به گزارش خبرنگار مهر، «ماهواره مصباح» یکی از نخستین پروژه های ماهواره ای پس از انقلاب محسوب می شود که پس از تعریف اولیه در اوایل انقلاب، ساخت نمونه آزمایشگاهی آن در سال 75 توسط سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران (وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) آغاز شد. پس از آن، موافقتنامه ای میان وزارت علوم و وزارت ارتباطات برای ساخت این ماهواره به امضا رسید و از سال 77 نیز یک شرکت ایتالیایی با امضای قرارداد با وزارت ارتباطات، مشارکت در ساخت مدل مهندسی و فضایی این پروژه را آغاز کرد.
درنهایت ماهواره مصباح در 12 مرداد سال 84 توسط سیداحمد معتمدی، وزیر وقت ارتباطات، رونمایی شد و قرار بود به فضا فرستاده شود اما به دلیل عدم همکاری کشورهای روسیه و ایتالیا برای پرتاب آن، سرنوشت این ماهواره پس از 16 سال همچنان در ابهام قرار دارد.
آن زمان هزینه راه اندازی این ماهواره ایرانی 10 میلیارد تومان اعلام شده بود و با وجودی که نزدیک به 16 سال از طراحی و ساخت آن می گذرد اما به دلیل مشکلات تحریم در مصادره کشور ایتالیا قرار دارد و این کشور از تحویل آن به ایران خودداری کرده است.
ماهواره «مصباح» از نوع ماهواره های مدار پایین بوده و برای فعالیتهای علمی تحقیقاتی و آموزشی کاربرد دارد. شناسایی منابع آبی، خاکی و معدنی و هواشناسی و نیز کنترل شبکه های آب، برق، گاز و کمک رسانی در حوادث غیرمترقبه از جمله اهداف اولیه ساخت و پرتاب این ماهواره عنوان شده بود.
قول وزارت ارتباطات برای بازپس گیری «مصباح»
در ابتدای دولت یازدهم، وزیر ارتباطات و مسئولان سازمان فضایی ایران، از برنامه ریزی برای مذاکره با کشور ایتالیا برای بازپس گیری ماهواره ایرانی «مصباح» خبر دادند و پس از شرایط برجام، گفته شد که این مذاکرات با سرعت بیشتری در دستور کار قرار گرفته است.
محسن بهرامی رئیس سازمان فضایی ایران آن زمان گفته بود که «ما به دنبال حل مشکل و پرتاب ماهواره «مصباح» هستیم و مشکلات بین المللی پرتاب ماهواره «مصباح» پیگیری می‌شود.»
معاون وزیر ارتباطات اظهار داشت که «روند مذاکرات برای بازپس گیری این ماهواره به خوبی پیش می رود و از ما دعوت شده که در قالب هیاتی از آخرین وضعیت این ماهواره در ایتالیا بازدید کنیم.»
وی با تاکید بر اینکه با وجود گذشت چند سال از ساخت این ماهواره، همچنان معتقدیم «مصباح» قابلیت پرتاب دارد، تاکید کرده بود: با این وجود باید برای پرتاب این ماهواره، بررسی های بیشتری صورت گیرد تا ببینیم آیا پرتاب آن مقرون به صرفه خواهد بود یا خیر.
پیچیدگیهای قوانین بین المللی سد راه «مصباح»
پیگیریها برای بازپس گیری ماهواره بلوکه شده «مصباح» در سالهای اخیر ادامه داشت به نحوی که در اردیبهشت ماه 95 رئیس سازمان فضایی بار دیگر تاکید کرد که «مشکلات به وجود آمده در حوزه قوانین بین المللی برای پرتاب ماهواره مصباح، در حال پیگیری است.»
بهرامی با اشاره به اینکه پیچیدگی هایی در قانون بین المللی برای ماهواره مصباح ایجاد شده که در صدد رفع آن هستیم، افزود: «برای پرتاب این ماهواره زمان دقیقی در دست نیست اما اقدامات لازم در این حوزه در حال انجام است.»
رئیس سازمان فضایی ایران، ماهواره مصباح را آماده پرتاب عنوان کرد و گفت: این ماهواره به سبب تحریم در ایتالیا نگهداری می‌شود که امید است اقدامات لازم برای پرتاب آن به زودی انجام شود.
«مصباح» قابلیت پرتاب ندارد
سال گذشته و پس از آنکه مذاکرات برای بازپس گیری مصباح راه به جایی نبرد، وزیر ارتباطات، موضع خود را در خصوص کاربرد این ماهواره تغییر داد و اعلام کرد: «این ماهواره مربوط به دولت قبل بوده که به دلیل تحریم ها، در کشور ایتالیا بلوکه شده است. امروز ماهواره های پیشرفته تری از مصباح داریم که می توانیم روی آن تمرکز کنیم اما چنانچه مسئولان سازمان فضایی ایران به این نتیجه برسند که این ماهواره قابلیت استفاده دارد، می توانیم آن را به کشور برگردانیم.»
اگر چه گفته می شد که به دلیل گذشت زمان از تعریف اولیه ماهواره «مصباح» و کاربردهایی که برای این ماهواره تعریف شده است، این ماهواره قابلیت پرتاب به فضا را نخواهد داشت اما در خردادماه سال 95 رئیس سازمان فضایی ایران باردیگر از ادامه تلاش برای بازپس گیری ماهواره بلوکه شده «مصباح» از کشور ایتالیا و برنامه ریزی برای پرتاب این ماهواره ایرانی به مدار زمین خبر داد.
وی با اشاره به پیچیدگی هایی که این ماهواره با آن روبه رو است، اضافه کرد: «ماهواره «مصباح» پس از چندین بار رفت و برگشت در کشور ایتالیا توقیف شده است و پس از شرایط برجام، مذاکرات برای بازپس‌گیری آن از سر گرفته شده است. اگرچه مذاکرات برای بازپس گیری «مصباح» کند پیش می رود اما این تلاش ادامه دارد و متوقف نشده است.به موازات این مذاکره، مذاکرات برای پرتاب ماهواره مصباح نیز آغاز شده است.»
رئیس سازمان فضایی ایران خاطرنشان کرد: «با وجودی که زمان طولانی از ساخت ماهواره «مصباح» می گذرد، در حال برآورد و تصمیم گیری برای شرایط پرتاب این ماهواره هستیم. بر این اساس برآورد هزینه و سایر تصمیم‌گیری های ستادی در دستور کار قرار دارد.
برجام مشکل تحریم «مصباح» را حل نکرد
با وجودی که طبق اظهارات رئیس سازمان فضایی ایران، پس از برجام پیگیری برای بازپس گیری ماهواره مصباح به صورت جدی تری صورت گرفته است اما محمدحسن انتظاری معاون سازمان پژوهشهای علمی صنعتی ایران، در گفتگو با خبرنگار مهر، موضوع تحریم را دلیل حل نشدن این مشکل عنوان کرده است.
وی با تاکید براینکه به دلیل برخی بلاتکلیفی ها، این کار جلو نرفته است، اضافه کرد: در بازپس گیری ماهواره مصباح، کماکان بحث تحریم مطرح است.
مدیر وقت پروژه ماهواره مصباح درخصوص اظهاراتی که برای قابلیتهای این ماهواره پس از گذشت 16 سال مطرح شده است، تاکید کرد: ماهواره مصباح، مبنای خوبی برای ساخت ماهواره های بزرگتر به حساب می آید و از نظر ما واقعا کاربردی است.
انتظاری گفت: بررسی مجدد طرح تجاری پروژه ماهواره مصباح از سوی سازمان پژوهشهای علمی صنعتی ایران، به یک شرکت خصوصی سپرده شد و جالب اینجاست که طبق بررسی های صورت گرفته مشخص شد که این پروژه نه تنها از نظر کاربردی قابلیت سودآوری دارد، بلکه از نظر تکنولوژیکی نیز راهی به جلو است.
وی با اشاره به اینکه مدارک این گزارش برای ارائه به هیات امنای سازمان پژوهشهای علمی صنعتی ایران آماده است، گفت: به دلیل کاربردی بودن این پروژه، بخش خصوصی آمادگی خرید و اجرای «ماهواره مصباح» را دارد اما به دلیل مباحث تحریم، این پروژه همچنان در اختیار کشور ایتالیا است.
معاون سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران افزود: ما فکر می کردیم پس از شرایط برجام، این مساله حل شود، اما ظاهرا این اتفاق نیافتاد.
