سرطان یکی از مرگبارترین بیماری های جهان است که در کنار بیماری قلبی بیشترین سهم را در آمار مرگ و میر انسان ها به خود اختصاص داده است. شاید فکر کنید سرطان یک بیماری است، اما در واقع اصطلاحی کلی برای بیش از 100 بیماری محسوب می شود.
به گزارش گروه سلامت عصر ایران به نقل از "ریدرز دایجست"، انواع مختلف سرطان از وجوه اشتراک بسیاری برخوردار هستند: جهش ها موجب تغییر در سلول ها و از کنترل خارج شدن رشد آنها می شوند که اغلب ترکیبی از ژنتیک و عوامل محیطی در این زمینه نقش دارند. بیشتر مردم انواع مختلف سرطان را بر اساس مکانی که بیماری در بدن ظاهر می شود از هم جدا می کنند، مانند سرطان پروستات یا سرطان پستان.
اما روش دیگری برای گروه بندی انواع مختلف سرطان وجود دارد که نه بر اساس مکان شکل گیری بیماری بلکه بر اساس سلول های مهاجم انجام می شود. این نوع گروه بندی، بیماری را به چند نوع شایع سرطان تقسیم می کند که شامل کارسینوم، سارکوم، ملانوم، لنفوم و لوسمی می شوند. آشنایی با چگونگی کارکرد سرطان می تواند به درک بهتر این بیماری کمک کند که با توجه به شیوع چشمگیر سرطان مساله ای مهم است.
کارسینوم
این نوع از سرطان در سلول های تشکیل دهنده پوست یا بافت هایی که اندام ها را پوشش می دهند، آغاز می شود که شایع‌ترین انواع سرطان هستند. به گفته موسسه ملی سلامت آمریکا، کارسینوم ها مسئول 80 تا 90 درصد موارد سرطان هستند. از جمله نمونه های کارسینوم می توان به سرطان پستان، سرطان ریه، سرطان پروستات، و سرطان کلیه اشاره کرد. افراد اغلب در اندام ها یا غده ها به کارسینوم ها مبتلا می شوند. ممکن است مواردی مانند کارسینوم سلول کلیوی (سرطان کلیه)، کارسینوم پاپیلاری (سرطان تیروئید)، یا کارسینوم مهاجم مجاری (سرطان پستان) را شنیده باشید.
اگرچه این انواع سرطان متفاوت هستند، دارای تشابهاتی نیز هستند: عوامل مشخص به طور قابل توجهی خطر ابتلای یک فرد به سرطان را افزایش می دهند. استفاده از تنباکو شایع‌ترین دلیل است و چاقی با فاصله ای کم در پس آن قرار دارد.
یکی از عوامل خطرآفرین اجتناب ناپذیر و انکارناپذیر افزایش سن است و به دلیل این که کارسینوم ها شایع‌ترین نوع سرطان هستند، مسئول بیشترین موارد مرگ ناشی از این بیماری نیز هستند. در شرایطی که علائم بیماری با توجه به مکانی که سرطان شکل می گیرد، متفاوت هستند، کارسینوم ها موجب تشکیل تومورهای سفت می شوند و ممکن است ابتدا در قالب یک توده متوجه یکی از آنها شوید. کارسینوم سلول بازال و کارسینوم سلول سنگفرشی پوست شبیه وصله ها، توده ها، یا زخم های قرمز عجیب روی پوست به نظر می رسند. علائم به اندامی که درگیر سرطان شده و مرحله ای که بیماری در آن قرار دارد بستگی دارد. بیشتر سرطان ها در مراحل اولیه موجب علائم خاصی نمی شوند. بر همین اساس است که غربالگری اهمیت دارد.
امروزه، روش های درمان سرطان بیشتر از گذشته هستند، اما آنها باید برای هر فرد به صورت اختصاصی طراحی شوند. درمان های اصلی شامل عمل جراحی برای برداشت تومور، پرتو درمانی برای کشتن سلول های سرطانی، دارو درمانی، از جمله شیمی درمانی برای کشتن سریع سلول های تقسیم شونده، درمان های هدفمند که می توانند سرطان هایی با جهش های مشخص را نابود کنند، داروهای هورمونی (به طور خاص مفید برای سرطان پستان)، و ایمنی درمانی که توانایی بدن برای تشخیص و نابودی سلول های سرطانی را افزایش می دهد، می شوند.
سارکوم
سارکوم شیوع کمتری نسبت به کارسینوم و دیگر انواع سرطان دارد. سارکوم در سلول هایی که بافت های همبند را تشکیل می دهند، زیر یا بین بافت هایی که اندام ها را پوشش می دهند، آغاز می شود. به عنوان مثال، می توان به سرطان های چربی، ماهیچه، و رگ های خونی اشاره کرد. سارکوم به دو گروه اصلی سارکوم استخوانی و سارکوم بافت نرم تقسیم می شود.
متاسفانه، استئوسارکوم، شایع‌ترین نوع سارکوم استخوانی است که بیشتر در کودکان و نوجوانان رخ می دهد. از آنجایی که این بیماری افراد جوان را هدف قرار می دهد، پژوهشگران بر این باورند که عوامل سبک زندگی بر میزان خطر ابتلا به بیماری اثرگذار نیستند، بلکه سرطان ممکن است به واسطه رشد سریع کودک شکل بگیرد. همچنین، افراد مبتلا به بیماری ها یا سندرم های استخوانی خاص یا افرادی که پرتو درمانی را پشت سر گذاشته اند، ممکن است در معرض خطر بیشتری قرار داشته باشند.
استئوسارکوم مردان را اندکی بیشتر از زنان تحت تاثیر قرار می دهد و بین آفریقایی‌آمریکایی و لاتین تبارها بیشتر از سفید پوستان شایع است.
یکی از شایع‌ترین علائم استئوسارکوم درد در یک عضو بدن است، اما به دلیل این که کودکان اغلب با ضرب دیدگی و کبودی مواجه هستند، پزشکان ممکن است بیماری اصلی را تشخیص ندهند.
بیش از 50 نوع سارکوم بافت نرم وجود دارند. برخی از آنها بین کودکان شیوع بیشتری دارند و برخی دیگر بیشتر بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می دهند. سارکوم ها می توانند در دست یا پا آغاز شوند، اما ممکن است تنه، سر یا پشت شکم را نیز تحت تاثیر قرار دهند.
پزشکان درباره عوامل خطرآفرین برای این بیماری ها مطمئن نیستند و عوامل سبک زندگی به نظر نمی رسد در آن نقش داشته باشند. پرتو درمانی یا ابتلا به برخی سندرم های ژنتیکی ممکن است فرد را در معرض خطر قرار دهد، اما نمی توان اقدام خاصی در راستای پیشگیری از بیماری انجام داد.
علائم با توجه به مکان ظهور تومور متفاوت خواهند بود، اما می توانند شامل یک توده روی عضو تحت تاثیر قرار گرفته، شکم درد، مدفوع سیاه یا خون آلود، یا دشواری در تنفس شوند.
همانند دیگر انواع سرطان، درمان سارکوم شامل عمل جراحی، پرتو درمانی و شیمی درمانی می شود. استفاده از ایمنی درمانی برای درمان سارکوم نیز در پژوهش های جدید نتایجی امیدوارکننده به همراه داشته است.
ملانوم
ملانوم یکی از انواع سرطان با تشخیص راحت است زیرا به طور معمول روی پوست ظاهر می شود. ملانوم نوعی از سرطان است که در سلول های پوست حاوی رنگدانه آغاز می شود. بر همین اساس است که آنها اغلب تیره یا سیاه هستند. این خطرناک‌ترین نوع سرطان پوست است و اگرچه نسبت به کارسینوم سلول بازال و کارسینوم سلول سنگفرشی پوست شیوع کمتری دارد، اما احتمال رشد و گسترش آن بیشتر است. ملانوم مسئول بیشتر موارد مرگ ناشی از سرطان پوست نیز است.
به گفته انجمن سرطان آمریکا، بیشر موارد ملانوم قابل پیشگیری هستند. قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید بزرگترین عامل خطرآفرین برای ملانوم است. به بیان دیگر، پرهیز از برنزه کردن پوست، استفاده از لباس مناسب و کرم های ضد آفتاب می تواند تاثیر چشمگیری در پیشگیری از ابتلا به بیماری داشته باشد. افراد سفید پوست به واسطه رنگ روشن پوست خود نسبت به ملانوم آسیب پذیرتر هستند زیرا هرچه بیشتر مستعد آسیب ناشی از پرتوهای فرابفنش خورشید هستند.
اگرچه افراد مسن احتمال بیشتری دارد به ملانوم مبتلا شوند، اما همچنان یکی از شایع‌ترین سرطان ها بین افراد کمتر از 30 سال نیز است. پیش از 50 سالگی، ملانوم بین زنان شایع‌تر است، اما در 65 سالگی مردان دو برابر احتمال بیشتری دارد به ملانوم مبتلا شوند. در 80 سالگی نیز احتمال ابتلای مردان به ملانوم نسبت به زنان سه برابر بیشتر است.
در صورت تشخیص زودهنگام، انجام عمل جراحی برای درمان ملانوم کفایت می کند. بر همین اساس، معاینه بدن به طور منظم از اهمیت ویژه ای برخوردار است. برای تشخیص ملانوم به خال های نامتقارن، دارای مرزهای نامنظم، حاوی رنگ های مختلف، بزرگ‌تر از قطر یک مداد و آنهایی که از نظر اندازه، شکل یا رنگ تغییر می کنند، توجه داشته باشید. در صورت گسترش ملانوم، روند درمان ممکن است نیازمند شیمی درمانی، پرتو درمانی یا درمان های هدفمند باشد.
لنفوم
لنفوم و لوسمی دو نوع سرطان هستند که در خون و به طور خاص گلبول های سفید آغاز می شوند. لنفوم به لنفوسیت ها، نوعی از گلبول های سفید که با عفونت ها مبارزه می کنند، حمله می کند. آنها بخشی از سیستم لنفاوی هستند که شامل گره های لنفاوی و طحال می شود.
برخلاف لوسمی، لنفوم ها موجب تشکیل توده های جامد می شوند. لنفوم به دو نوع اصلی لنفوم هوچکین و لنفوم غیر هوچکین تقسیم می شود. لنفوم هوچکین شیوع بسیار کمتری دارد و به واسطه ظهور سلول های غیرعادی خاص به نام سلول های رید-اشترنبرگ تشخیص داده می شود. این بیماری می تواند کودکان و بزرگسالان را تحت تاثیر قرار دهد، اما بیشتر در بزرگسالان جوان در بازه سنی 15 تا 35 سال و همچنین افراد پیرتر دیده می شود. لنفوم هوچکین شایع‌ترین نوع سرطان در جوانان بازه سنی 15 تا 19 سال نیز است.
عوامل خطرآفرین اصلی برای این بیماری شامل تغییر در عملکرد سیستم ایمنی به واسطه اختلالات خودایمنی، برخی عفونت ها، و داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی (پس از پیوند عضو مصرف می شوند) چندان قابل پیشگیری نیستند.
لنفوم غیر هوچکین بیشتر در افراد مسن دیده می شود، اگرچه کودکان نیز می توانند به آن مبتلا شوند. چاقی ممکن است در برخی موارد نقش داشته باشد، اما عوامل خطرآفرین اصلی مشابه با لنفوم هوچکین هستند.
علائم برای هر دو نوع شامل تورم گره های لنفاوی در گردن، کشاله ران، یا زیربغل، تب، خستگی، و بی اشتهایی می شوند. این بیماری ممکن است شبیه سرماخوردگی که از بین نمی رود به نظر برسد. لنفوم می تواند یکی از دلایل غیرمنتظره برای تعریق شبانه نیز باشد. عمل جراحی به طور معمول یک گزینه درمان نیست و روش های دیگر شامل شیمی درمانی، پرتو درمانی، پیوند سلول های بنیادی، ایمنی درمانی یا درمان های هدفمند استفاده می شوند.
لوسمی
از آنجایی که لوسمی موجب تشکیل تومورهای جامد نمی شود، به عنوان «سرطان مایع» شناخته می شود. لوسمی مغز استخوان را درگیر می کند و آزادانه در خون شناور است. زیر نوع های لوسمی انواع مختلف سلول های خون را تحت تاثیر قرار می دهند. اگرچه بیشر موارد در بزرگسالان رخ می دهند، لوسمی از انواع سرطان شایع بین کودکان نیز است.
سیگار کشیدن یک عامل خطرآفرین کلیدی در بزرگسالان است و برخی شواهد وجود دارند که سیگار کشیدن والدین پیش و پس از زایمان ممکن است خطر ابتلا به این بیماری در کودکان را نیز افزایش دهد. چاقی ممکن است یک عامل خطرآفرین برای برخی موارد لوسمی باشد. پرتوافشانی و قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی ممکن است خطر ابتلا به لوسمی را افزایش دهند.
علائم لوسمی ممکن است شامل خستگی، رنگ پریدگی پوست، کاهش وزن، تب، کبودی یا خونریزی، استخوان درد، و عفونت ها شوند. همانند لنفوم، شیمی درمانی، پرتو درمانی، پیوند سلول های بنیادی و درمان های هدفمند ممکن است برای درمان لوسمی استفاده شوند. طی پیشرفتی جدید، پژوهشگران دریافتند که روش درمان CAR T-Cell به طور خاص می تواند برای موارد دشوار برای درمان لوسمی موثر عمل کند.
