براساس معانی رایج در ایران، شهرداری نهادی عمومی، غیردولتی، محلی و خودکفا است و مانند دیگر نهادهای دولتی از بودجه دولتی استفاده نمی‌کند به همین دلیل باید دارای درآمد محلی برای اداره خود باشد که این درآمد توسط شورای اسلامی شهر به تصویب رسیده و در قالب عوارض از مردم اخذ می شود.
در ایران، شهردار توسط شورای اسلامی شهر انتخاب می‌شود. شوراهای شهر اکنون که شهردار توسط آنها انتخاب می شود می توانند بر اساس قانون بر شهردار نظارت کنند، اما اعضای شوراها نباید فرافکنی کنند بلکه باید ابتدا وظایف قانونی و مندرج در آیین نامه ها و قوانین خود را اجرا کنند و به دنبال پاک کردن صورت مسئله نباشند.
سبک فعلی انتخاب شهردار که توسط شوراهای شهر صورت می‌گیرد، یکی از ٢ مدل رایج در شهرهای جهان است. مدل نخست انتخاب بی‌واسطه و با رأی شهروندان است که عمدتا در کشورهای توسعه‌یافته مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما مدل دوم در واقع مدلی است که درحال حاضر در ایران نیز با همان روش شهردار انتخاب می‌شود. بسیاری از اعضای شورای شهر معتقدند بسته‌ای حاوی ٥ نوع اختیار و وظایف جدید برای پارلمان‌های شهری باید به لایحه مدیریت شهری اضافه شود.
غلامرضا انصاری عضو شورای شهر تهران در خصوص انتخاب شهردار توسط شورا گفت: در دوره چهارم شوراها هنوز مدیریت منابع مالی و دیوان محاسبات شهری را شکل نداده ایم و بحث ذی حسابی ها و استقلال مالی شوراها باید در دستور کار قرار گیرد. با توجه به 15 سالی که از عمر شوراها می گذرد، به سمت این برویم که در کنار انتخاب نمایندگان شوراها، شهردار را انتخاب کنیم، هم انتخاب چهره ملی را در دستور کار قرار می دهیم و هم انتخابات ما برنامه محور می شود.
وی افزود: می توانیم منتخب مردم در مدیریت شهری و منتخبان مردم در شورای شهر را با تعامل مثبت در کنار همدیگر قرار دهیم و ذیل آن شهرداران شهر را با رأی اعتماد شورا انتخاب کنیم تا برای اتفاقات شهر، مجبور به سوال و استیضاح از شخص شهردار نشویم و بتوانیم تک تک شهرداران را مورد سوال یا استیضاح قرار دهیم و در چارچوب برنامه ارائه شده شهردار به سمت مدیریت یکپارچه شهری برویم.
مهدی چمران رئیس شورای اسلامی شهر تهران در این خصوص، گفت: امام راحل در بیاناتی درباره اهمیت شوراها فرموده اند: «شورای شهر یعنی همه کارهای شهر دست آنهاست، شهردار را هم تعیین می کنند، کارهای دیگر شهر را هم انجام می دهند. نظارت بر بازار و همه جا را دارند. آنها اختیاراتی دارند....» در بیانات مقام معظم رهبری هم در آغاز هر دوره هست که شوراها در انتخاب شهرداران دقت کافی کنند.
وی افزود: اینکه فکر می کنیم جمهوری اسلامی یک نظام مردمی است و هر چه مردم را در این کار بیشتر دخالت دهیم و امور به ویژه امور محلی را به آنها واگذار کنیم، بهتر است اما اولین وظیفه شورای شهر، انتخاب شهردار است و نباید این انتخاب را از شورای شهر بگیریم.
رئیس شورای عالی استان ها، اضافه کرد: در لایحه مدیریت پکپارچه شهری آمده که انتخاب شهردارها باید توسط مردم باشد، اما با این موضوع مخالفم، چرا که انتخاب شهردار کار تخصصی است و تنها متخصصان باید شهردار را انتخاب کنند.
چمران تأکید کرد: انتخاب شهردار مانند جراحی مغز می‌ماند و هر کسی نمی تواند آن را انجام دهد، به همین دلیل نگذاشتیم این موضوع به صحن مجلس برود، چرا که مردم در خصوص انتخاب شهردار دقت لازم را ندارند.
محمد شعبانی مشاور اجرایی فرماندار کامیاران در این خصوص گفت: پس از پایان انتخابات، اعضای شوراهای اسلامی شهرها انتخاب شهرداران جدید را به موضوعی در کانون توجه و گفتگوی مردم و رسانه ها و افکار عمومی بدل کرده اند. البته بسیار طبیعی است که اعضای منتخب شوراهای شهری از این پس باید به اجرایی شدن برنامه ها و شعارهای انتخاباتی خود بیندیشند و لذا برای اجرایی شدن برنامه هایشان، آنها نیز معمولاً به دنبال شناسایی فرد متخصص هستند تا بتوانند با انتخاب وی به عنوان شهردار ، شعارها و برنامه های خود را به منصه ظهور برسانند.
*تعیین شرایط احراز سمت شهردار
قانونی در سال 1375 به تصویب رسیده است که تشکیلات و وظایف شوراهای اسلامی کشور و نحوه انتخاب شوراها و شهرداران را بیان می کند. در این قانون نحوه انتخاب شهردار بیان شده است، اما اینکه این فرد باید چه شرایطی داشته باشد، به عهده آیین نامه ای گذاشته شده است که توسط وزارت کشور به تصویب می رسد. این آیین نامه حدود دو سال بعد از تصویب قانون فوق الذکر تصویب شد و در آن وزارت کشور شرایطی که برای تصدی سمت شهردار لازم است را بیان کرد.
بر اساس قانون انتخاب شهردار به شوراهای اسلامی شهرها سپرده شده و آنها این امر مهم را به دور از سیاسی کاری طی سالهای گذشته انجام داده اند.
