در روز جهانی کودک درباره بلوغ زودرس، دلایل و راهکار‌های کنترل این اتفاق بیشتر بدانیم.
کنترل بلوغ زودرس از مسیر آگاهی
مقایسه، وقتی درست است که افراد در شرایط مساوی قرار داشته باشند؛ بنابراین شرایط زندگی بچه‌های حالا را نه می‌توان و نه باید با بچه‌های چند سال پیش مقایسه کرد؛ چرا که آخر آرزوی بچه‌های آن روز، تبدیل شدن توپ پلاستیکی به توپ چهل تکه بود. اما آخر آرزوی بچه‌های حالا، پیدا نیست! گوش همه ما از خطر‌های فضای مجازی و... پر است.
اما می‌خواهیم درباره اتفاقی تازه و البته ناخوشایند به‌نام «بلوغ زودرس» صحبت کنیم. بلوغ زودرس، دلایل متعددی دارد که یکی از آنها، آگاه شدن بچه‌ها از مسائلی است که تناسبی با سن آنها ندارد. همان که قدیمی‌ها می‌گفتند: «فلانی غوره نشده، مویز شده» یا «فلانی، چشم و گوشش باز شده».
با دکتر مهیا عابدی، روان‌شناس کودک و نوجوان گپی زده‌ایم تا درباره نشانه‌های بلوغ زودرس، تاثیر رسانه‌ها بر این اتفاق و راهکار‌هایی ویژه والدین به ما بگوید. فراموش نکنیم که امروز، 16 مهر، روز جهانی کودک است.
بلـوغ، یکی از مهم‌ترین مــراحل زندگی همه ماست. همه ما روز‌های اضطراب، سردرگمی، ترس، خشم، شادی و بالندگی و... را تجربه کرده‌ایم. همان روز‌هایی که هر ساعت یک بار، احوالات‌مان تغییر می‌کرد؛ بنابراین بلوغ و نشانه‌های جسمی و روانی آن، کاملا طبیعی است.
اما «بلوغ زودرس» ماجرایش فرق دارد. دکتر مهیا عابدی درباره بلوغ این‌طور توضیح می‌دهد که:
«سن بلوغ دختر‌ها بین 9 تا 13 سالگی و سن بلوغ پسر‌ها را 11 تا 16 سالگی درنظر می‌گیریم؛ بنابراین وقتی بلوغ زودرس اتفاق می‌افتد که زودتر از زمان مقرر شاهد نشانه‌های بلوغ باشیم. این نشانه‌ها می‌تواند جسمی و روانی؛ فقط جسمی یا فقط روانی باشد.» او ادامه می‌دهد: «البته باید به بلوغ جسمی و جنسی، بلوغ اجتماعی را هم اضافه کرد.
بلوغ جسمی همان اتفاقاتی است که در پی تغییرات هورمونی در قد و وزن و ساختار بدنی و... کودک دیده می‌شود. بلوغ روانی، زمانی است که در کودک تعارض‌ها، انزواطلبی، تغییرات رفتاری و... می‌بینیم و بلوغ اجتماعی وقتی اتفاق می‌افتد که کودک بتواند برای ورود به اجتماع آماده شده و به او به‌عنوان کودک نگاه نکنند.»
بلوغ زودرس فقط جسمی نیست
اشاره کردیم که تسریع روند تغییرات جسمی، روانی نشانه بلوغ زودرس است. دکتر عابدی در این‌باره می‌گوید: «در معاینات بالینی، می‌توان بلوغ جنسی را مشاهده کرد. این درحالی است که این نوع بلوغ، بر بلوغ روانی و اجتماعی پیشی گرفته است.
در این حالت ساختار بدنی کودک، تغییرات بلوغ مشاهده می‌شود، اما روان و مهارت ورود به اجتماع وجود نداشته یا هنوز به پختگی لازم نرسیده است» او ادامه می‌دهد: «اما در مشاهدات بالینی ممکن است عکس این حالت هم دیده شود.
به این معنی که جسم، هنوز ساختار کودک را داشته، اما روان کودک به پختگی رسیده است. برای مثال، کودک سوالات جنسی پرسیده یا مثلا در اینترنت، عکس‌های نامناسب را جست‌وجو می‌کند. این حالت خطرناک‌تر از تسریع بلوغ جسمی است.»
شما با او چه می‌کنید؟
«اشاره کردیم که تسریع بلوغ روانی، خطرناک‌تر از بلوغ جسمی است و آنچه بسیار نگران‌کننده است، واکنش والدین در مقابل پرسش‌ها یا جست‌وجو‌های کودک است.»
دکتر عابدی ادامه می‌دهد: اگر والدین راهکار‌های برخورد با کودک را بلد بوده و با هوشیاری کامل، با او رفتار کنند، مساله نگران‌کننده نیست. دیده شده حتی در والدینی که پس از مراجعه، توصیه یا راهکار‌های لازم را هم دریافت می‌کنند، واکنش‌های نامناسبی به رفتار کودک دارند.
برای مثال او را تنبیه بدنی یا کلامی کرده و این مساله به اضطراب کودک می‌افزاید.
دکتر مهیار عابدی درباره اضطراب دوره بلوغ می‌گوید: بلوغ، با اضطراب همراه است. اما حد این اضطراب بسیار مهم است. والدین نباید با رفتار و گفتارشان، به این اضطراب بیفزایند. افزایش میزان اضطراب کودک، خود یکی از عوامل تسریع روند بلوغ است؛ بنابراین بسیار مهم است که رفتار والدین در مقابل سوال‌ها، جست‌وجو‌ها یا رفتار‌های کودک در دوره بلوغ، چگونه است.
سست نباشید
بگذارید از اصطلاح «سست بودن» استفاده کنم. دکتر عابدی ادامه می‌دهد: «خانواده‌های ما در فراگیری مهارت‌های ارتباطی با کودک، سست هستند.
به‌جای مشورت با کارشناس، مطالعه کتاب‌های مناسب در حوزه روان‌شناسی کودک یا جست‌وجوی مطالب مرتبط به تربیت کودک از سایت‌های معتبر و مطالعه آنها؛ فقط نگران هستند!» او اضافه می‌کند: «والدین وقتی به یاد فراگیری مهارت‌های ارتباط با کودک می‌افتند که کودک از آنها سوال جنسی می‌پرسد و آنها نمی‌دانند چه کنند. پس نخستین مساله، فراگیری مهارت‌های ارتباطی با کودک است.»
باید از شما بشنود
یکی از رایج‌ترین پرسش‌های کودکان، مساله تولد آنهاست. به این فکر کرده‌اید که در پاسخ به فرزندتان در این خصوص چه بگویید؟ دکتر عابدی می‌گوید: «اگر بچه‌ها از والدین‌شان پاسخ درستی نگیرند - در هر زمینه - یا بترسند سوال‌هایی را از آنها بپرسند، قطعا یا خودشان در اینترنت آن را جست‌وجو کرده یا از همسالان‌شان می‌پرسند.
پاسخ اینترنت یا دوستان، پاسخی نیست که شما دوست دارید فرزندتان بشنود! بنابراین اولا سعی کنید با فرزندتان به‌قدری دوست باشید که از شما نترسد. دوم این‌که برای پاسخ دادن به سوال‌های فرزندتان، آگاهی کسب کنید.»
سن آنها بسیار مهم است
برای هر کاری، سن مناسبی وجود دارد. دکتر عابدی دراین‌باره می‌گوید:
«از زمان تولد تا سه سالگی، هرگونه ارتباط با رسانه، ممنوع است. حتی بهتر است برای سرگرم کردن کودک - نوزاد شش ماهه متوجه نور می‌شود - از نور موبایل هم استفاده نشود» دکتر مهیار عابدی ادامه می‌دهد: «از سه سالگی به بعد، روزانه نیم تا یک ساعت تماشای کارتون، مجاز است. کارتون‌ها باید دارای موضوع خانوادگی، با شخصیت‌های لطیف بوده و عاری از هرگونه خشونت بوده و کلام باید ساده باشد.
نکته بسیار مهم، توجه به سن نوشته شده روی سی‌دی‌هاست» دکتر عابدی ادامه می‌دهد: «براساس فضای خانوادگی، از پنج سالگی و بعد از آن ورود به دوره پیش‌دبستانی، امکان استفاده از تبلت امکان‌پذیر است، اما برای تماشای کارتون یا بازی.
در این سن، چون بچه‌ها درک کلامی دارند، بنابراین مفهوم زمان مشخص را متوجه می‌شوند؛ بنابراین می‌توان به آنها اجازه داد در مدت مشخص، بدون حضور والدین، همان مواردی را که والدین مشخص کرده‌اند را تماشا کرده یا با آن بازی کنند.» او ادامه می‌دهد: «یک تا یک ساعت و نیم در 24 ساعت؛ زمان مجاز تماشای فیلم یا کارتون یا بازی با بازی‌های یارانه‌ای است.»
دکتر مهیا عابدی درباره سن هفت سال به بالا می‌گوید: «از این سن به بعد، بچه‌ها می‌توانند انتخاب‌های والدین مانند فیلم یاکارتون را به مدت 2/5 تا 3 ساعت در طول شبانه‌روز دیده یا با بازی‌های رایانه‌ای بازی کنند.»
منبع : جام جم
