مسئولیت اجتماعی شرکت ها (Corporate Social Responsibility) که در ادبیات نوشتاری و گفتاری اقتصاد و مدیریت امروز دنیا به اختصار: CSR شناخته می شود، مقوله ای جدید در مدیریت کسب و کار بوده و ظرف نیم قرن اخیر، همچون مقوله توسعه پایدار (SUSTAINABLE Development ) و کسب و کار سبز (Green Business) یا اقتصاد دیجیتالی (WebEconomie)، در تحلیل روندهای اقتصاد حال و آینده جهان مطرح شده است.
در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و حتی در حال توسعه مانند ایران، مقوله احترام به حقوق مصرف کننده، فقط به مقولات اقتصادی و تخفیف فصلی و سالانه کالا و خدمات مربوط نمی شود و نوع نگاه به حقوق مصرف کننده، از کیفیت کالا و خدمات و کلماتی که مثل OFF روی ویترین مغازه ها دیده می شود، کمی بالاتر است.
در واقع مقوله مسئولیت اجتماعی شرکت ها، تلاش دارد تا این مفهوم مهم و بنیادین را در اقتصاد قرن بیست و یکمی رواج دهد که تنها، خریداران نهایی کالا و خدمات نیستند که از خرید آن، سود یا ضرر می کنند. بلکه دامنه سهامداران و ذی نفعان، بیش از خریداران نهایی است و به همین خاطر، بحث محیط زیست و جامعه نیز به میان کشیده می شود.
در واقع بحث CSR به طور کلی به این مساله توجه دارد که چقدر فعالیت های تولیدی یا خدماتی بنگاه های اقتصادی، حامی محیط زیست، حامی جامعه، حامی اقتصاد پایدار، حامی حقوق برابر کارگران، حامی حقوق انسان ها و حیوانات است.
نگاه اخلاقی به کسب و کار را می توان ماحصل نوع تفکر مسئولیت اجتماعی شرکت ها در دنیای امروز دانست که به نوعی، پرستیژ شرکت ها را در سطوح بین المللی تعریف و تبیین می کند.
معمولا شرکت های بزرگ چند ملیتی، سالانه گزارش مسئولیت اجتماعی (CSR Annual Report) را منتشر می کنند تا به مخاطبان خود (اعم از سهامداران یا ذی نفعان) اعلام کنند که فعالیت یکسال اخیر آنها، تا چه اندازه محیط زیست و استانداردهای زیست محیطی و اجتماعی را حمایت کرده و محصول نهایی آنها، عاملی تخریبی برای آینده بشریت نبوده است.
گزارش امروزروزیاتو، شما را با مفهوم جدید و جالب CSR آشنا می کند که دانستن این موضوعات جدید در سبک زندگی جدید هزار سوم، هم برای کارمندان، هم برای مدیران شرکت های بزرگ و کوچک و فعالان اقتصادی و هم برای کلیه دانشجویان ایرانی در کلیه رشته ها و مقاطع تحصیلی، ضروری تصور می شود.
با ما همراه باشید.
شرکت های با اخلاق نیازمندیم
همانطور که گفتیم، مقوله مسئولیت اجتماعی شرکت ها، مقوله ای اخلاقی و اخلاق مدار در کسب و کار است و تلاش می کند تا به جامعه، دید خوبی درباره کلیات فعالیت شرکت ها در مسائل زیست محیطی، رعایت حقوق شهروندان و جامعه و توسعه پایدار بدهد و به همین خاطر، تا کنون هزاران مقاله و کتاب و سخنرانی درباره این حوزه به زبان های مختلف منتشر شده است.
مسئولیت اجتماعی شرکت ها به عبارتی اخلاق شرکت ها (corporate ethics) است. در هر بخشــی از جامعه، اخلاق یکی از مهم ترین معیارها برای بررسی و قضاوت کردن است. به طوری که اگر ورزشکاری اخلاق ورزشی نداشته باشد، هرچند که خوب بازی کند مورد تحسین و تمجید بزرگان و اجتماع قرار نمی گیرد.
همین بحث در زمینه تجارت نیز وجود دارد که به آن «مسئولیت اجتماعی شــرکت ها» یا CSR می گوینــد. اولین بار این موضــوع در اوایل دهه 20 میلادی در قرن بیستم مطرح شد. اما نگرش های مربوط به مسئولیت اجتماعی مؤسسات و شــرکت ها، ســابقه چندانی ندارند.
در دهه 20 به دلیل رکود اقتصادی و جنگ جهانی دوم، جدی گرفته نشــد و نتوانســت به عنوان یک موضوع جدی تا دهه 50 میان رهبران کســب وکار جایگاهی بیابد. اما اواخر دهه 90 ایده CSR در جامعه جهانی توســط دولت ها و سازمان های غیردولتی مورد تأیید قرار گرفت و برخی از کشورهای پیشرفته دنیا مانند سوئد، در این زمینه پیشگام شدند.
«مسئولیت اجتماعی شرکت ها» به عبارتی به معنی اخلاق کسب و کار است و به نقشی که شرکت ها در حوزه اجتماعی بر عهده دارند مربوط می شود. کارشناسان بازار بر این باورند که شرکت ها برای اینکه در کســب و کار خود موفق باشند باید مسئولیت خود را در قبال جامعه و تمام کسانی که تحت تأثیر فعالیت های سازمان قرار می گیرند رعایت کنند.
مســئولیت اجتماعی بنگاه ها تمامی جنبه های مدیریتی شرکت را پوشش می دهد و در مورد این اســت که چگونه شــرکت ها تجارتشان را به روش اخلاقــی انجام دهند و اثر جنبه های اقتصادی، محیطی و اجتماعی حقوق بشــر را در نظر می گیرند.
با این حال، باید توجه داشت که یک شرکت، زمانی به تعهد اجتماعی خود عمل می کند که مســئولیت های قانونی و اقتصادی خود را نیز اجرا کند. به عبارت دیگر، شرکت به حداقل مسئولیتی که قانون از آن خواسته، عمل می کند.
مســئولیت اجتماعی، یک چارچوب مدیریت اخلاقی را در شرکت و بنگاه اضافه می کند که براساس آن، شرکت ها به فعالیت هایی اقدام می کنند که وضع جامعه را بهتر کند و از انجام کارهایی که باعث بدتر شــدن وضعیت جامعه می شــود نیز پرهیز کنند.
آن گونه که سازمان بین المللی استاندارد (ISO) عنوان می کند: «در پی افزایش جهانی شــدن، ما نه تنها نسبت به آنچه می خریم هوشــیارتر شده ایم، بلکه نسبت به نحوه تولید محصولات و خدماتی که دریافت می کنیم نیز آگاهی بیشتری پیدا کرده ایم.
محصولاتی که از نظــر محیطی مضر هســتند، کار کــودکان، محیط های خطرناک کاری و سایر شــرایط غیرانسانی نمونه هایی از مسائل و مشکلاتی هستند که مطرح می شــوند.
همه سازمان ها و شرکت ها که به دنبال سود و اعتبار طولانی مدت هســتند کم کم متوجه می شوند که باید مطابق با هنجارهای درســت عمل کنند.» مهم ترین قسمت مسئولیت اجتماعی شرکت ها این اســت که اهداف خود را بر اساس راحتی و آسایش جامعه برقرار می کنند.
حرف حساب CSR چیست؟
حرف حساب سی ای آر این است که:
- اگر شرکتی، کالا یا خدماتی تولید می کند، این تولیدات، چه اندازه مخرب محیط زیست نبوده است.
- چه اندازه یک بنگاه اقتصادی، برابری جنسیتی و تساوی میان کارکنانش را در رفتار سازمانی خود لحاظ می کند.
- چه اندازه یک شرکت توانسته آلاینده های زیست محیطی کمتری تولید یا مدیریت کند.
- چه اندازه یک شرکت توانسته آلودگی صوتی کمتری را برای همسایگان به ارمغان آورد.
- آیا کالا یا خدماتی که یک شرکت تولید کرده است، حقوق دیگر انسان ها در سرزمین های دیگر را نقض کرده است؟
- آیا ماحصل فعالیت تجاری یک شرکت در طول یکسال گذشته، با مصرف کاغذ کمتری همراه بوده است؟
- چقدر یک شرکت توانسته است تا مدیریت بهینه مصرف گاز و برق و آب را در دستور کارش قرار دهد؟
- آیا سودی که به سهامدار پرداخت شده است، حقوق ذی نفعان (مردم) را نقض کرده است یا خیر؟
- آیا شرکت توانسته فرهنگ اخلاق مداری را در کسب و کار خود نهادینه کند؟
- این شرکت در طول یکسال اخیر برای توسعه فرهنگ شهرنشینی و حمایت از محیط زیست چه گام هایی برداشته است؟
این 10 پرسش، نمونه ای از صدها پرسشی است که CSR بدنبال دریافت پاسخ آن از مدیران ارشد شرکت های تولیدی و خدماتی در سراسر جهان است. CSR در واقع معتقد است که دوران نگاه کردن تک بعدی به تراز نامه مالی شرکت ها که تنها سود خالص و نهایی را ملاک موفقیت و ارزندگی و اعتبار شرکت در میان رقبا می دانیم، گذشته است.
به قول دکتر جیم استنفورد، در کتاب اقتصاد به زبان خودمان (چرا نباید به اقتصاددان ها اعتماد کنیم)، نوع نگاه به شرکت های قرن بیست و یکمی باید با روش های قرن نوزدهمی و بیستمی متفاوت باشد. ما باید حفظ محیط زیست و اخلاق و رعایت حقوق شهروندی را از شرکت های تولیدی و خدماتی درخواست کنیم.
به همین خاطر است که CSR، نگاهش به مقوله کسب و کار و تراز مالی شرکت ها، به جای نگاه تک بعدی (Single Bottom Line)، نگاه 3 بعدی (Triple Bottomed Line) است. اصطلاحا نگاه: 3P دارد.
یعنی هم سود (PROFIT) هم جامعه (PEOPLE) هم محیط زیست (PLANET) در تراز نامه مالی شرکت ها و مجموعه رفتارهای اقتصادی بنگاه ها باید دیده شود و لحاظ گردد.
یعنی شرکت هایی که خود را حامی توسعه پایدار و اخلاق کسب و کار می دانند، باید سودی را به مخاطبان معرفی کنند که در آن، ملاحظات جامعه و محیط زیست هم رعایت شده باشد. یعنی اگر سود شرکت بخاطر به کارگیری روش های جایگزینی برای مصرف کمتر بنزین، گازوئیل، کاغذ و برق، کاهش یافته است، این مقوله در تراز نامه ها قید و به مخاطبان اعلام شود.
در واقع اعلام شود که اگر شرکت سود کمتری امسال کرده است، بخاطر حمایت بیشتر از محیط زیست و حقوق جامعه و شهروندان بوده است. حفاظت از محیط زیست و حقوق شهروندان و ذی نفعان، هزینه دارد و شرکت هایی که کسب و کار سبز را در دستور کار خود قرار می دهند، تلاش می کنند این هزینه را پرداخت کنند و پرستیژ شرکت سبز را به اعتبار برند خود، اضافه کنند.
در واقع یکی از راه های ارتقا برند (brand development)، اهمیت بخشی به مقوله CSR است که برای طیفی از مشتریان بین المللی، اهمیت بسیار دارد.
CSR در ایران
مقوله سی اس آر در ایران، بحثی کاملا جدید است و حتی در میان شرکت های بازار سرمایه کشور که سهامدار عام دارد نیز، هنوز این عرصه وارد تراز نامه ها و فعالیت های مالی و اقتصادی و فرهنگی و اطلاع رسانی آنان نشده است.
برای اطلاع رسانی بیشتر و شناخت مسئولیت اجتماعی، در ایران چهارمین کنگره مسئولیت اجتماعی با مشــارکت اتاق بازرگانی تهران و ایران برگزار شد و نماینده سازمان ملل، بهداشت جهانی و یونسکو در این کنگره حضور داشــتند و کنگره مورد استقبال قرار گرفت.
همین موضوع باعث شد که در میان تمامی ان جی اُ های جهان، «محک» چهارم شود. در این رویداد، 240 شرکت امریکایی شرکت داشتند و این اتفاق بزرگی بود. در حال حاضر جهان چنین دیدگاهی را به ایران پیدا کرده که در کشوری که اغلب مردم گرفتارند، به گرفتاران کمک می شود.
بودجه ای که برای محک در نظر گرفته شده است، از برخی از وزارت خانه ها بیشتر است. یعنی مردم این چنین از سازمانی که به آن اعتماد دارند، حمایت می کنند و این سازمان هم بدون مرز کودکان را معالجه می کند.
به همین ترتیب مســئولیت اجتماعی در ایران در حال جا افتادن است. شــاید بعضی در بودجه سالانه خود مسئولیت اجتماعی را قرار ندهند، ولی کارخانه هایی داریم که نانوشــته یا نوشته سالانه به موسسات خیریه کمک می کنند. برخی از موسسات متعلق به بنگاه های ما است.
برخی به طور غیر مستقیم کمک می کنند. مثلا شرکت ایران ارقام، به عنوان هدیه سالانه به کارکنان خود، بسته های کوچک زعفرانی را از یک تولید کننده زعفران که بخشی از سود حاصل از کار خود را به موسسات خیریه پرداخت می کند، خریداری کرده و آن را در اختیار کارکنان و مخاطبانش قرار می دهد.
با این کار، شرکت ایران ارقام که سهامی عام است، از فعالیت های خیریه به طور غیر مستقیم حمایت کرده و با این رفتار سازمانی سبز، به توسعه اخلاق کسب و کار در ایران کمک کرده است. البته نمونه هایی از این دست در کشورمان بسیار است.
تجارب جهانی در زمینه مسئولیت اجتماعی شرکتها
16 شرکت برتر جهان در زمینه پایبندی به اصول مسئولیت اجتماعی شرکت ها
مجله معروف فوربس، شرکت ها را رتبه بندی کرد و به فهرست 16 شرکت دارای بالاترین درجه CSR رسید. هرقدر از توانمندی های طبیعی کره زمین بیشتر استفاده شود، فرصت و منابع برای نسل آینده جهت استفاده کمتر خواهد شد و این طبعی هم هست.
گوگل، غول جستجوی اینترنت، همچنان در صدر دنیای CSR قرار دارد و نشان می دهد که توانسته بیش از 70 درصد معیارهای فوربس را از آن خود کند. پس از آن، غول نرم افزار دنیا (مایکروسافت) و غول انیمیشن جهان (دیزنی) قرار دارد. شرکت اسباب بازی سازی لگو و دایلمر کرایلسر آلمان و میراث استیو جابز (اپل) در رده های بعدی قرار دارند.
طی چند دهه اخیر توجه جهانیان به بهینه سازی و استفاده درست از منابع طبیعی برای نسل های آینده افزایش یافته است. شرکت های بزرگ جهان اخیرا به مسئولیت های اجتماعی، توجه بسزایی داشته، به طوری که گوگل به مواردی مانند کمک مالی و علمی به مدارس، کمک های خیریه، پاک ســازی و تفکیک زباله ها، کاهش مصرف کاغذ، حمایت از شرکت های کوچک و کاهش مسائل زیست محیطی توجه بسیاری نشان داده است.
از دیگر موارد این گونه رفتارها می توان به مرد شماره یک مایکروسافت اشاره کرد. بیل گیتس و همسرش ملیندا، در ســال 2000 مسئولیت اجتماعی خود را در این زمینه توسعه دادند و بنیاد خیریه ای ثبت کردند که بزرگ ترین موسسه خیریه جهان است.
بیل و ملیندا در آفریقا
یکی از کارهای منحصر به فرد این بنیاد خیریه کمک به ضد بارداری زنان بی بضاعت و بی سرپرســت است. این بنیاد خیریه بیش از 20 میلیارد دلار سرمایه گذاری در این موضوع داشته و گیتس در تلاش است که علاوه بر امریکا در قاره های افریقا و آسیا نیز این کمک ها را گسترش دهد.
به غیر از شــرکت های فناوری اطلاعات و بزرگان دره سیلیکون، شرکت انیمیشن سازی Disney که یکی از برندهای معــروف این صنعت در دنیا به شمار می رود، برای حفــظ و ارتقای جایگاه خــود در زمینه مسئولیت های اجتماعی، اقدامات گسترده ای انجام داده است.
دیزنــی در زمینه هــای مختلفی از جملــه بهبود وضعیت جامعــه، کمک به آسیب دیدگان از بلایای طبیعی و همچنین محیط زیست تمرکز کرده است.
به طور مثال، دیزنی بعد از زلزله مهیب هائیتی، حضور پررنگی در کمک به زلزله زدگان داشت. از دیگر اقدامات شرکت دیزنی می توان به صرف هزینه های بسیار زیادی برای کاشت نهال در جنگل ها اشاره کرد.
یکی دیگر از شرکت های معتبر بین المللی که در زمینه فعالیت های خیرخواهانه و بر مدار حفظ دنیا برای آیندگان اقدامات چشم گیری داشته است استارباکس، برند بزرگ قهوه فروشــی در سراسر جهان است.
این شرکت در نخستین گام سعی کرد حجم تولید زباله را کاهش دهد و هم اکنون بر بازیافت آنها تمرکر کرده است. بسیاری از شرکت ها و برندهای بزرگ دنیا با روش های گوناگون سعی در ترویج این ارزش ها در دنیا دارند. از آنجا که بزرگ ترین هدف این شــرکت ها حفظ منابع طبیعی دنیا برای آیندگان است به همین دلیل هر روز روش های خلاقانه تری در این زمینه ابداع می شود.
آیا واقعا CSR سودمند است؟
مسئولیت اجتماعی شرکت ها، روشی است که کمپانی ها به کار می گیرند تا علاوه بر اینکه برای خودشان سودآوری کنند، برای محیط نیز مفید باشند. 6 دلیل وجود دارد که نشان می دهد چرا شــرکت های تجاری باید این کار را انجام دهند و توجه ویژه ای به مسئولیت اجتماعی شرکتشان داشته باشند. شرکت هایی که این 6 دلیل را می دانند، هم اکنون در حال اجرای CSR هستند.
اگر در آمازون کلمه نوآوری را بزنید، حدود 150 هزار مورد به شما نشان می دهد. در زمینه CSR نوآوری منفعت خیلی زیادی برای شرکت دارد. به طور مثال، شرکتی با توجه به مسئله محیط زیســتی، نرم کننده ای که آب کمتری استفاده می کند، طرح کرده است و توانسته فروش بیشتری نسبت به بقیه محصولات داشته باشد.
باید در نظر داشت که اگر این شرکت اهمیتی به محیط زیست نمی داد، چنین محصولی را نیز طرح نمی کرد. راحت ترین کاری که یک شرکت می تواند در راه مسئولیت اجتماعی انجام دهد، بهینه سازی در مصرف انرژی است.
به طور مثال «جنرال میلز» در سال 2015 توانسته مصرف انرژی را 20 درصد کاهش دهد و حدود 600 هزار دلار برای شرکت خود ذخیره کرده است.
در گذشته تنها دلیلی که شرکت ها CSR را قبول می کردند، خاص برند خود را مطرح کنند. اما هم اکنون که CSR همه گیر شده، از این طریق مطرح کردن برند کار ســخت تری شده است.
به طور مثال، شرکت «کوکاکولا» و «پپسی» دو رقیب سرسخت یکدیگر هستند و در تلاش اند که مشتریان یکدیگر را به سمت خودشان بیاورند. در این رقابت، دو شرکت از CSR استفاده کردند.
هر دو شرکت شیشه نوشابه هایی را ارائه دادند که در آنها از موادی که برای محیط زیست مناسب است استفاده شده است
کارهایی که برای محیط زیست و کاهش هزینه شرکت انجام می شود، سود خود را 10 سال دیگر نشان می دهد. در گذشته، WALMART توانست خود را به عنوان رهبر حرکت های زیست دوستانه معرفی کند.
در سال 2008 میلادی، شرکت فروشگاه های زنجیره ای وال مارت، کمپینی راه اندازی کرد که به مشتریان، کارهای حمایت از محیط زیست (ECO-FRIENDLY) خود را مطرح می کردند و به آن شخصی که بهترین کار را انجام داده، جایزه تعلق می گرفت.
با استفاده از CSR می توان با مشتریان خود ارتباط بهتری برقرار کرد. چون این ارتباط، بر قرار گرفتن از طریق کار «خیر» است، راحت تر انجام می شود. CSR موجب می شود که کارمندان یک شرکت با یکدیگر بیشتر در ارتباط باشند و در زمینه مشترکی با هم کار کنند.
CSR برای شرکت های بورسی
شرکت های سهامی عام یا شرکت هایی که در بازار سرمایه فعال هستند و ده ها یا هزاران نفر سهامدار در سراسر کشور دارند، باید بیش از دیگر شرکت ها به مقوله سی اس آر توجه کنند. این روزها خیلی از ســرمایه گذار ها به فعالیت شــرکت هایی که در آنها پول می گذارند، اهمیت زیــادی می دهند.
برای خیلی از سرمایه گذار ان، ســرمایه گذاری تنها راهی برای پول درآوردن و سود زیادی به دست آوردن نیست. همانطور که در ابتدای گفتار ارائه شد، نگاه برخی از سهامداران به تراز نامه ها، از تک بعدی به سه بعدی (TBL) تغییر کرده است.
برخی از سرمایه گذاران روی شرکت هایی سرمایه گذاری می کنند که برای محیط زیست بی ضرر باشد. به طور مثال از شرکت های تنباکو، شرکت های لوازم دفاعی و جنگی یا تولیدکنندگان نفتی حمایت نمی کنند.
برخی سرمایه گذار ها، شــرکت هایی را می پذیرند که باور داشته باشند، آن شرکت ها برای محیط زیست نیز اهمیت قایل هســتند و به آن توجه دارند. همین طور در خیلی از شــرکت های بورسی و بزرگ، یک کمیته مسئولیت اجتماعی، در سطح هیئت مدیره تشکیل شده است.
برای مدیران امروز دیگر کافی نیست که وظایفی چون برنامه ریزی، سازماندهی و کنترل را انجام دهند و خود را اثربخش بنامند. بلکه پاسخ گویی به نیازهای جامعه و خواست شهروندان و مشتریان داخلی و خارجی، از زمره وظایف با اهمیت تر آنان محسوب می شود.
موافقان سرمایه گذار ی بر مسئولیت اجتماعی ادعا می کنند که اگر شرکتی برای جامعه و حفظ محیط زیست اهمیت قایل شود پس از گذشت زمان، تلاش این شرکت ها باعث می شود که سهام آن ها در بازار افزایش پیدا کند.
اما جهشی که از طریق بازیافت یا جامعه برای شرکتی ایجاد می شود رشد ناقصی است و قیمت سهام به طور کوتاه مدت تحت تاثیر قرار می گیرد. البته با تمام این مشکلات، رشد فروش و درآمد باعث می شود که سهام در بازار تغییر کند و به هر حال این به نفع شرکت ها است.
توصیه های خلاقانه برای توسعه CSR شرکت های ایرانی
اگر کسب و کاری دارید که برای معرفی اثربخش و گسترده آن به جامعه مخاطبان بالقوه و بالفعل، به دنبال راهکاری هستید، تمرکز بر روی CSR می تواند ارزشمند باشد. 6 توصیه زیر را در نظر داشته باشید:
1- بازیافت پسماند: برای جامعه و محیط زیست و رسانه ها و مشتریان و ذی نفعان، اهمیت دارد که بدانند، شرکت شما در تولید کالا و خدمات، پسماند تولید شده را چگونه مدیریت می کند. روی این مقوله کار و برنامه ریزی کنید. مخصوصا برای شرکت های ساختمانی، تولید کنندگان لوازم ساختمانی و شیمیایی، این موضوع راهبردی است.
2- حقوق کارکنان: برابری جنسیتی در حقوق و دستمزد کارکنان آقا و خانم و فراهم کردن فضای کاری به گونه ای که کارکنان، احساس خوب و خوشی در زمان کار داشته باشند، بخشی از مواردی است که مسئولیت اجتماعی به آن توجه دارد.
3- ذی نفعان: ذی نفعان خود را دریابید. اگر فعالیت شما سر و صدای زیادی دارد، آلایندگی زیست محیطی دارد، حمل و نقل کالای شرکت شما، مزاحمت هایی برای همسایه ها دارد، به فکر کاهش این موارد باشید و روش های خلاقانه و دستاوردهای خود را در گزارش سالانه منتشر کنید.
4- فعالیت های خیرخواهانه: روش ایران ارقام را در نظر داشته باشید. یکی از روش های توسعه CSR در شرکت های ایرانی، می تواند مشارکت غیر مستقیم در فعالیت های نیکوکاری در سراسر کشور باشد. کمک به انجمن خیرین مدرسه ساز و همکاری در فعالیت های نیکوکاری، پرستیژ شرکت را در دراز مدت و میان مدت ارتقا می دهد.
5- کسب و کار سبز: کسب و کار سبز در میان شرکت های ایرانی چه بزرگ و چه بورسی، جدی گرفته نمی شود. اگر شرکتی، خود را موظف به رعایت اصول و الزامات کسب و کار سبز بکند، اعتبار خاصی پیدا کرده و نوعی تبلیغ غیر مستقیم فعالیت های جامعه محور خود را در دستور کار قرار داده است. بهینه سازی مصرف انرژی، کاهش مصرف کاغذ و کاهش سوخت های فسیلی در فعالیت های روزانه و هفتگی، مبانی کسب و کار سبز شرکت ها را نمایان می کند.
6– آموزش کارکنان: برای موفقیت در مقوله جدید مسئولیت اجتماعی، باید مدیران و کارکنان، آموزش لازم را ببینند. برای این کار باید شرکت ها هزینه کنند و از مشاوران متخصص و برنامه ریزی حرفه ای این حوزه که تجارب جهانی دارند بهره لازم را برده و خود را موظف به پیاده سازی کسب و کار سبز در راستای تامین منافع عمومی بکنند.
اگر به عنوان دانشجوی کارشناسی یا کارشناسی ارشد، این گفتار را مطالعه می کنید، این موضوع می تواند مقوله خوبی برای پایان نامه های کارشناسی و کارشناسی ارشد یا انتشار مقالاتی در این حوزه در نشریات تخصصی مدیریت، بازاریابی، تبلیغات و کسب و کار مهندسی باشد.
فراموش نکنید که نشریات مطرح دنیا، علاقمندند تا یافته ها و دستاوردهای شرکت های ایرانی در صنایع گوناگون را در عرصه CSR به اشتراک بگذارند.