در مناطقی چون دشت آزادگان و شادگان سکونت داشتند، آسیب دیدند، نسبت به رسیدگی به این افراد هشدار داد و گفت: در صورتی که به وضعیت این افراد توجه ویژه صورت نگیرد، در آینده تبدیل به حاشیه نشین‌های شهرهایی چون اهواز و آبادان خواهند شد.
وی وسعت آسیب‌های ناشی از سیل را بر خلاف بسیاری از مخاطرات که منطقه محدودی را تخریب می‌کنند، شامل مناطق وسیعی دانست و خاطر نشان کرد: از این رو نیاز است که باهوش‌ترین و توانمندترین متخصصان کشور وارد این عرصه مدیریت بحران، کاهش ریسک سوانح و مطالعه مخاطرات طبیعی شوند؛ چراکه مخاطره و آسیب‌های سیل، یک مساله به شدت چند وجهی است.
