فروش استقراضی چیست و چگونه از آن استفاده می‌شود؟

اگر با بازار سهام و اوراق بهادار سروکار دارید، احتمالا می‌دانید که روند بازار سهام به‌گونه‌ای است که معمولا یک سرمایه‌گذار، سهام (یا اوراق بهادار یا هر نوع دارایی مالی دیگری) را خریداری می‌کند و هنگامی که با گذشت زمان قیمت آن افزایش یافت، آن را می‌فروشد و از این طریق سود به‌دست می‌آورد. اما گاهی می‌توان هنگام اُفت شاخص‌های بازار، از سقوط ارزش یک سهام به سود دست یافت. ابزاری که به این منظور به‌کار می‌رود، فروش استقراضی (Short selling) نام دارد.

فروش استقراضی معامله‌ی بسیار پرمخاطره‌ای است چراکه خلاف جهت بازار حرکت می‌کند و به زمان‌بندی دقیق نیاز دارد. برای استفاده از این ابزار ابتدا باید با تقریب بالایی سقوط ارزش سهام در آینده را حدس بزنید. به‌عبارت دیگر باید تقریبا مطمئن باشید قیمت سهامی که در حال حاضر قصد فروش استقراضی آن را دارید، در آینده اُفت خواهد کرد. از آنجا که قیمت سهام معمولا رو به بالا گرایش دارد و در طول زمان افزایش می‌یابد، فروش استقراضی به زمان‌بندی دقیق بازار نیاز دارد و به همین دلیل استفاده از آن کمی دشوار به نظر می‌رسد.

برای روشن شدن موضوع فرض کنید با بررسی عملکرد یک شرکت به این نتیجه رسیده‌اید که فروش محصولات یا خدمات‌ این شرکت با مشکل روبه‌رو شده است و بنابراین درآمد آن رو به کاهش است. فرض کنید قصد دارید 100 سهم از این شرکت را به‌صورت استقراضی بفروشید. کارگزارتان، 100 سهم را از صاحب آن قرض خواهد گرفت (یا از سهم‌هایی که خود در اختیار دارد به شما قرض می‌دهد) و با دریافت کارمزد خود، سهام را به شما تحویل می‌دهد. کارگزار به صاحب سهام اطمینان می‌دهد که در آینده سهام او را پس خواهد داد. حال شما باید بلافاصله سهام قرض‌گرفته شده را به قیمت فعلی بازار به فروش برسانید. اگر حدس‌تان درست باشد و در آینده قیمت سهام سقوط کند، شما با خرید دوباره‌ی آن سهام (هنگامی که قیمت آن کاهش یافت) موضع کوتاه‌مدت (short position) خود را پوشش می‌دهید و سهام قرضی را به کارگزار خود تحویل خواهید داد. کارگزار شما نیز سهام را به صاحب اصلی آن باز می‌گرداند. مابه‌التفاوت قیمت فروش سهام و خرید مجدد آن با کسر هزینه‌ای که به کارگزار بابت کارمزد پرداخته‌اید، سودی خواهد بود که از فروش استقراضی به‌دست آورده‌اید.

چنانچه پیش‌بینی‌های شما نادرست از آب در بیاید و قیمت سهام به‌جای آنکه اُفت کند به‌طور صعودی افزایش بیابد، ضرر خواهید کرد و این زیان می‌تواند نامحدود باشد؛ چراکه سهام شرکت موردِنظر شما ممکن است پیوسته بالا و بالاتر برود. اما شما مجبورید که سهام فروخته‌شده را جایگزین کنید. در این حالت تا زمانی که موضع کوتاه‌مدت خود را پوشش ندهید به‌طور نامحدود ضرر خواهید کرد.

آیا فروش استقراضی کار عاقلانه‌ای است؟

به علت ریسک بالا و زیانی که ممکن است به دلیل پیش‌بینی نادرست متوجه سرمایه‌گذار شود، استفاده از فروش استقراضی شاید کمی دشوار به نظر برسد. با این حال در صورت پیش‌بینی درست، فروش استقراضی ممکن است عاقلانه باشد.

• در فروش استقراضی سرمایه‌گذارانی که در تشخیص و شناسایی شرکت‌های با عملکرد بد و قیمت بالا (قیمتی بالاتر از ارزش واقعی سهام) نسبت به شرکت‌های با عملکرد خوب و قیمت پایین (قیمتی پایین‌تر از ارزش واقعی سهام) مهارت بیشتری دارند، موفق خواهند بود. (توجه داشته باشید که در طی زمان قیمت سهم به سمت قیمت واقعی آن میل خواهد کرد.) این مهارت در تعداد کمتری از تحلیل‌گران وجود دارد و به همین دلیل معمولا کارگزاران و تحلیل‌گران بر سهامی که باید بخرند تمرکز می‌کنند نه بر سهامی که باید بفروشند. بنابراین خبرهای خوب (در مورد خرید سهام‌های سودآور) بیشتر از خبرهای بد از سوی این افراد مورد توجه قرار می‌گیرد.
• بسیاری از مؤسسات، فروش استقراضی انجام نمی‌دهند، بنابراین فرصت‌های بهره‌برداری نشده از فروش استقراضی در اختیار شما خواهد بود که می‌توانید از آنها بهره‌مند شوید.
• سبد سهامی (پورتفولیو) که هم شامل موضع کوتاه‌مدت است و هم موضع بلندمدت را دربرمی‌گیرد، به‌طور کلی نسبت به سبد سهامی که فقط موضع بلندمدت دارد از نوسان کمتری برخوردار است. با این حال فروش استقراضی آن‌طور که به نظر می‌رسد آسان نیست و سودآوری اطمینان‌بخشی نیز ندارد. از سوی دیگر ریسک فروش استقراضی بسیار بالاست. زیان نامحدود از ریسک‌های شناخته‌شده‌ی فروش استقراضی است (به‌عنوان مثال اگر قیمت سهام به‌طور مرتب افزایش بیابد، به‌طور نامحدود ضرر خواهید کرد). یکی دیگر از ریسک‌های فروش استقراضی، فشار ناگهانی (short squeeze) است که سبب آسیب‌پذیری این فروشندگان می‌شود. فشار ناگهانی به این صورت است که در هنگام افزایش قیمت سهام، سرمایه‌گذاران نسبت به خریداری آن اقدام می‌کنند. از سوی دیگر فروشندگان استقراضی نیز برای پوشش زیان‌های خود سهام را می‌خرند و این سبب افزایش تقاضا می‌شود. به مجرد افزایش تقاضا، قیمت سهام مزبور به‌سرعت رشد می‌کند. این موضوع به‌ویژه برای شرکت‌های کوچک که نقدینگی کمی دارند بسیار پرخطر است. حتی اگر قیمت سهام بیش از حد بالا باشد، باز هم ممکن است به روند افزایشی خود ادامه بدهد و بیشتر از چیزی که هست افزایش بیابد و شما ناگزیر خواهید بود برای پوشش موضع خود آن را خریداری کنید. بهتر است برای میزان ضرر و زیان خود محدودیت قائل شوید.

• در فروش استقراضی فروشنده خلاف جهت روند بازار حرکت می‌کند. به‌طور معمول، روند بازار در درازمدت به‌صورت صعودی پیش می‌رود. هنگامی که سهامی را خریداری می‌کنید که از پایین بودن ارزش آن مطمئن هستید، باید از اینکه منتظر بمانید تا سودآوری آن سهام روی غلتک بیفتد احساس رضایت کنید (درصورتی‌که افق‌های سرمایه‌گذاری شما به اندازه‌ی کافی طولانی باشند). اما در فروش استقراضی در نهایت باید سهام را به هر قیمتی که در بازار عرضه می‌شود خریداری کنید تا آن را به صاحبش بازگردانید. درصورتی‌که بیشتر صبر کنید، ممکن است بازار در مسیر رو به بالای خود به حرکت ادامه بدهد. قوانین SEC (کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا) به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا از فروش استقراضی فقط در مورد سهامی استفاده کنند که قیمت آن یا به صورت صعودی در حال افزایش است یا تقریبا ثابت است و به‌صورت بسیار جزئی (به سمت بالا) تغییر می‌کند. به عبارت دیگر نمی‌توانید سهامی را که در حال حاضر قیمت آن در حال کاهش است، به‌صورت استقراضی بفروشید. این قاعده برای ممانعت از کار سوداگرانی تدوین شده است که از طریق فروش استقراضی سنگین در زمان کاهش قیمت سهام و سپس خرید مجدد آنها، به سودهای کلان دست می‌یابند و سبب به‌هم‌ریختگی نظم بازار می‌شوند.
• پولی که از فروش استقراضی به‌دست می‌آید، در واقع به‌عنوان وثیقه نزد صاحبِ اصلیِ سهامِ قرض‌گرفته شده قرار دارد و در دسترس فروشنده‌ی سهام نخواهد بود. بنابراین فروشنده از این پول بهره‌ای کسب نخواهد کرد (گرچه برخی از مؤسسات و سازمان‌های بزرگ، بهره‌ی پول را در قالب تخفیف به فروشنده پرداخت می‌کنند).
• فروشنده باید هرگونه سود به‌دست‌آمده را پرداخت کند و علاوه بر آن باید مالیات بر سود سرمایه‌ی کوتاه‌مدت را نیز (صرف‌نظر از اینکه چه مدت در موضع کوتاه‌مدت بوده است) بپردازد.

به‌طور کلی فروش استقراضی روش قابل اطمینانی به شمار نمی‌رود و بنابراین نمی‌توان استفاده از آن را به همه توصیه کرد. اما اگر تصمیم گرفته‌اید که به‌عنوان یک راهبرد کلی آن را به‌کار ببندید، باید هوشمندانه عمل کنید و با تنظیم دقیق قیمت و زمان‌بندی بازار، ریسک فروش‌تان را کاهش بدهید. برای ضرر و زیان خود محدودیتی در نظر بگیرید و به موقع موضع‌تان را پوشش بدهید (محدوده‌ی زیان معمولا 20 درصد از کل مبلغ سرمایه‌گذاری است). معمولا فروشندگان وسوسه می‌شوند اندکی بیشتر صبر کنند بلکه قیمت سهام بیشتر افت کند؛ در برابر این وسوسه مقاومت کنید. به این فکر کنید که ممکن است قیمت سهامی که به فروش رسانده‌اید مدام افزایش بیابد. فروش استقراضی موفق بیش از هر چیز به زمان‌بندی دقیق بستگی دارد و همین امر سبب شده است این کار بیشتر به تحلیل فنی شبیه باشد تا تحلیل بنیادی.

برخی افراد برای فروش استقراضی این نوع شرکت‌ها را هدف قرار می‌دهند:

• شرکت‌های کوچکی که توسط سرمایه‌گذاران به‌سرعت سرمایه‌شان افزایش یافته است، به‌ویژه شرکت‌هایی که ارزش آنها به‌سختی تعیین می‌شود؛
• شرکت‌هایی که نسبت قیمت به سود هر سهم (P/E) آنها بالاتر از آن است که بتواند با سرعت رشد آنها توجیه شود؛
• شرکت‌هایی که محصولات بی‌کیفیت دارند یا خدماتی ارائه می‌کنند که کاربرد چندانی ندارد؛
• شرکت‌هایی که در حال ورود به رقابت‌های جدید هستند و شرکت‌هایی که امور مالی ضعیفی دارند (ترازنامه‌ی بد، جریان نقدینگی منفی و نظایر آن)؛
• شرکت‌هایی که فقط بر یک محصول خاص متمرکز هستند.

برگرفته از: investorguide.com