اقتصاد آنلاین - محمد امین خدابخش؛ آخرین هفته از اردیبهشت ماه سال 1398 با کسب بازدهی 3.44 درصدی برای این هفته به پایان رسید. کسب این بازدهی مقارن بود با بازدهی 5.28 درصدی که شاخص اصلی بازار سهام طی یک ماه گذشته به دست آورده است. بر این اساس شاخص بورس تهران اردیبهشت را در حالی آغاز کرد که در ادامه صعود شروع شده از ابتدای اسفند سال 97 و شدت گرفتن آن از نخستین روز معاملاتی فروردین امسال تداوم رشد شتابان قیمت‌ها در دومین ماه سال را به امری قابل پیش بینی تبدیل کرده بود.
قضیه از آنجا شروع شد که بازار سهام که تقریبا در تمام ماه‌های سال 97 بیش از هر چیز تحت تاثیر افزایش تورمی قیمت‌ها قرار داشت، از این تورم تاثیر پذیرفت و همان طور که انتظار می‌رفت با افزایش سودهای تحلیلی کارشناسان رو به رو شد. این بازار که از میانه سال گذشته به دلیل ترس های ناشی از تحریم های خصمانه آمریکا با رکودی جدی مواجه شده بود با نزدیک شدن به ماه‌های پایانی سال و به دلیل کمرنگ شدن جو روانی این تحریم‌ها کم کم به مدار صعود پا گذاشت و از ابتدای اسفند ماه سال گذشته روند صعودی قدرتمندی را آغاز کرد؛ روندی که تنها محدود به این ماه نماند و با آغاز سال نو و از همان روزهای نخست با شتاب بیشتری به مسیر خود ادامه داد.
شاخص بورس تهران که در پایان بهمن ماه سال گذشته به سطح 156 هزار واحد رسیده بود در ماه های اسفند و فروردین به شکلی دور از انتظار افزایش یافت و تا آنجا پیش رفت که به سطح 227 هزار واحد در میانه اردیبهشت ماه رسید. دقیقاً در روز پانزدهم اردیبهشت ماه سال جاری بود که به یکباره افت قیمت در نمادهای فلزی_معدنی و پتروپالایشی بر روند حرکت قیمت سایر سهم‌ها که در روزهای بهار شکلی همه‌گیر به خود گرفته بود اثری منفی گذاشت و موجب شد تا طی سه روز دماسنج اصلی بازار سهام افتی قابل توجه را به نمایش بگذارد؛ افتی که رکورد سقوط دو روز متوالی تاریخ بورس را شکست و با ثبت ریزشی 7.2 درصدی نماگر اصلی بازار را به سطح 208 هزار واحد تنزل داد.
این ریزش یکسره سبب شد تا در روزهای بعدی ماهه دوم سال شاهدفراز و فرودهای ضعیف شاخص که نشانگر ضعف معاملات نمادهای شکل دهنده آن بود باشیم.
ضعف معاملات و افت تقاضا ناشی از چه عواملی بود؟
با نگاهی به سابقه قیمت ها و افزایش یکباره ای که در ماه های اخیر تجربه کرده بودند می توان دریافت که بسیاری از سهامداران پیشتر وارد شده به چرخه معاملات تا اواسط اردیبهشت سودی مناسب را از این رشد کسب کرده بودند، از این رو نقد کردن معاملات و شناسایی سود برای این دسته از سهامداران امری غیر معقول و ناخوشایند نبود. در واقع نماگر های بورس و فرابورس که به مدد بال فلزی برساخته از ارزندگی شرکت‌های فلزی معدنی در دو ماهه اخیر رشدی دور از انتظار را شاهد بودند، حالا با ضعف این نمادها و افزایش هیجانی عرضه در آنها گزینه منطقی برای اعمال سفارش‌های فروش به نظر می‌آمدند. همین رویکرد نیز سبب شد تا در روزهای بعدی با افزایش درگیری‌های لفظی در صحنه سیاست بین الملل که به تشدید ریسک‌های سیاسی موجود دامن می‌زد، شاهد افت قیمت در بسیاری از نمادهای بنیادی باشیم.
البته این کاهش به از بین رفتن تمامی بازده کسب شده برای نمادهای موجود در بازار سهام نبود. در واقع رشد سریع قیمت‌ها در نیمه ابتدایی اردیبهشت به حدی بود که افول نیمه دوم تنها توانست اندکی از سود کسب شده در پرتفوی سرمایه‌گذاران را ببلعد.
رشد سودآوری ریالی مهمترین محرک سرمایه گذاران در بلند مدت/ فاصله معنا دار قیمت‌های نسبی با قبل از جهش قیمت ارز همچنان پابرجاست
با اندکی تامل در روند معاملات بازار سهام و تغییرات قیمت بسیاری از نمادهای تاثیر گذار بر شاخص های بورس و فرابورس می توان دریافت اگرچه در حال حاضر این نمادها با اندکی افول در روند صعودی معاملات خود روبه‌رو شده‌اند با این حال بیشتر عوامل بیش از آنکه به ضرر تداوم رشد قیمت‌ها باشد به نفع آنهاست.
بازار که همواره از افزایش ریسک‌های سیاسی تاثیری منفی به پذیرفته است اگر چه همیشه نسبت به این ریسک ها از خود حساسیت نشان داده و از آنها به عنوان گواهی برای کاهش قیمت‌ها استفاده کرده، با این حال آن را به عنوان تنها متغیر مهم در تصمیم گیری های خود در نظر نمی‌گیرد. می‌توان انتظار داشت که با تداوم روند سود سازی در بسیاری از نمادها بالاخص نماد های دلاری که از افزایش قیمت ارز سود می برند شاهد ادامه رشد قیمت ها در سال جاری باشیم.
در بررسی این عامل باید به خاطر داشت همانگونه که در ماه‌های پایانی سال گذشته افزایش قیمت ارز به رغم کاهش نسبی مقدار تولید در بسیاری از شرکت‌های صادر کننده توانست نقشی مثبت بر گزارش‌های ماهانه شرکت ها و به تبع آن صورتهای مالی پایان سالشان بگذارد، امسال نیز به تبع آن افزایش نرخ ارز در سامانه نیما و تغییر ارزش ریالی بهای کالای فروش رفته این شرکت‌ها می‌توانیم انتظار رشد سودآوری آنها را داشته باشیم. این تحلیل پس از آن بیشتر قوت خواهد گرفت که به یاد بیاوریم که صورت های مالی حسابرسی نشده منتشر شده از سال مالی 97 تنها دربرگیرنده نیمی از افزایش حاصل از جهش یکباره قیمت دلار در سال گذشته بوده است. بنابراین شرکت‌های یاد شده می‌توانند با احتساب دلار 10 هزار تومانی سامانه نیما در صورتهای مالی سال 98 خود، سودی به مراتب بیشتر را در این سال نصیب سهامداران خود کنند.
این عمل را اگر در کنار پایین بودن نسبی قیمت‌ها نسبت به سال 96 یعنی قبل از شروع افزایش سراسیمه نرخ ارز بگذاریم درمی‌یابیم که بازار سهام همچنان نزدیک به نیمی از ارزش 104 میلیارد دلاری خود در پایان سال 96 را داراست. بنابراین حتی با در نظر گرفتن یک سویه ارزش ذاتی بسیاری از شرکت ها می توان دریافت که قیمت ها اگرچه به طور ریالی افزایش یافته اند با این حال در مقایسه با دو سال اخیر و زمانی که دلار زیر چهار هزار تومان قیمت داشت بسیار ارزان تر معامله می شوند؛عاملی که میتواند به طور بالقوه نقشی اثرگذار به منظور جهت دهی به معاملات در بلند مدت ایفا کند.
نگاهی به نقش قیمت ارز در بازار آزاد و نزدیک‌تر شدن به فصل مجامع
اما از همه عوامل بنیادی موثر بر حرکت قیمت ها و آنچه که تاکنون به تغییرات آنها شکل داده است بگذریم می توان دریافت که در یک ماه اخیر بازار سهام به جز عوامل بنیادی و ریسک های تعریف شده از عوامل دیگری نیز تأثیر پذیرفته است که اگر چه نقشی موثر بر شکل دهی صورت های مالی شرکت ها ندارند اما در روند معاملات و جریان روانی که بر نوسان های بورس و فرابوس اثر می گذارند موثر است. یکی از مهمترین عوامل قیمت دلار در بازار آزاد است همانگونه که در روزهای قبل شاهد آن بودیم افت قیمت دلار توانسته نقش موثر در معاملات روزانه سهم ها مخصوصا نمادهای دلار بازی کند. به طوری که شاهد بودیم در یک هفته اخیر افت قیمت دلار در این بازار سبب شدت گرفتن عرضه در بازار سهام شد. از همین روی می‌توان انتظار داشت که روزهای پیش رو در صورت افت هم‌زمان قیمت دلار بر روی تابلوی صرافی‌های دولتی و بازار آزاد شاهد قرمزپوشی سهم‌های دلاری در بازار سرمایه باشیم.
iبا این حال نزدیک شدن به فصل مجامع که به طور سنتی روزهای پر رونقی در بورس و فرابورس را رغم می‌زند، میتواند حتی در صورت کاهش قیمت ارز از تاثیرات منفی آن به شکل جدی بکاهد، مخصوصا آنکه اصولا در این دوره زمانی اخبار خوبی از درون شرکت‌ها به بیرون مخابره می‌شود که خود تاثیر مثبتی بر رفتار معامله‌گران خواهد داشت. بنا براین انتظار می‌رود به طور کلی در هفته‌ها و ماه‌های پیش رو به شرط ثبات سایر شرایط روزهای خوبی را در تاریخچه معاملات بورس و فرابورس شاهد باشیم چرا که صورتهای مالی حسابرسی نشده بسیاری از شرکت‌ها خبر از سودهای بالاتری نسبت به سال‌هالی قبل از آن دارد.
