میزبانی ایران از یک‌سوم پرندگان جهان/ ۱۹۲ گونه پرنده در خطر انقراض قرار دارند

به گزارش خبرنگار حوزه محیط زیست گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ مهاجرت پرندگان یک معجزه طبیعی است. الگوهای مهاجرت متفاوتی برای پرندگان در سطح جهان وجود دارد اما عمدتا با آغاز فصل سرما در نیمکره شمالی زمین، پرندگان زیستگاه‌های در حال یخ زدن خود را به قصد یافتن غذا ترک کرده و به عرض‌های جنوبی کره زمین و سرزمین‌هایی با اقلیم معتدل‌تر مهاجرت می‌کنند. 

استفاده از خورشید، ستارگان و میدان مغناطیسی زمین از جمله فرضیه‌هایی است که در مورد مسیریابی پرندگان مهاجر در طول شب و روز مطرح می‌شود.

سفر پرندگان ممکن است در پاسخ به تغییرات آب و هوا، دسترسی به مواد غذایی و یا زیستگاه باشد. گاه برخی از این سفرها را به این علت که نامنظم و یا یک‌طرفه هستند (مانند دور شدن پرندگان جوان از زادگاه خود، و پراکندگی) «مهاجرت واقعی» نمی‌نامند. ویژگی مهاجرت، نظم فصلیِ سالانهٔ آن است. در مقابل، بعضی از پرندگان کاملاً غیرکوچنده (غیرمهاجر) هستند.

روز جهانی پرندگان مهاجر رویدادی بین‌المللی است که در آن بر اهمیت وجود پرندگان مهاجر برای حفظ تعادل زمین، اکوسیستم و انسان تأکید شده است.

 

به منظور افزایش توجه جهانی به موضوع اهمیت پرندگان مهاجر، از سال 2006 میلادی توافقنامه پرندگان مهاجر آبی آفریقا- اوراسیا (AEWA) اقدام به نامگذاری و برگزاری روز جهانی پرندگان مهاجر کرده است. در هر سال شعار روز جهانی پرندگان مهاجر بر روی هدف و عنوان به خصوصی متمرکز می شود، به عنوان مثال شعار روز جهانی پرندگان مهاجر در سال 2006 عبارت بود از "پرندگان مهاجر هم اکنـون به کمــک مــا نیازمندند".

دهم ماه می میلادی برابر با 20 اردیبهشت هر سال به نام روز جهانی پرندگان مهاجر نامگذاری شده است. در هر سال شعار روز جهانی پرندگان مهاجر بر روی هدف و عنوان به خصوصی متمرکز می شود. سال 2017 شعار روز جهانی پرندگان مهاجر عبارت است از" دنیای سالم برای پرندگان مهاجر و انسان‌ها".

برگزاری روز جهانی پرندگان مهاجر به منظور ترغیب مردم به مشارکت فعال در حفاظت از پرندگان مهاجر است. سایر اهدافی که از برگزاری مراسم در این روز می توان انتظار داشت، این است که  مسئولان کشورها ، سازمان های مردم نهاد، باشگاه‌ها، دانشگاه‌ها، مدارس و غیره در سراسر دنیا فعالیت ها و برنامه هایی را طراحی و اجرا کنند تا ضمن افزایش آگاهی عمومی، به حفاظت از این پرندگان و زیستگاه آنان کمک شود.

 

یکی از اهداف این روز این است که نسل‌های آینده نیز قادر به بهره بردن از محیط زیست و منابع طبیعی باشند. حفاظت از پرندگان مهاجر در سطح بین‌المللی از قرن بیستم آغاز شده است. در گذشته، مردم، حیوانات و پرندگان را برای تغذیه و ورزش شکار می‌کردند، اما این فعالیت‌ها به مقیاسی صورت می‌گرفت که بقایای حیوانات، در معرض خطر قرار نمی‌گرفت. اما امروزه با افزایش جمعیت و شکارهای بیش از اندازه، گونه‌هایی از حیوانات در حال انقراض هستند، فعالیت‌های غیر قانونی نه تنها در از بین رفتن جمعیت پرندگان تأثیر می‌گذارد، بلکه به اجتماع، موجودیت انسان‌ها و منابع طبیعی آسیب می‌رساند. بنابراین، اجراسازی قانون مبارزه با کشتار غیر قانونی در سطح ملی و محلی، عامل کلیدی برای کمک به حفاظت از پرندگان مهاجر نه تنها در یک مکان، بلکه در امتداد کل مسیر پرواز مهاجرت پرندگان است.

ایران از گذشته‌های دور به دلیل تنوع آب‌وهوایی و داشتن سواحل طولانی با دریاهای خلیج‌فارس، عمان و خزر و همچنین تعداد بسیار زیاد دریاچه‌ها و تالاب‌ها و رودخانه‌ها، یکی از اصلی‌ترین مناطق پذیرای پرندگان مهاجر بوده است. این امر، ضرورت اجرای هر چه بهتر برنامه‌های حفاظتی در مورد پرندگان مهاجر در ایران را به همراه دارد. با این‌حال در سال‌های اخیر به دلیل پدیده خشکسالی و بحران آب و کاهش آب این زیست‌گاه‌ها، حضور پرندگان مهاجر، کشور را با مشکلاتی همراه کرده است. 

535 گونه پرنده‌ای که در ایران دیده می‌شود، حدود یک‌سوم از پرندگان کل دنیا را تشکیل می‌دهند، افزون بر این براساس آمارهای بین‌المللی می‌توان گفت 4.12 درصد از کل پرندگان دنیا یعنی بیشتر از 192 گونه پرنده اکنون با خطر انقراض دست و پنجه نرم می‌کنند. بخش بزرگی از پرندگانی که در ایران وجود دارند مهاجر هستند، این پرندگان به چند گروه تقسیم می‌شوند؛ گروهی که بومی کشور محسوب می‌شوند و در ایران زاد و والد می‌کنند، گروه دیگر پرندگان مهاجر زمستانه هستند و گروه دیگر را پرندگانی تشکیل می‌دهند که بهار و تابستان به ایران سفر می‌کنند، البته گروه دیگری نیز مهاجر عبوری هستند و برای حدود چند هفته مهمان تالاب‌های کشور ما می‌شوند.

عمده پرندگان مهاجر کشور گروهی هستند که پاییز و زمستان‌گذران هستند و از سیبری غربی و اروپای غربی به ایران مهاجرت کرده و بیشتر در استان‌های شمالی کشور دیده می‌شوند. حدود 65 درصد از پرندگان مهاجر را قو، غاز، اردک، آبچلیک و کاکایی‌ها تشکیل می‌دهند. 

 

پرنده‌هایی مانند طاووسک، فلامینگو، اردک سرسبز، اردک سرسفید و زاغ بور در همه فصول در کشور ما دیده می‌شوند، اما گونه‌هایی نظیر خوتکا، قوی گنگ و غاز و پلیکان خاکستری زمستان‌ها در ایران دیده می‌شوند. گونه‌های‌ دیگری نیز مانند سلیم طوقی کوچک، حواصیل ارغوانی و زرد و گلاریول بال سرخ در بهار و تابستان قابل رویت هستند، افزون بر این پرنده‌ای مانند آبچلیک نیز جزء گونه‌های مهاجر عبوری به حساب می‌آید.

با توجه به شعار امسال روز جهانی پرندگان مهاجر، امیدواریم مردم ایران به حفاظت از پرندگان مهاجر توجه بیشتری داشته باشند تا نسل های آینده قادر به بهره مندی از محیط زیست و منابع طبیعی  در سطح بین المللی شوند.

گزارش از رقیه همتی