روزنامه جام‌جم - زینب خزایی: «خلق» حال آدم را خوب می‌کند و روح را آرام، حالا چه ساخت یک عروسک باشد یا کشیدن یک تابلوی نقاشی و یا پختن یک غذای جدید. حتی می‌توان پا را از این هم فراتر گذاشت و علاوه بر ساختن، تجربه سرگرمی‌های خلاق را هم به آن اضافه کنیم. مثلا چه کار و سرگرمی‌هایی؟ خیلی چیزها.
یک کار ساده و دم دستی برای آن‌هایی که اهل گل و گیاه هستند ساخت انواع کودخانگی با استفاده از پسماند‌های‌تر است. علاوه بر جنبه آرام‌بخشی و خلاقیت، دلایل دیگری هم برای انجام این کار وجود دارد که در ادامه آن‌ها را با هم مرور می‌کنیم. اما قبل از آن با یک تعریف آشنا‌شوید:
کمپوست (Compost) چیست؟
کمپوست کودی است که از پسماند‌های کشاورزی، خانگی و خوراکی تولید میشود و یکی از بهترین کود‌ها برای مصارف کشاورزی به حساب می‌آید. از قدیمی‌ترین روش‌های بازیافت بوده و به صورت خانگی و صنعتی تولید میشود.
چرا کمپوست بسازیم؟
کمپوست یکی از بهترین کود‌های گیاهی و تقویت‌کننده‌های طبیعی خاک است و در مصارف خانگی به راحتی می‌تواند جایگزین کود‌های شیمیایی شود.
ساخت آن علاوه بر این‌که بدون هزینه است کمک زیادی به محیط‌زیست می‌کند، چون با این‌کار می‌توانید زباله‌های‌تر خانگی را فرآوری کرده و به چرخه مصرف برگردانید.
مصرف کمپوست در بلندمدت جدای از تقویت خاک، باعث نگهداری بیشتر آب در خاک و کاهش مصرف آب، افزایش بازدهی محصول و کنترل فرسایش خاک میشود.
یکی از بهترین محاسن کود کمپوست این است که اگر سبزی را خودتان می‌کارید، به تولیدتان گزینه مواد غذایی ارگانیک را هم اضافه کنید.
مواد لازم برای ساخت کود خانگی
همان‌طور که در بالا گفتیم کود کمپوست هم به صورت تجاری و هم به صورت خانگی تولید میشود که در ادامه هر جا اصطلاح کود خانگی را به کار بردیم منظور همان کمپوست خانگی است.
تمام مواد ارگانیک برای ساخت کود خانگی قابل استفاده‌اند، که میشود آن‌ها را به روش زیر دسته‌بندی کرد:
- مواد کربن‌دار که اغلب قهوه‌ای‌رنگند. مثل برگ خشک و چوب خشک. برگ‌ها بخش زیادی از پسماند‌های طبیعی باغ، باغچه و پارک‌ها را تشکیل می‌دهند.
- مواد نیتروژن‌دار که سبزرنگند. مثل زوائد چمن‌زنی
- سایر پسماند‌های غذایی، میوه‌ای مثل پوست سیب، پرتقال، موز، خربزه و هندوانه، هویج، چای‌های کیسه‌ای، تفاله آبمیوه‌گیری و تقریبا هر چیز طبیعی دیگری که در آشپزخانه پسماند میشود.
- شما می‌توانید با مخلوط کردن هر کدام از این مواد با نسبت‌های متفاوت کود‌های خانگی متنوعی را بسازید. اما یادتان باشد این چند نکته را مد نظر قرار دهید.
- ایده‌آل این است ترکیب کودی شامل 25 قسمت مواد قهوه‌ای و یک قسمت مواد سبز باشد.
- پوست تخم‌مرغ هم ماده اولیه خوبی برای کود کمپوست است، اما روند تجزیه آن خیلی کند است.
- برگ‌های درختان سوزنی برگ مثل کاج در اسیدی‌کردن خاک به شما کمک زیادی می‌کند. پس اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که خاک آن قلیایی است با استفاده از این برگ‌ها در ترکیب کودی، خاک باغچه یا گلدان را تنظیم کنید.
- استفاده از مواد لبنی یا ترکیباتی مثل سس‌های سالاد در کمپوست باعث ایجاد بوی بد و جذب حشرات موذی میشود.
چگونه کود خانگی بسازیم؟
باغچه‌دار‌ها به روش زیر کارخانه کودسازی بسازند:
در یک گوشه از باغچه چاله کوچکی بکنید. دورریز روزانه میوه و سبزیجات خود را در این چاله بریزید. وقتی پر شد روی آن را با لایه نازکی از خاک بپوشانید تا فرصت تجزیه و پوسیدگی برایش فراهم شود. لازم است هر پنج شش روز یکبار خاک روی چاله را کنار زده و با بیلچه یا چنگک کوچکی مواد را به‌هم بزنید تا از کپک‌زدگی‌شان جلوگیری کنید. گرمای هوا و زیر و رو کردن به شما کمک خواهد کرد کودتان زودتر آماده شود.
چند روش دیگر برای این کار وجود دارد. مثلا شما می‌توانید چند تیرک چوبی را به‌صورت دایره‌ای در یک گوشه از باغچه و دور از مسیر رفت و آمد، فرو کنید و دور تا دورشان را با فنس یا توری فلزی بپوشانید. طول توری نباید کمتر از سه متر باشد، اما می‌تواند به هر اندازه‌ای که می‌خواهید بزرگ باشد. همین توری دایره‌شکل یک مخزن کمپوست است.
نوع دیگر مخزن‌های کود کمپوست استفاده از جعبه‌های چوبی یا پلاستیکی است. این جعبه‌ها را با قیمت بسیار کم یا حتی رایگان از مراکز میوه و تره‌بار تهیه کنید.
تاکید می‌کنم بهتر است در تهیه کود از پسماند‌های گوشتی استفاده نکنید. چون سرعت تجزیه این مواد نسبت به سبزیجات و میوه‌ها کند است و زیاد ماندن آن‌ها در خاک ایجاد بوی بد می‌کند و همچنین ممکن است باعث جلب حشراتی مثل مگس شود.
کسانی که باغچه ندارند چه کنند؟
بیشتر آپارتمان‌های فعلی دارای بالکن هستند. یک سطل در دار مخصوص درست کردن کود خانگی گوشه بالکن بگذارید. سه دسته موادی را که گفتم (برگ خشک و چوب خشک، چمن و پسماند‌های میوه و غذایی آشپزخانه) و به مواد سبز معروفند، داخل آن بریزید و روی آن‌ها را با مقداری برگ بپوشانید.
هر روز می‌توانید مقداری از پسماند‌های خود را به سطل اضافه کنید. برای دسترسی زودتر به کود تا می‌توانید پسماند‌ها را به قطعات کوچکتری تبدیل کنید.
اگر بالکن شما در جای سایه است تا حد ممکن سطل خود را در ساعات آفتابی جلوی نور خورشید قرار دهید تا زودتر تجزیه شوند. کاری که مناطق گرمسیر درباره آن باید احتیاط کنند تا آب موجود در کود تبخیر نشود.
تولید کود چقدر طول می‌کشد؟
مواد کربن دار زمان بیشتری برای تجزیه نیاز دارند و مواد نیتروژن دار سریعتر می‌پوسند. معمولا یک تا پنج ماه زمان نیاز است تا چنین فرآیندی اتفاق بیفتد. تعیین این زمان به چند عامل بستگی دارد، مثلا دمای هوا یا نوع پسماند و اندازه قطعات. هر چه هوا گرم‌تر باشد و قطعات ریزتر، پوسیدگی سریعتر است.
اگر به نظرتان چنین زمانی طولانی است، سعی کنید از مواد نیتروژنی در ترکیب کودی بیشتر استفاده کنید. البته به هم زدن و آب‌پاشی مداوم این مواد را فراموش نکنید.
کی وقت کودسازی است؟
بهترین زمان برای انجام این کار بهار و اوایل تابستان است.
از کجا بفهمیم کود آماده است؟
می‌توانید از روی شرایط ظاهری کود بفهمید آماده است یا نه. کود کمپوست نهایی به رنگ قهوه‌ای تیره است و بوی خاک می‌دهد. اغلب در آن بخش‌هایی از برگ که تجزیه نشده، دیده میشود.
به‌طور کلی فرآیند کمپوست شدن به دو روش صورت‌می‌گیرد:
کمپوست سرد
این روش برای افرادی که نمی‌توانند فرصت زیادی را صرف کمپوست سازی کنند کاربرد دارد. چون نیاز به رسیدگی زیادی ندارد، اما از طرف دیگر به زمان زیادی برای تجزیه نیاز دارد. این زمان ممکن است حتی به بیشتر از یک‌سال هم برسد. کمپوست سرد بهترین روش برای کمپوست کردن چمن‌های زده شده و برگ‌های خشک است. خرد کردن برگ‌ها باعث میشود کمپوست شدن زودتر انجام شود.
کمپوست گرم
این روش تهیه کمپوست خانگی نیاز به رسیدگی و کار بیشتر دارد، اما طی چند هفته کمپوست شما آماده است. بهترین شرایط برای استفاده از کمپوست گرم این است که مواد دارای کربن زیاد و دارای نیتروزن زیاد با نسبت مساوی با هم مخلوط شوند.
مواد کربن دار و نیتروژن دار را با هم مخلوط کرده یا به صورت لایه لایه در ظرف بریزید. به‌طوری که هر لایه پنج تا ده سانتی‌متر باشد.
به‌صورت دو دوره‌ای به آن آب دهید، اما غرقاب نکنید. اگر محفظه بسته است مثل بشکه، سوراخ‌هایی در دیواره مخزن برای اکسیژن رسانی ایجاد کنید. از بخاری مخصوص کمپوست یا بخاری آکواریوم می‌توانید در ظرف کمپوست خود استفاده کنید تا دمای ظرف کمپوست را کنترل کند. دمای آن باید بین 55 تا 60 درجه سانتی‌گراد باشد.
هم زدن کمپوست به صورت روزانه یا سه بار در هفته به تسریع فرآیند کمپوست شدن کمک می‌کند و مدت آن را به کمتر از یک ماه می‌رساند، اما اگر هم زدن هفته‌ای یکبار انجام شود مدت زمان آماده شدن کمپوست تا سه ماه به طول می‌انجامد.
