درخود ماندگی یا اوتیسم نوعی اختلال رشدی است که با رفتارهای ارتباطی و کلامی غیرطبیعی مشخص که در 3 سال اول زندگی ظاهر می‌شود می‌شود.
اوتیسم با تأثیر بر روی مغز کودک، رفتارهای اجتماعی و مهارت برقراری ارتباط را مختل می‌کند. کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم، در ارتباطات کلامی و غیر کلامی، تعاملات اجتماعی و فعالیت‌های مربوط به بازی، مشکل دارند.
این اختلال، ارتباط با دیگران و دنیای خارج را برای آنان دشوار می‌کند. در بعضی موارد رفتارهای خودآزارانه و پرخاشگری نیز دیده می‌شود.
این کودکان با تأخیر در ارتباط و الگوهای ارتباطیِ کلیشه‌ای و محدود خود، فشارهای روانی بسیاری را بر خانواده‌ها و به‌خصوص مادران وارد می‌کنند. بنابراین برنامه‌هایی برای حمایت از خانواده‌ها و آموزش راهبردهای سلامت روانی ضروری می‌باشد.
معصومه محمدی، مدیرکل بهزیستی چهارمحال و بختیاری در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با تأکید بر اینکه اختلال اوتیسم در 3 سال نخست زندگی تشخیص داده می‌شود، اظهار کرد: در شرایط خاص ممکن است این اختلال قبل از 18 ماهگی نیز تشخیص داده شود.
وی با بیان اینکه متأسفانه بسیاری از والدین وجود این بیماری را در کودکشان انکار می‌کنند، تصریح کرد: در صورت تشخیص به موقع و آغاز درمان تا حد قابل توجهی می‌توان به بهبود وضعیت کودکان مبتلا به این اختلال اقدام کرد بنابراین تأخیر در شروع درمان امر نگهداری و درمان را هم برای والدین و هم نهادهای حمایتی دشوارتر می‌کند.
شناسایی 56 فرد مبتلا به اوتیسم در چهارمحال و بختیاری
محمدی با اشاره به فعالیت یک مرکز تخصصی اوتیسم در استان، گفت: مرکز آموزشی-توانبخشی اوتیسم شهرکرد تنها مرکز تخصصی در استان است که به امور کودکان مبتلا به اوتیسم در امر غربالگری، تشخیص، درمان، آموزش، مددکاری و … می‌پردازد.
وی در این خصوص ادامه داد: این مرکز مراجعات کل استان به بهزیستی را تحت پوشش قرار می‌دهد و در حال حاضر 56 کودک و نوجوان جامعه هدف در استان شناسایی شده و از خدمات این مرکز استفاده می‌کنند که تمهیداتی جهت آموزش والدین کودکان مبتلا به اوتیسم نیز وجود دارد تا آنان نگهداری و آموزش فرزندشان را در منزل انجام بدهند.
محمدی در خصوص آمار و رده سنی افراد تحت پوشش این مرکز در استان، بیان کرد: در سال 97، 350 کودک مشکوک به اوتیسم به بهزیستی مراجعه کردند که در رده سنی 2 تا 16 سال قرار داشتند اما افراد بالای 16 سال نیز با تشخیص کمیسیون پزشکی، از خدمات بهزیستی بهره‌مند می‌شوند.
وی تأکید کرد: افراد مبتلا به اوتیسم بالای 16 سال از خدمات آموزشی اداره بهزیستی بهره‌مند شده و در زمینه معرفی به مراکز آموزش استثنایی و حرفه‌آموزی حمایت می‌شوند ضمن اینکه خدمات درمانی برای افرادی که قابل برگشت نیستند و با بیماری دست و پنجه نرم می‌کنند، در قالب خدمات توانبخشی منظم و مستمر و خدمات سیار در منزل، ارائه می‌شود.
احداث مدرسه ویژه مبتلایان به اوتیسم در حال حاضر میسر نیست
محمدی با بیان اینکه مرکز آموزشی ویژه کودکان اوتیسم در استان وجود ندارد، ادامه داد: نگهداری، ارائه خدمات و آموزش به این کودکان، شرایط خاص، بستر و زیرساخت لازم را می‌طلبد از جمله اینکه بر طبق دستورالعمل، هر 3 تا 5 کودک نیاز به یک کارشناس آموزشی و مددکاری دارد و فراهم آوردن این امکانات با توجه به کمبود بودجه در استان در حال حاضر میسر نیست.
وی تصریح کرد: کودکان مبتلا به اوتیسم در استان در صورت توانایی، به مدارس عادی می‌روند و کلاس‌های ضمیمه نیز با همکاری آموزش و پرورش استثنایی و با ظرفیت دو دانش‌آموز مبتلا به اوتیسم برگزار می‌شود که آموزش‌های مکمل را به این کودکان ارائه می‌کنند.
اختلال اوتیسم منشأ ناشناخته دارد
در ادامه فرود نیکوبین، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی و صاحب امتیاز مرکز آموزشی-توانبخشی اوتیسم شهرکرد با بیان اینکه اختلال عصبی و رشدی اوتیسم هیچ منشأ عصبی و رشدی مشخصی ندارد، اظهار کرد: درخود ماندگی و فروپاشیدگی مشکلی است که در مبتلایان به اوتیسم مشاهده می‌شود اما منشأ و درمان مشخص این اختلال، جز ناشناخته‌های علمی بشر است.
وی با اشاره به سن طلایی یادگیری کودک تا قبل از 5 سال، ادامه داد: توجه به تشخیصِ بهنگام بیماری، روند بهبود و چه بسا درمان مبتلایان به اوتیسم را سریع و ثمربخش می‌کند که سن تشخیص و مداخله بهنگام تا قبل از 5 سالگی است.
نیکوبین با تأکید بر اینکه درمان مبتلایان به اوتیسم دارویی نیست، گفت: همه درمان‌هایی که برای اوتیسم تعریف شده، روانشناختی هستند چرا که این مشکل، اختلالی مزمن است که خدمات توانبخشی و مددکاری ارائه شده به بیمار در سنین مختلف، تفاوت دارد.
وی درمان در سنین پایین را مبتنی بر رفتارسازی در کودک دانست و ادامه داد: در سنین پایین درمان‌گر تلاش می‌کند کودک را به ایجاد تکلم وا دارد و در زمینه خودیاری آموزش‌هایی به کودک ارائه کند.
کارشناس ارشد روانشناسی بالینی در استان با اشاره به اینکه رفتارهای کودکانِ درخودمانده برای والدین و درمان‌گران مشکل آفرین و ناراحت کننده است، ادامه داد: این رفتارها ممکن است نامناسب، تکراری، تهاجمی و خطرناک باشد که با مداخلات کارشناس مددکار می‌توان این اوضاع را بهبود بخشید.
وی نقش مهم و کلیدی آموزش و توانبخشی را در این خصوص یادآور شد و افزود: این دو مقوله تمام فرایند درمان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، ضمن اینکه روان‌درمانی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
نیکوبین در خصوص نقش درمان‌گر و والدینِ آموزش دیده در بهبود وضعیت کودکان مبتلا به اوتیسم، خاطرنشان کرد: این افراد باید بتوانند تمام نقص‌های موجود در کودک مبتلا به اوتیسم، از جمله در زمینه تکلم، ارتباط با اطرافیان، کنش‌ها و واکنش‌های نابهنجار، خودآزاری و … با ایجاد مهارت‌ها و قابلیت‌های تکلم، ارتباط و… مدیریت کنند.
روش‌های بهبود و درمان اختلال اوتیسم
وی تصریح کرد: روش‌های فراوانی برای بهبود مشکلات اجتماعی، کلامی، حواس و رفتارهای اختلالی تهیه شده است که روش ارتباط با تبادل تصویر و داستان‌های اجتماعی از جمله این روش‌ها هستند.
نیکوبین در تشریح روش «ارتباط با تصویر»، گفت: این روش، شیوه مناسبی برای شروع گفتار و برقراری ارتباط در کودکانی است که قادر به صحبت نیستند و به کودک آموزش داده می‌شود که چگونه می‌تواند نیازهای خود را از طریق نشان دادن تصاویر برآورده کند.
وی با اشاره به شیوه درمان در روش «داستان‌های اجتماعی»، تصریح کرد: با داستان‌ها به کودک آموزش داده می‌شود که چگونه احساسات و منظور دیگران را درک کنند که در این روش یک داستان براساس یک موقعیت و شرایط خاص با اطلاعات فراوان تهیه شده و کودک از طریق گوش کردن به آن کمک می‌فهمد چه واکنش یا پاسخی را باید از خود بروز بدهد.
