جعفر مروارید در گفت‌و گو با ایسنا با حضور در فروشگاه شماره 3 انتشارات جهاد دانشگاهی خراسان رضوی، پیرامون بحث کتاب و کتابخوانی اظهار کرد: به دلیل گسترش فضاهای ارتباطاتی و تعاملات جهانی در ایران و اینکه مسئله فرهنگ محصور به مرزهای کشور نمی‌شود و از آن‌جا که گفت‌وگوهای بینا فرهنگی در حال تبدیل شدن به یک الگو و گفتمان رایج است، باید از فناوری‌های نوین فرهنگی استفاده کنیم.
وی ادامه داد: در مسئله کتاب سه ضلع مولف، کتابفروشی‌ها و انتشارات و مخاطب وجود دارد. هدف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از طرح‌های حمایتی کتاب که از طریق خانه کتاب اجرا می‌شود، حمایت از این سه ضلع است تا بتوانند از کمک برخوردار باشند و نقش و جریان مطالعه رونق پیدا کند.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: چون تفکر ابداعی و تالیفی اهمیت داشته، درصد بیشتری از این تخفیف به کتب تالیفی اختصاص داده شده است که برای این کتاب‌ها 25درصد و کتاب‌های ترجمه 15 درصد بوده و همچنین توجه ویژه به نوجوانان و نسل جوان در این زمینه مدنظر بوده است.
مروارید تشریح کرد: آمار فروش نیز خوب بود. همچنین 2 میلیارد و 390 میلیون ریال اعتبار برای کل استان در نظر گرفته شده، 7 هزار و 871 خرید انجام شده و 32 هزار و 677 عنوان کتاب هم به فروش رفته‌است.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: تنوع سلایق و تنوع افکار از قدیم ویژگی‌ها و شاخصه‌های مشهد بوده است. میراث فرهنگی و هنری مشهد مانند وجود فردوسی، ادبای بزرگ و اهالی تفکر، فلسفه و مکتب‌های فقهی، اجتماعی، تاریخی و حقوقی همه این‌ها به تنوع کتب تولید شده کمک کرده است.
مروارید افزود: نحوه ارتباط نسل معاصر با جریان فرهنگ و هنر کاملا تغییر کرده و به همین منظور به نظرم باید جریان تولید کتاب و کتابخوانی با این رودخانه جوشان تحولات فکری و اندیشه‌ای همراه شود تا آن موقعیت بنیادین کتاب در فضای کنونی هم حفظ شود.
وی ادامه داد: طرح تابستانه کتاب واقعا در کنار نمایشگاه بین‌المللی کتاب مشهد نیاز است. ناشران مختلفی از مشهد، ایران و جهان اسلام شرکت می‌کنند. همچنین در کنار آن طرح حمایت از کتابفروشی‌های حاضر هر ساله حتما باید مورد توجه قرار بگیرد.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: من فکر می‌کنم چه در جریان این طرح و چه در جریان خود مسئله نشر، در مشهد و ایران دو تحول بایستی صورت بگیرد که ما بتوانیم مسئله توسعه فرهنگی و تحول فرهنگی را حفظ کنیم. چون به طور سنتی توسعه فرهنگی از طریق کتاب بوده، اما با آمدن فناوری‌های مدرن و معاصر فکری، فرهنگی و هنری، توسعه فرهنگی جدیدی نیز پیدا کرده است.
مروارید گفت: در مسئله کتاب کاغذی باید گفت در کنار این، بخشی را باید برای کتاب صوتی در نظر بگیریم. امروزه به دلیل فضاهای محدود آپارتمانی در خانه‌ها عملا امکان داشتن کتابخانه‌های خانگی کم شده که از عوارض زندگی شهرنشینی است. این مسئله خود منجر به این می‌شود که کتاب‌های کاغذی جای مناسبی در زندگی آپارتمانی پیدا نکنند.
وی بیان کرد: از طرف دیگر این که نسل جدید تمایل به فضای مجازی دارد و نیازهای فرهنگی و هنری خود را در این فضا برطرف می‌کند، باعث شده کتاب‌های صوتی توسعه پیدا کند.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: پیشنهاد من این است که مثلاً همین انتشارات جهاد دانشگاهی بخشی از کارش را به تولید کتاب صوتی و فروش کتاب صوتی اختصاص دهد. در این صورت هم محیط زیست حفظ و کاغذ کمتر مصرف می‌شود. حمایتی که از کاغذ صورت می‌گیرد مانند حمایتی است که از داروهای سرطان صورت می‌گیرد، یعنی سوبسیدی که دولت می‌دهد هم‌اندازه ارزی است که برای نیازهای حیاتی کنونی شهروندان مانند داروهای بیماری‌های صعب‌العلاج تخصیص پیدا می‌کند.
مروارید افزود: برای مثال بنده که خود مولفم و کتاب می‌نویسم تعهدی که استفاده از این ارز برای من ایجاد می‌کند خیلی سنگین است، اما کتب صوتی این دغدغه‌های اخلاقی را ندارد لذا من فکر می‌کنم دهه آینده باید کتب صوتی را نشر دهیم.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: مشهد با حضور زائران بین‌المللی که حدود 25 تا 30 میلیون زائر از مناطق مختلف جهان را شامل می‌شود، است و می‌تواند قطب گفت‌وگوی بین فرهنگی و ادیانی باشد.
مروارید بیان کرد: در این مرکزیت و الگو، مشهد می‌تواند بر اساس هویت، داشته‌های خود و سبک زندگی ایرانی- اسلامی اقدام کند؛ البته هنوز جلوه‌های نشر را در زمینه محصولات فرهنگی مشاهده نکردیم ولی در آینده مشهد باید به این سمت حرکت کند.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: در کنار کتاب، فناوری‌های نوین و محصولات فرهنگی و هنری می‌توانند این نقش را در گفت‌و گوی بینا فرهنگی ایجاد کند.
مروارید افزود: به عنوان مثال رسمی در همه جای دنیاست که در کنار دانشگاه‌ها، در کنار نهادهای دینی مثل کلیساها و نهادهای اجتماعی، فروشگاه عرضه محصولات فرهنگی هنری موجود است. در آن فروشگاه‌ها در کنار کتاب پیام‌های فرهنگی و هنری از طریق نوشت‌افزار، پرچم‌ها، هنرهای تجسمی و بازی‌های فکری و البته کتاب‌های کاغذی و بعد کتاب صوتی عرضه می‌شود که مجموعا پاتوق فرهنگی و هنری را تشکیل می‌دهد.
وی بیان کرد: پیشنهاد من در کنار کتاب صوتی آن است که توسعه فناوری‌های فرهنگی و هنری هم در دستور کار انتشاراتی مانند جهاد دانشگاهی که در زمینه نگاه دانشگاهی و آکادمیک پیشرو بوده، قرار بگیرد.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: شعبه تقی‌آباد انتشارات جهاد دانشگاهی جزو کهن ترین فروشگاه‌های کتاب مشهد است و به گونه‌ای از جهت جغرافیایی و فکری مرکز فرهنگی مشهد به حساب می‌آید.
وی ادامه داد: این شعبه جزو کتابفروشی های کهن، هویتی و قدیمی است و چه خوب که توانایی الگوبخشی را در زمینه تولید کتاب صوتی و محصولات فرهنگی و بینا فرهنگی دارد و در این زمینه نیز موفق و آغازگر و پیشرو بوده‌است.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: مسئله علاقه به کتابخوانی همیشه بخشی است که در آخر به آن توجه می‌شود حتی در همین بحث سه ضلع مثلث که شامل مولف، کتابفروشی‌ها و مخاطب است، به پس از آن آن توجه نمی‌شود. بر فرض این سه ضلع حمایت شدند، کتاب هم خریداری شد پس از آن برای کتاب چه اتفاقی خواهد افتاد. تمام این کارها برای بالا بردن سرانه مطالعه صورت گرفته‌است.
مروارید افزود: به تعبیر من این کتاب تبدیل به یک ایده و تبدیل به فرهنگ می‌شود یعنی کتاب در واقع انتقال‌دهنده یک تجربه یا مدل است که تبدیل به رفتار فردی و رفتار عمومی شده و ما در ساحت عمومی جامعه شاهد آسیب کمتری و تحولات بیشتری خواهیم بود. به هر حال جامعه زنده، نوآور، امیدوار به آینده بوده و بحث تربیت، تعلیم و انتقال فرهنگی در این بستر تعریف می‌شود.
وی گفت: یکی از دلایل پایین بودن سرانه مطالعه، مدل‌های تعلیم و تربیت و آموزش چه در فضای تحصیلات پیش از دانشگاهی چه در تحصیلات دانشگاهی است.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: ما کماکان مدل‌های تحصیل و تدریسمان مدل‌های مونولوگ و فردمحوری است که باید تبدیل به مدل‌های مشارکت و نقدپذیری شود. اساتید دانشگاه بر اساس وظیفه که نسبت به تدریس سرفصل‌هایی که آموزش عالی برایشان تعیین کرده عمل می‌کنند تا برای مثال در یک کلاس دو واحدی تدریس کنند.
وی گفت: تاکید در طرح درس بر کامل کردن و بیان تمام این مفاهیم است تا متعهد کردن، مشارکت‌پذیری و اینکه یک بخش از جریان تدریس توسط خود دانشجو در ایده‌پردازی و نظریه پردازی انجام شود.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: در علوم انسانی این مشکل جدی‌تر است، چون مدل علوم انسانی مدل انتزاعی، نظری و توصیفی است و عملاً نقش اصلی را خود استاد به صورت مونولوگ بازی می‌کند.
مروارید ادامه داد: در فضای علوم تجربی و علوم ریاضی هم این مشکل کماکان وجود دارد چون با فضای عمل و صنعت و فناوری کمتر ارتباط برقرار شده‌است.
وی افزود: اگر ما بخواهیم در رشته انسانی علوم کاربردی شود، خود دانشجو باید در این مفاهیم مشارکت کند و خودش را در نظر خود و در فراگیری تبدیل به یک دیالوگ عمومی کند.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: علوم تجربی و ریاضی نیز مبتنی بر کاربردهای کنونی و جریان صنعت باشد و ارتباط دو طرفه بین نظریه پردازی و جریان عمل پدید آید. این عمل اگر اتفاق افتد، کتاب و مطالعه جایگاه خود را پیدا می‌کند.
مروارید بیان کرد: کتاب بخش یا بازوی عمده برای دانشجویان ما که مخاطبان ما هستند، ایجاد کرده چون آن‌ها را در نقش پذیری جدید کمک می‌کند. انتظار عمومی نیز در دانشگاه از دانشجو بالا خواهد رفت یعنی دانشجو مانند استاد در پروسه شرکت کند، مطالعه کند و فقط مختص به شب امتحان نباشد تا هویت جدید دانشجو قوام یابد. ضمن این که وزارت علوم در طرح‌های جدید خود و در دانشگاه در سند چشم‌انداز که اخیرا در حال طراحی است، این امر را دیده ولی عمومی‌سازی نشده است.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: بحث دیگر تربیت خانوادگی و فضای قبل از دانشگاه است. ما هنوز خرید کتاب وخواندن آن را تفریح می‌دانیم در صورتی که این فرهنگ باید عوض شود و کتابخوانی در اوقات اساسی قرار بگیرد.
مروارید گفت: کتاب باید تبدیل به عنصر ضروری زندگی شهری شود زیرا همانند قبل یک فضای عمومی بیرونی نداریم، فضای زندگی خصوصی و بیرونی از هم جدا نیست. اگر فضای زندگی شهری متناسب با نیازهای درونی شکل نگرفته باشد، نیازهای درونی‌مان برآورده نمی‌شود.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: شهروند بودن به جزء ضروری برای تفکرات خصوصی، پیشرفت‌ها و تکامل‌های درونی تبدیل شده و این‌ها کاملا به هم پیوسته‌اند.
مروارید افزود: به همین علت نیاز به عزم جدی داریم که یک بخش آن سیاست گذاران فرهنگی هستند، یک بخش مدیریت شهری مثل شهرداری و بخش دیگر خود خانواده‌ها هستند که باید در کنار یکدیگر جریان کتاب را تبدیل به کالای ضروری در زندگی کنند.
وی بیان کرد: نکته سوم این که این کالا باید در سبد خرید خانواده‌ها قرار بگیرد. امروزه کتاب از سبد خرید حذف شده و خانواده‌ها هیچ وقت فکر نمی‌کنند همان‌طور که خریدهای ضروری دیگر را انجام می‌دهند خرید کتاب را نیز انجام دهند که این نیاز به فرهنگ‌سازی دارد و ما باید برایش هزینه کنیم.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: ما عادت کردیم به این که دولت در زمینه فرهنگی سوبسید بدهد که به نظرم این مدل و چرخه باید عوض شود یعنی باید به این نتیجه برسیم که به شکل تربیتی و خانوادگی برای خواندن کتاب هزینه کنیم.
مروارید افزود: این تغییر دیدگاه وقتی پدید می‌آید که جامعه بپذیرد پیشرفت آینده فرزندانش در آینده در گروی توجه به جریان کتابخوانی است.
وی گفت: ساختارهای اجتماعی و اقتصادی در توجه به کتاب، خرید کتاب، کتابفروشی‌گردی و خواندن کتاب تاثیر دارد. دولت‌هایی که به مسئله فرهنگ توجه بیشتری می‌کنند و در رسانه‌ها این توجه طنین پیدا می‌کند شرایط را از جهت فضای عمومی و ذهنی مردم آماده تر می‌کنند.
جعفر مروارید گفت: اما این بیان کلیشه‌ای رایج است که تغییر کرده‌است. امروزه خیلی از امور دولتی نیستند یعنی مردم تصمیم خودشان را می‌گیرند و علت آن هم این است که بعد از گذشت چهار دهه از انقلاب اسلامی اسلامی نسل تربیت‌شده، نسلی فرهیخته و با اندیشه هستند.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: تراز جوانان اکنون در مقایسه با 4 دهه قبل بسیار تغییر کرده است. جوانان امروز بسیاری از تجربه‌ها و تفکرات را پشت سر گذاشته و از لحاظ تصمیم‌گیری و نگاه به آینده در سطح بالاتری قرار دارند.
مروارید ادامه داد: این جوان منتظر سیاست‌های دولتی نمی‌ماند. در زمینه کتاب هم اگر نتوانیم ارتباط سلیقه و ذائقه‌ها را که متنوع است با میراث فرهنگی و هنری گذشته برقرار کنیم و تفسیر جدیدی از این میراث بر اساس نیازهای کنونی ارائه دهیم، جریان رسمی تبدیل به جریال اطلاعات و نشر غیر رسمی خارج از فضاهای قانونی می‌شود.
وی افزود: اگر ما بخواهیم این مدل شفاف و آشکار در زمینه کتابخوانی رشد کند باید ناشران، فروشندگان و سیاست‌گذاران ما ذائقه‌سنجی، آینده‌پژوهی و توجه به نیازهای عینی را در پروژه‌های روزمره خود قرار دهند.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: ما حدود دو یا سه برنامه حمایتی در طول سال مثل حمایت از مولفان و حمایت از کتب چاپ شده داریم.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: سیاست‌گذاری که معاونت فرهنگی در اداره کل انجام داده‌اند بر اساس حمایت از کتاب‌هایی است که تاثیر گذاری‌های فرهنگی و اجتماعی دارد یعنی این کتاب توانسته باشد در فضاهای متنوع فرهنگی و اجتماعی تاثیرگذار باشد.
مروارید افزود: در مسئله نمایشگاه کتاب هم که سالانه برگزار می‌شود از ناشرانی که کتاب‌های ابداعی، جدید و کتاب‌های تأثیرگذار ایجاد می کنند، بیشتر حمایت می‌شود.
وی تشریح کرد: در کنار ناشرانی که معمولاً به طور سنتی هستتد، ناشرانی که کار ویژه‌ای در فضای تاثیرگذاری یک اثر؛ چه دینی، ادبی، تاریخی و اجتماعی و چه عمومی دارند و اکثرا از طریق شبکه‌های مجازی، یا از طریق رونمایی شناخته می‌شوند، مورد حمایت ما خواهد بود.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: ما در فضای جامعه دارای آسیب‌هایی مثل سرانه پایین مطالعه، تاثیرگذاری کم فرهنگی و تبیین نشدن فرهنگ از طریق مجاری رسمی داریم که نیازمند یک عزم بین دستگاهی در این زمینه هستیم که بخشی از آن در شورای عالی انقلاب فرهنگی و بخشی از آن در دانشگاه و حوزه‌هاست و بخشی نیز بازوهای فکری هستند که به به برنامه‌ها کمک می‌کنند.
مروارید مطرح کرد: طرح تابستانه کتاب که از 25 تیر ماه آغاز شده و تا سوم مرداد ادامه داشت، فضای جنب و جوش و توجه به کتاب خواندن را در کشور فعال کرد. استان خراسان رضوی با 67 کتابفروشی در این طرح شرکت داشت که 10 درصد از کل کشور را پوشش می‌دهد.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: در مورد آماری که در ماه اول سال 98 داریم، باید گفت هزار و 145 عنوان چاپ شده که 478 عنوان هم شامل صدور مجوز بوده‌است.
مروارید بیان کرد: من پیشنهاد می‌کنم به عنوان یک کار ابتکاری و جدید در مراکز انتشارات جهاد دانشگاهی مراسم خرید کتاب همانند مراسم رونمایی با حضور کارکنان، مولفان و همچنین پوشش خبری را داشته باشیم و فرهنگ‌سازی این‌چنینی صورت گیرد. همچنین می‌توان در نمایشگاه بین‌المللی غرفه‌ای به رسانه اختصاص داد تا جریان توسعه کتاب را معرفی کنند.
