به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، پرورش کرم ابریشم یا نوغان‌داری با پیشینه 4500 ساله در جهان از دیرباز در کشور ما رواج داشته است. مقدار تولید تخم نوغان در دهه 70 از حدود 200 هزار جعبه به کمتر از 30 هزار جعبه در سال‌های اخیر رسیده است. کاهش میزان تولید متاثر از عوامل مختلفی است. با این همه، یکی دو سال است توسعه پرورش کرم ابریشم مورد توجه و حمایت بیشتری از سوی دولت قرار گرفته و روزنه امیدی در دل نوغانداران ایرانی به ویژه در گیلان و گلستان باز کرده است.
گیلان، بزرگ‌ترین تولیدکننده ابریشم
گیلان به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده ابریشم به دلیل افول این صنعت در سال‌های گذشته بیشترین ضرر را متحمل شد. به همین دلیل دولت در طرح احیای دوباره این صنعت، با وجود سابقه و ظرفیت‌های فراوان استان، آن را در کانون توجه‌اش قرار داده است.
معاون مرکز توسعه نوغان‌داری کشور در این باره گفت: تخم نوغان در 2 مرحله در گیلان توزیع شد. در مرحله نخست 700 جعبه و در مرحله دوم 2650 جعبه تخم نوغان تفریخ‌شده بین نوغانداران استان تقسیم شد که این رقم 25 درصد بیشتر از پارسال بود.
مجید فرزانه با بیان این‌که تخم نوغان در 28 استان کشور هم توزیع شده است، بیان کرد: پارسال در 22 استان تخم نوغان بین نوغانداران توزیع شد. حمایت‌های مرکز توسعه نوغان‌داری نظیر توزیع نهال رایگان توت و افزایش چند برابری قیمت پیله تر ابریشم در بازار موجب شده است امسال نوغانداران رغبت بیشتری به پرورش کرم ابریشم داشته باشند. عدیل سروی، رئیس مرکز نوغان‌داری کشور، هم با بیان این‌که این سازمان در 2 استان گلستان و گیلان خرید توافقی پیله تر ابریشم را انجام می‌دهد، گفت: در گیلان 400 تن پیله تر از سوی 7 هزار نوغان‌دار به ارزش 30 میلیارد تومان برداشت شده است و این کار تا پایان تیر ادامه دارد.
افزایش 2 برابری تولید در گلستان
گلستان هم سومین تولیدکننده ابریشم در کشور محسوب می‌شود. امسال پیش از شروع فصل پرورش کرم ابریشم، 6525 جعبه تخم نوغان بین 5400 خانوار نوغان‌دار گلستانی توزیع شد که نتیجه آن تولید 238 تن پیله تر کرم ابریشم است.
عبدالغفار تخله، معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی گلستان، با اعلام این خبر گفت: این مقدار بیانگر رشد 2 برابری نسبت به سال قبل در توزیع جعبه تخم نوغان و تولید پیله تر در استان است.
طبق آماری که جهاد کشاورزی گلستان ارائه داد، در استان 1500 هکتار توتستان توسط 4200 بهره‌بردار ایجاد شده است که هر سال در فصل بهار اقدام به پرورش پیله تر ابریشم می‌کنند.
مینودشت، کلاله، گالیکش، مراوه‌تپه، رامیان، آزادشهر، گنبدکاووس و علی‌آباد از مناطق مستعد پرورش پیله تر ابریشم در استان به شمار می‌روند، اما مینودشت قطب پرورش پیله تر با 2200 بهره‌بردار است.
کارشناسان صنعت نوغان‌داری می‌گویند هر جعبه تخم نوغان برای تولید پیله تر ابریشم طی 45 روز می‌تواند برای 3 نفر یا یک خانواده، اشتغال موردی ایجاد کند. لازم است برای استفاده بهینه از این ظرفیت، سرمایه‌گذاری برای رفع مسائل و مشکلات پیش روی این صنعت درآمدزا مورد توجه جدی از سوی مسئولان برنامه‌ریز و حمایت‌کننده قرار گیرد.
اشتغال‌زایی با نوغان‌داری
آنچه پرورش نوغان را دارای اهمیت می‌کند این نکته مهم است که، به اذعان مسئولان و کارشناسان، با تداوم تولید و ایجاد صنایع تبدیلی، میزان اشتغال به بیش از 3 و تا 10 نفر افزایش پیدا کرده است؛ چرخه‌ای که در گذشته با صنایع نخ‌ریسی، رنگرزی، پارچه‌بافی و البته تولید لباس و کالاهای پارچه‌ای ادامه پیدا می‌کرد. حبیب کرامتلو، یکی از پرورش‌دهندگان موفق در گلستان، اما به نکته جالبی اشاره کرد و گفت: قابل رقابت بودن قیمت تضمینی اعلامی هر کیلوگرم پیله تر ابریشم با بازار آزاد، حذف پرورش سنتی پیله و گرایش به گسترش نیمه‌صنعتی و صنعتی، شتاب دادن به طرح جایگزینی درختان توت اصلاح‌شده، توجه به بهره‌گیری از کارشناس نوغان‌داری در شهرستان‌ها و برگزاری برنامه‌های آموزشی در طول سال برای فعالان این صنعت ضروری است.
تنها سازمان جهاد کشاورزی نیست که تلاش می‌کند با ترویج پرورش کرم ابریشم گرهی از مشکل اشتغال باز کند. برای مثال در گلستان معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان با جدیت پیگیر است و اعتقاد دارد ترویج پرورش کرم ابریشم از موثرترین اقدامات برای توسعه پایدار به‌ویژه در شرق استان است.
ابریشم و سازگاری با محیط زیست
دلیل دیگر اهمیت پرورش نوغان سازگاری آن با محیط زیست است. یکی از فعالان محیط زیست گیلان که دستی در پرورش ابریشم دارد در این باره گفت: نوغان‌داری از شاخه‌های پربازده و کم‌آسیب به شمار می‌آید.
عبدالله حیدری افزود: شالیکاران برای تولید محصول مرغوب چند‌بار شالیزار را سم‌پاشی و از چند نوع کود شیمیایی استفاده می‌کنند که همه این اقدامات آسیب جدی به محیط زیست وارد می‌کند. تولید ابریشم بسیار سودآور‌تر از برنج است و موجب گسترش فضای سبز محیطی می‌شود، زیرا توسعه این صنعت مستلزم گسترش باغ‌های توت است.
این فعال محیط زیست افزود: برای درخت توت به هیچ‌وجه از سموم استفاده نمی‌شود، زیرا استفاده از سموم منجر به مرگ کرم‌های ابریشم می‌شود. به همین دلیل توسعه این صنعت در استانی که با انواع آلاینده‌ها روبه‌روست می‌تواند نقطه امیدی برای بهسازی باشد.
جانی که نیاز به حمایت دارد
کمبود و نبود صنایع تبدیلی اعم از ابریشم‌ریسی و نساجی (منسوجات ابریشمی)، سنتی بودن شیوه تولید، سنتی بودن بازار فروش و حذف تعرفه‌های واردات موجب شد تا نوغانداران در یکی دو دهه گذشته عطای این صنعت سودآور را به لقایش ببخشند و به تغییر کاربری توتستان‌های خود اقدام کنند. فرسودگی و به‌روز نبودن صنایع تبدیلی هم دلیل دیگری است که موجب شده است همین میزان محصولات فراوری‌شده هم نتوانند با نمونه‌های خارجی از لحاظ کیفی رقابت کنند. با وجود این، افزایش سالانه تعداد پرورش‌دهندگان پیله ابریشم و میزان پیله برداشتی نشان می‌دهد این صنعت کهن که تا 20 سال پیش در حال منسوخ شدن و فراموشی کامل بود توانسته است یک بار دیگر جان بگیرد. سال گذشته تعرفه واردات نخ ابریشم از 15 درصد به 26 درصد افزایش یافت و روزنه امیدی در دل نوغانداران ایجاد کرد. امسال هم شاهد افزایش تولید 55 درصدی این محصول نسبت به سال گذشته هستیم. با این همه، کارشناسان معتقدند مشکلاتی که یک بار دل نوغانداران را سرد کرد باید رفع شود تا بتوان به احیای این صنعت سودآور امید داشت.
7 استان تولیدکننده عمده پیله ابریشم
رئیس مرکز نوغان‌داری کشور با بیان این‌که تاکنون 1200 تن پیله تر ابریشم توسط نوغانداران تولید شده است، گفت: امسال تولید 1400 تن پیله تر پیش‌بینی شده که از این میزان تا 85 درصد برداشت شده و هنوز در بخشی از استان‌های شمالی مانند گیلان برداشت‌ها ادامه دارد. عدیل سروی با بیان این‌که تعداد استان‌هایی که در زمینه نوغان‌داری فعالیت دارند از 22 استان به 31 استان رسیده است، افزود: گیلان، خراسان رضوی، گلستان، خراسان شمالی، مازندران، اصفهان و آذربایجان شرقی از استان‌های عمده تولید پیله تر در کشور هستند. رئیس مرکز نوغان‌داری کشور از افزایش 55 درصدی توزیع تخم نوغان طی امسال خبر داد و تصریح کرد: توزیع نوغان در کشور از 25 هزار و 700 جعبه در سال گذشته به 39 هزار و 700 جعبه در سال جاری رسیده است. به گفته وی، امسال هر جعبه تخم نوغان به قیمت 7500 تومان، با 21 درصد افزایش، خریداری می‌شود.
