محمدرضا قنبریان؛ کارشناس تغذیه - زیر نظر دکتر پیام فرح‌بخش
تئوری رژیم غذایی GAPS مدعی است که حذف برخی از مواد غذایی مانند غلات و قندها به درمان بیماری‌هایی که با مغز مرتبطند (مانند اوتیسم و خوانش پریشی) کمک می‌کند.
اصطلاح GAPS مخفف سندروم روده و روانشناسی (gut and psychology syndrome) است.
رژیم‌غذایی GAPS از این نظریه پیروی می‌کند که سلامت روده با سلامت جسمی و روانی مرتبط است.
بر طبق این نظریه، بهبود سلامت روده می‌تواند سایر مشکلات سلامتی را بهبود بخشد.
بحث‌های زیادی پیرامون اساس این رژیم مطرح است.
محققان هنوز این رژیم را به‌طور کامل بررسی نکرده‌اند و در حال حاضر شواهد محدودی وجود دارد که نشان می‌دهد این رژیم می‌تواند مشکلات سلامتی ادعاشده را درمان کند.
ما در این مقاله به ادعاهای مطرح‌شده توسط رژیم غذایی GAPS، چگونگی پیروی از این رژیم و فواید احتمالی آن نگاهی می‌اندازیم؛ همچنین فهرستی از مواد غذایی مجاز و یک برنامه غذایی را به‌عنوان‌مثال ارائه می‌دهیم.
آشنایی با رژیم غذایی GAPS
فردی که رژیم غذایی GAPS را ابداع کرده است، معتقد است که تغذیه نامناسب که باعث افزایش نفوذپذیری روده شود، مسئول بسیاری از مشکلات روانی، عصبی و رفتاری است.
افراد در رژیم غذایی GAPS باید از خوردن غذاهایی که هضم‌شان دشوار بوده و ممکن است به فلور طبیعی روده یا پوشش داخلی روده آسیب برسانند، اجتناب کرده و آن‌ها را با غذاهای مغذی که به التیام روده کمک می‌کنند، جایگزین نمایند.
فواید رژیم GAPS
بر طبق تئوری GAPS، روده‌ای که نفوذپذیری مناسبی نداشته باشد، باعث انتشار سموم و باکتری‌های مضر به درون جریان خون می‌شود و آن‌ها از این طریق به مغز می‌روند و در عملکرد آن اختلال ایجاد می‌کنند.
این نظریه می‌گوید که حذف مواد غذایی آسیب‌رسان به روده می‌تواند به درمان بیماری‌هایی مانند اختلال طیف اوتیسم (ASD)، اختلال کمبود توجه – بیش‌فعالی (ADHD) و خوانش پریشی کمک کند.
اگرچه تحقیقات فعلی نشان می‌دهد که ارتباطی بین مغز و روده وجود دارد (به‌خصوص در مورد بیماری‌هایی مانند اضطراب و افسردگی) اما شواهد محکمی در دست نیست که نشان دهد پیروی از رژیم غذایی GAPS باعث بهبود بیماری‌های روانی یا رفتاری خواهد شد.
رژیم غذایی GAPS کدام بیماری‌ها را هدف می‌گیرد؟
دکتر مبدع این رژیم، در ابتدا آن را باهدف درمان بیماری اوتیسم پسرش طراحی کرد.
برخی از افراد نیز از رژیم غذایی GAPS به‌عنوان یک درمان جایگزین برای طیف وسیعی از بیماری‌های روانی و رفتاری استفاده می‌کنند، ازجمله:
* اوتیسم
* ADHD
* خوانش پریشی
* کنش پریشی
* صرع
* افسردگی
* شیزوفرنی
* اختلال دوقطبی
* اختلال وسواسی – اجباری (OCD)
* اختلال خوردن
* آلرژی‌ها و عدم تحمل غذایی در کودکی
آیا رژیم‌غذایی GAPS، مزایایی دارد؟
باوجوداینکه شواهد محکمی وجود ندارد که نشان دهد رژیم غذایی GAPS می‌تواند به درمان بیماری‌هایی که ادعا می‌کند، کمک نماید.
اما بااین‌حال پیروی از این رژیم غذایی می‌تواند باعث سلامت روده شود.
این رژیم غذایی، افراد را تشویق می‌کند که غذاهای فراوری‌شده کمتری بخورند و در عوض، میوه‌ها، سبزیجات و چربی‌های طبیعی بیشتری مصرف نمایند.
این تغییرات رژیمی ساده می‌توانند سلامت روده و سلامت کلی را بهبود بخشند.
بااین‌حال دستورالعمل‌های رژیم‌غذایی GAPS، به‌طور دقیق تمام نیازهای تغذیه‌ای افراد را در نظر نمی‌گیرد.
افراد در هنگام پیروی از این رژیم باید مطمئن شوند که ویتامین‌ها و مواد معدنی کافی دریافت می‌کنند تا به کمبودهای تغذیه‌ای دچار نشوند.
رژیم غذایی GAPS و اوتیسم
دکتر کمپل معتقد است که کودکان به دلیل تغذیه نامناسب و سندروم روده نفوذپذیر به اوتیسم مبتلا می‌شوند. او ادعا می‌کند که رژیم غذایی GAPS می‌تواند علائم اوتیسم را درمان کرده یا بهبود ببخشد.
اوتیسم (ASD) باعث طیف گسترده‌ای از علائمی می‌شود که بر ارتباط فرد با دنیای اطراف و نحوه تعاملش با محیط‌های اجتماعی تأثیر می‌گذارد.
دانشمندان معتقدند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد ASD نقش دارند.
اکثر کارشناسان می‌گویند که درمانی برای ASD وجود ندارد. اکثر افراد درگیر با ASD، به اوتیسم به‌عنوان چیزی که به درمان یا بهبودی نیاز دارد، نگاه نمی‌کنند.
با این‌حال بهبود مشکلات سلامتی مرتبط با ASD مانند مشکلات گوارشی، امکان‌پذیر است.
یک بررسی سیستماتیک در سال 2014 دریافت که کودکان مبتلابه ASD در مقایسه با سایر کودکان، مشکلات گوارشی بسیار بیشتری دارند.
محققان این بررسی می‌گویند که کودکان اوتیسمی در ابتلا به درد شکم، یبوست و اسهال مستعدتر هستند. علت این امر هنوز مشخص نیست.
یک مطالعه موردی گزارش داد که یک پسربچه 12 ساله پس از 4 هفته درمان با پروبیوتیک، کاهش قابل‌توجهی را در علائم گوارشی و علائم اصلی اوتیسم تجربه کرد.
بااین‌حال یافته‌های مطالعه سال 2014 که روی 133 کودک انجام شد، هیچ‌گونه ارتباطی بین نفوذپذیری روده و وجود علائم ASD پیدا نکرد.
تا به امروز هیچ‌گونه شواهد اثبات‌شده‌ای وجود ندارد که نشان دهد تغییرات رژیمی، تأثیر قابل‌توجهی روی ASD دارند.
این مقاله ادامه دارد.
