ضربه فنی جانسون

پارلمان بریتانیا به‌درخواست بوریس جانسون مبنی بر برگزاری انتخابات پیش از موعد رای منفی داد. این چهارمین شکست جانسون در رای‌گیری‌های پارلمان بریتانیا ظرف یک هفته گذشته بود؛ شکستی که موقعیت جانسون را دشوارتر می‌کند. بوریس جانسون روز دوشنبه 18 شهریور (نهم سپتامبر) برای دومین بار ظرف هفته گذشته خواستار برگزاری انتخابات پیش از موعد پارلمانی شده بود؛ انتخاباتی که باید پیش از فرارسیدن مهلت خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا برگزار شود. اکثریت نمایندگان مجلس عوام، همان‌گونه که انتظار می‌رفت با درخواست بوریس جانسون مخالفت کردند. براساس نظرسنجی‌ها، گرچه از محبوبیت بوریس جانسون ظرف روزهای گذشته کاسته شده است، اما احتمال پیروزی او در انتخابات زیاد ارزیابی می‌شود. برگزاری انتخابات پارلمانی به‌دنبال از دست رفتن اکثریت در مجلس عوام، الزامی است. مخالفت جرمی کوربین، رهبر حزب کارگر و دیگر نمایندگان اپوزیسیون دولت در پارلمان بریتانیا ناظر بر برگزاری انتخابات پیش از موعد در این کشور نیست، مخالفت آنها با زمان برگزاری این انتخابات است. کوربین و دیگر مخالفان خروج بدون توافق بریتانیا از اتحادیه اروپا خواستار برگزاری انتخابات پس از مهلت تعیین‌شده برای برگزیت هستند. براساس تصمیم اکثریت نمایندگان پارلمان بریتانیا، هرگاه دولت این کشور نتواند تا روز 19 اکتبر با اتحادیه اروپا بر سر برگزیت به توافق برسد، مهلت خروج این کشور از اتحادیه اروپا تا روز 31 ژانویه سال 2020 تمدید خواهد شد؛ موضوعی که باید از سوی اتحادیه اروپا نیز پذیرفته شود.

به نوشته کاستل، گزارشگر نیویورک‌تایمز، رد انتخابات زودهنگام از سوی پارلمان در زمانی بود که قانون جدیدی در همان روز دوشنبه اجرایی شد که تلاش جانسون برای خروج «بدون توافق» از اتحادیه اروپا را مسدود می‌کرد. با این حال، پارلمان تا نیمه اکتبر معلق شد و به نوشته این گزارشگر «این امر نتیجه مانورهای نخست‌وزیر است.» اما تا پایان دوشنبه روشن بود که اگر جانسون فکر می‌کرد می‌تواند با تعلیق مجلس سر آن کلاه بگذارد و نمایندگان را در زمانی حساس در مباحث برگزیت حاشیه‌نشین کند؛ اما شخص او تنها کسی بود که از دور خارج شد. اکنون مردی که وعده خروج بدون توافق داده بود و «یا خروج یا مرگ» سر داده بود ناگهان چنان ضربه فنی شد که مجبور شد استراتژی جدیدی برای خود دست و پا کند. به نوشته این گزارشگر، جانسون به بیش از 430 رای برای انتخابات زودهنگام نیاز داشت؛ اما فقط 293 رای به‌دست آورد.

جانسون تمدید مهلت خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا را بی‌مورد ارزیابی کرده و از این رو بر آن بود تا با برگزاری انتخابات و بهره بردن احتمالی از اکثریت نمایندگان پارلمان به وعده خود مبنی بر خروج قطعی بریتانیا از اتحادیه اروپا در روز 31 اکتبر عمل کند. اما فقدان آرای کافی کار دست او داد. افزون بر آن پس از تایید ملکه الیزابت، قانون منع خروج بدون توافق بریتانیا از اتحادیه اروپا رسمیت یافت. طرح این قانون در واپسین روزهای هفته گذشته در هر دو مجلس عوام و اعیان بریتانیا تصویب شده بود. جانسون چند روز پیش از رسمیت یافتن این قانون گفته بود که «حاضر است بمیرد» اما تن به‌درخواست تمدید مهلت خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا ندهد. اکنون دو راه قانونی برای او وجود دارد: رسیدن به توافق با اتحادیه اروپا پیش از 19 اکتبر یا تمدید مهلت خروج بریتانیا از این اتحادیه. احتمال کسب توافق با اتحادیه اروپا ظرف این مدت از سوی تحلیلگران بسیار ناچیز ارزیابی می‌شود. اگر بوریس جانسون حاضر به پذیرش این دو راه نشود، تنها راهی که برای او باقی می‌ماند کناره‌گیری از مقام نخست‌وزیری است. در چنین حالتی، دوره نخست‌وزیری او به‌عنوان کوتاه‌ترین دوره نخست‌وزیری در تاریخ بریتانیا ثبت خواهد شد.

موافقان و مخالفان برگزیت هر دو مشکلی با انتخابات ندارند اما اختلاف آنها بر سر زمان‌بندی آن است؛ زمان‌بندی‌ای که بیشترین نفع سیاسی را نصیب بریتانیا کند. «کالوم پیکرینگ» اقتصاددان ارشد بانک برنبرگ می‌گوید: «جانسون یک نخست‌وزیر بی‌دندان [خلع‌سلاح شده] است که ناامیدانه به‌دنبال انتخابات زودهنگام است تا به استراتژی برگزیت خود اعتباری بدهد.» پافشاری نمایندگان بر این است که قانونی که خروج بدون توافق بریتانیا از اتحادیه اروپا را مسدود می‌کند باید اجرا شود. نمایندگان به بوریس جانسون هشدار دادند در صورت سرپیچی از اجرای این قانون ممکن است با شکایت حقوقی مواجه شود. گزارشگر نیویورک‌تایمز معتقد است که بریتانیا وارد عصر جدیدی شده است. در این عصر جدید، بریتانیا از زمان رای به جدایی از اتحادیه اروپا دچار عمیق‌ترین شکاف و دوقطبی شده است. بحث خروج از اتحادیه اروپا دامان دو نخست‌وزیر قبل از جانسون را نیز گرفته بود؛ اما آسیب شدیدتری بر وجهه جانسون وارد کرده است. جانسون می‌گوید دولت از دوره تعلیق پارلمان برای پیش بردن مذاکرات با اتحادیه اروپا استفاده می‌کند و همزمان «برای خروج بدون توافق آماده می‌شود.» او گفت: «مهم نیست این پارلمان چه ترفندهایی برای بستن دست‌های من اختراع می‌کند، من برای رسیدن به توافقی برای تامین منافع ملی خواهم کوشید... این دولت دیگر برگزیت را عقب نخواهد انداخت.» با این حال، این خواسته از سوی بسیاری از منتقدان اقدامی «ضددموکراتیک» برای حاشیه نشین کردن پارلمان تلقی می‌شود.

از سوی دیگر، اقدام دولت جانسون در تعلیق پارلمان موجب وحدت گروه‌های پراکنده اپوزیسیون شده و حتی موجب شورش در حزب متبوع جانسون شده است. حوادث این هفته پرتلاطم گویی جانسون را به گوشه رینگ انداخته است. شعار اصلی بوریس جانسون خروج قطعی بریتانیا از اتحادیه اروپا در پایان مهلت جاری، یعنی روز 31 اکتبر بود. او زمام امور بریتانیا را با این شعار از ترزا می‌، نخست‌وزیر مستعفی حزب محافظه‌کار تحویل گرفت. پس از اخراج 21 نماینده حزب محافظه‌کار که مخالف برگزیت سخت و خروج بدون کسب توافق بریتانیا از اتحادیه اروپا بودند، جانسون اکثریت پارلمانی خود را از دست داد. اکثریت نمایندگان پارلمان بر این باورند که خروج بدون معامله برای اقتصاد این کشور می‌تواند فاجعه‌بار باشد. قانون جدیدی که در پارلمان تصویب شد از جانسون مصرانه می‌خواهد که اگر نمی‌تواند تا پیش از 31 اکتبر با اتحادیه اروپا به توافق برسد دست به تمدید آن بزند. بسیاری از منتقدان نخست‌وزیر بر این باورند که دستور کار جانسون واقعا سیاسی است. آنها معتقدند که او تصمیم دارد به هر قیمتی که شده به‌عنوان نامزد برگزیت در راستای انتخاب دوباره دست به مبارزه بزند و تهدید تندروهای «حزب برگزیت» به رهبری نایجل فاراژ را از میان ببرد. او فقط می‌خواهد برنده این بازی بزرگ شود تا دست دولتش در برابر رقبا قوی‌تر شود. جانسون می‌خواهد پارلمان را آچمز کند و با تعلیق پارلمان، قانون‌گذاران نمی‌توانند انتخابات زودهنگام را لااقل تا 5 هفته تصویب کنند. مخالفان جانسون معتقدند که نفع کشور در این است که پس از انقضای مدت مزبور انتخابات برگزار شود.