اخیرا مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارشی با موضوع انتخاب سیاست حمایتی بهینه جایگزین نرخ ارز ترجیحی در شرایط فعلی کشور به بررسی انواع سیستم‌های حمایتی در دنیا پرداخته و اعلام کرده است که شش روش مرسوم در دنیا وجود دارد که عبارتند از: پرداخت نقدی، 2- پرداخت شبه نقد، 3- پرداخت کالایی، 4-پرداخت های عمومی، 5- معافیت از پرداخت هزینه و 6-برنامه های کار عمومی.
بازوی کارشناسی مجلس در توضیح روش «پرداخت شبه نقد» اعلام کرده است: «در این روش حمایت از خانوارهای فقیر به صورت کوپن، بن غذا و کالا صورت می‌گیرد و خانوارها با ارائه کوپن به فروشگاههای مشخصی کالاهایی تعیین شده را خریداری میکنند. این شیوه تاکنون در کشورهای کلمبیا، مکزیک، رومانی و سریلانکا اجرا شده است. با توجه به هزینه بالای چاپ کوپن‌های کاغذی و همچنین فساد و تقلب، امروزه کوپن الکترونیک جایگزین کوپن کاغذی شده است.
در حال حاضر نوعی کوپن الکترونیک به نام EBT در آمریکا متداول است و دارندگان آن میتوانند مزایا را به دو صورت غذایی و یا نقدی دریافت کنند. این شیوه پرداخت در 50 ایالت آمریکا رایج است و از سال 2004 تحت عنوان SNAP «برنامه غذایی کمکی مکمل» اجرا شده است».
* علل موفقیت برنامهSNAP در آمریکا از دیدگاه مرکز پژوهش‌های مجلس
براساس گزارش این مرکز پژوهشی درباره برنامه SNAP، دارندگان این کارت‌ها میتوانند با مراجعه به فروشگاههای مجاز مورد تأیید، به تهیه مایحتاج خود شامل نان و غلات، میوه و سبزیجات، گوشت، ماهی، مرغ و لبنیات اقدام کنند. البته خرید برخی کالاها همچون مشروبات الکلی، دخانیات، صابون، محصولات کاغذی، لوازم خانگی، ویتامینها، داروها و غذای گرم ممنوع است. مزایای نقدی این کارت‌ها نیز شامل کمک‌های عمومی دولت، کمک‌های موقت برای خانواده‌های نیازمند و پناهندگان است و میتوانند برای دریافت پول نقد به دستگاه‌های خودپرداز مراجعه کنند.
برنامه SNAP در کاهش فقر و سوءتغذیه موفق عمل کرده است. یکی از علل موفقیت SNAP (برنامه غذایی کمکی مکمل)، اتکای آن به بخش خصوصی برای فراهم کردن دسترسی کارامد به مواد غذایی از طریق فروشگاههای مواد غذایی و دیگر خرده فروشی‌هاست. اتکای این برنامه به سیستم بازار آزاد از ابتدا از ویژگی‌های این برنامه بوده است. همچنین محدودیت‌های مواد غذایی در این برنامه بسیار کم است و دارندگان این کارت‌ها میتوانند بر اساس قیمت‌ها، نیازهای تغذیه‌ای، سلیقه و ترجیحات خود به تهیه اقلام مورد نیاز اقدام کنند. بنابراین یکی از مشخصه‌های بارز SNAP تنوع مواد غذایی و دادن حق انتخاب به مصرف‌کنندگان است.
اگرچه وجود تقلب و فساد در SNAP کم است، اما جلوگیری از آن به طور جدی در برنامه لحاظ شده و جریمه‌هایی برای متخلفان در نظر گرفته شده است. دریافت پول نقد کمتر توسط دارنده کارت در ازای استفاده از مزایای کارت توسط فروشنده و خرید کالاهای دیگری بجز اقلام مشخص شده در کارت، عدم صلاحیت خانوار برای دریافت کمک و ارائه اطلاعات نادرست، نمونه‌هایی از موارد تخلف در این برنامه هستند. همچنین نباید لابی خرده‌فروشان بزرگی همچون والمارت و کروگر برای دریافت سهم بیشتر را در خریدهای SNAP نادیده گرفت.
علاوه بر موارد فوق کیفیت کالاهای ارائه شده در فروشگاه‌ها، مسافت کم و دسترسی راحت به فروشگاههای مجاز شرکت‌کننده نیز باید مورد توجه قرار گیرند.
*جزئیات اجرای برنامه SNAP در آمریکا
براساس گزارش معاونت رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره برنامه SNAP، شروع اولیه این برنامه به دهه 1930 باز می گردد که به صورت توزیع بن غذایی بین افراد و خانوارها انجام شد. این برنامه در دهه 1970 با رکود تورمی و به ویژه از بحران 2007 میلادی به شدت گسترش یافت.
در سال 2013 بیش از 15 درصد مردم آمریکا کمک غذایی دریافت کرده اند. این برنامه تقریبا هر ماه به 47 میلیون آمریکایی به طور میانگین 133 دلار کمک غذایی ارایه می دهد (با هزینه ماهانه بالغ بر 6 میلیارد دلار و هزینه سالانه 75.3 میلیارد دلار). این برنامه کاملا جامعه هدف خود را که فقیرترین افراد هستند تحت پوشش قرار می دهد به طوری که 93 درصد از کل دریافت کنندگان مزایای این برنامه زیر خط فقر هستند و تقریبا 50 درصد از مزایا به کودکان می‌رسد. آموزش، تغذیه، اشتغال و کارآموزی نیز در حاشیه این برنامه انجام می گیرد.
افراد و خانوارهایی مشمول استفاده از مزایای این برنامه می شوند که:
الف- درآمد ماهیانه ناخالص کمتر از 130 درصد خط فقر ایالتی و یا درآمد خالص زیر خط فقر داشته باشند،
ب- کل دارایی متقاضی باید کمتر از 2000 دلار (بدون احتساب واحد مسکونی) باشد.
برای بررسی استحقاق افراد یک سامانه اینترنتی چندمنظوره برای جمع آوری، غربال کردن و مرتب کردن اطلاعات از پایگاه های داده های مختلف فدرال، ایالتی و محلی تعبیه شده است که به وزارتخانه های مختلف وصل است. همه دریافت کنندگان این کمک غذایی موظف هستند هر شش ماه یکبار تغییرات درآمدی و ثروتی خود را به دولت اعلام کنند.
