مجله همشهری دانستنی‌ها - میترا اسدنیا: به نظر شما پیشگویی آینده، امکان‌پذیر است؟ اگر شما از آن دسته افرادی هستید که می‌گویند این کاری ناممکن است احتمالاً این هشت نویسنده مشهور داستان‌های علمی - تخیلی، باید شما را در این زمینه متقاعد کنند.
این هشت نویسنده داستان‌های علمی - تخیلی، از ژول ورن که ظاهراً اینترنت را پیش‌بینی کرده بود تا آرتور سی کلارک که پرینتر‌های سه‌بعدی را پیش‌بینی کرده بود، ممکن است کمک کنند که شما به چنین احتمالی بیندیشید.
این نویسندگان، به شهادت آثارشان، آینده‌ای را دیدند که در واقع چهره جهان امروز ما بود، اما واقعاً وقتی که سخن از توان مشاهده آینده در میان است، این توانایی را چه می‌نامید؟
ژول ورن و پیش‌بینی فناوری‌های قرن 20
ژول ورن در اولین رمان خود "پاریس در قرن بیستم" دقیقاً بخش اعظمی از قرن گذشته را پیش‌بینی کرده بود. ژول ورن در سال 1863 در این کتاب منتشر نشده، نشان داده که از زمان خود بسیار جلوتر بوده است.
وی در این کتاب به درستی چیزهایی، چون زندگی در حومه شهرها، در مقیاس بزرگ، اشتغال زنان در خارج از خانه، موسیقی الکترونیکی سینتی سایزر و صنعت ضبط اصوات را برای فروش و همچنین شهر‌های مجهز به آسانسور، روشنایی مصنوعی الکتریکی در سراسر شهر و در تمام اوقات شب، خودرو‌های با سوخت گاز طبیعی و بسیار موارد دیگر را پیش‌بینی کرده بود.
او در سال 1865 نیز کتاب "سفر به ماه" را نوشت و در همین کتاب، موشک‌هایی را توصیف کرد که می‌توانند انسان‌ها را به ماه انتقال دهند. موشک‌هایی که یادآور سفینه ماه‌پیمایی است که در سال 1969 در سفینه آپولو 11 مورد استفاده قرار گرفت.
در همین کتاب از بادبان‌های خورشیدی هم صحبت کرده است. پدیده‌ای که سرانجام در سال 1970 توسط ناسا برای بررسی ستاره‌های دنباله‌دار طراحی شد و در سال 2010 برای نخستین بار مورد استفاده قرار گرفت. زیردریایی‌های الکتریکی نیز از دیگر پیش‌بینی‌های محقق شده ژول ورن است.
او در یکی از مشهورترین رمان‌های خود به نام "بیست هزار فرسنگ زیر دریا" یک زیردریایی الکتریکی را معرفی کرد که شخصیت جذاب این رمان یعنی "کاپیتان نمو" در یک زیردریایی عظیم و الکتریکی زندگی می‌کرد.
الدوس هاکسلی؛ ویران‌شهر یا دیستوپیای آینده
پیش‌بینی‌های اسرارآمیز درباره آینده "الدوس هاکسلی" در کتاب "دنیای قشنگ نو" بیش از هر چیز دیگری جذابیت دارد. در این کتاب او از یک "جامعه پاد - آرمانی" نقطه مقابل جامعه اتوپیایی یا جامعه ویران شهری در مقابل آرمان‌شهری سخن گفته است.
آرمان‌شهر‌ها جوامعی خیالی هستند که در آن‌ها همه چیز مثبت و ایده‌آل است. ترسیم یک جامعه پادآرمانی یا ویران‌شهر توسط نویسندگان آینده‌نگر مطرح می‌شود که اغلب با نوعی بدبینی نسبت به آینده توسعه فناوری‌ها همراه است.
"دنیای قشنگ نو" در سال 1932 نوشته شده است، که داستان آن در قرن بیست و ششم در لندن اتفاق می‌افتد. مقاله معروف او با نام در‌های ادراک نیز در سال 1954 منتشر شد که به شرح تجربیات او پس از مصرف مسکالین می‌پردازد.
آلدوس هاکسلی استفاده از قرص‌هایی که خلق و خوی افراد را بهبود می‌بخشند و فناوری‌های مولد و مشکلات ازدیاد جمعیت را پیش‌بینی کرده بود. او درباره دنیای آینده تصویری دیستوپیایی خود در عین حال چشم‌انداز جالب و پیشگویی‌های شگفت‌انگیزی ارائه کرده که در واقع تصویری از زندگی در 50 سال بعد از دهه 1950 است.
او در این کتاب حتی از شرایط پساانسانی؛ روبات یا حتی انسان‌نما‌هایی کاملاً روباتیک سخن گفته و برخی پیش‌بینی‌ها از آینده جهان کرد که چیزی شبیه به جهان در سال 2000 به این سوست. او می‌گوید: "جهان در 50 سال آینده با سه مشکل بزرگ مواجه است.
مشکل اجتناب از جنگ، مشکل تغذیه و تأمین پوشاک دو یا چهار میلیون جمعیت انسان که تا سال 2000 به بیش از سه میلیارد افزایش می‌یابد و سومین مشکل، تأمین مواد مورد نیاز این جمعیت انبوه انسانی است بدون اینکه منابع و ذخایر غیرقابل جایگزین سیاره به پایان برسد! "
در حالی که پیش‌بینی‌های او کاملاً درست بوده، برآورد او از رشد جمعیت انسانی نیز با اغماض، البته برآورد بدی نبوده است.
مارک تواین؛ پیش‌بینی اینترنت و رسانه‌های اجتماعی
در داستانی که در سال 1898 نوشته شده، نویسنده‌اش، "مارک تواین"ظاهراً موفق شده بود نه‌تن‌ها تلویزیون بلکه ظهور اینترنت و شبکه‌های اجتماعی را هم پیش‌بینی کند. این داستان به‌نام "از دوران لندن در 1904"، خبر از ظهور چنین پدیده‌هایی داده است.
در حالی که اولین تلویزیون در دهه 1920 میلادی ساخته شد، او در این کتاب از فناوری عجیبی در دنیای آینده سخن می‌گوید که به گونه حیرت‌آوری به تلویزیون و حتی اسکایپ شباهت دارد.
همچنین در این داستان زندگی یک مخترع جوان در میان است که توانسته دستگاهی را بسازد به نام Telectroscope"، این دستگاهی است که به نظر می‌رسد بسیار برای ما آشنا باشد. Telectroscope (که به آن "تلکتروسکوپ" نیز می‌گویند) اولین مدل مفهومی یک سیستم تلویزیون یا ویدئوفون بود. این اصطلاح در قرن نوزدهم برای توصیف سیستم‌های علمی مبتنی بر دیدن از دور مورد استفاده قرار گرفت.
نام و مفهوم این دستگاه تا پس از اختراع تلفن در سا ل 1876 مطرح نشد و مفهوم اصلی آن، پس از اختراع ابزارهایی، چون فکس روی کاغذ و شنیدن و مشاهده تصاویر زنده از راه دور تکامل یافت. گفته می‌شود که تخیلات مارک تواین در این کتاب یادآور شبکه‌های اجتماعی همانند توییتر است. او گفته بود که تلکتروسکوپ می‌تواند امور روزمره جهان را برای همگان به‌گونه‌ای آزاد و به‌صورت تصویری نشان دهد.
آیزاک آسیموف؛ زندگی با روبات‌ها
راکت "فالکون هوی" کمپانی اسپیس اکس، سال گذشته (2018) در سفر فضایی خود، نسخه‌ای از کتاب مبانی سه‌گانه آسیموف را هم به همراه داشت. این نشان از نفوذ و اهمیت آثار آسیموف، در جهان امروز دارد.
آیزاک آسیموف، مهاجر روس در آمریکا، در سال 1983 پیش‌بینی‌های جالبی درباره دنیای آینده ارائه داد. این موارد شامل گسترش کامپیوتر و نفوذ آن در زندگی روزمره، گسترش روابط و همکاری‌های جهانی، اوقات فراغت بیشتر و معدن‌کاوی در ماه است.
آیزاک آسیموف، شاید بیش از هر چیز به‌خاطر قوانین سه‌گانه روباتیکش شناخته می‌شود که طبق آن اعلام کرده است که اولاً کار یک روبات چه مستقیم و چه غیرمستقیم، نباید موجب آسیب به انسانی شود. دوم آن که یک روبات باید تابع دستوران انسان باشد مگر در مواردی که مغایر با دستور اول باشند. سوم آن که یک روبات باید از خود تا زمانی که با قوانین اول و دوم در تناقض نباشد، حفاظت کند.
"منِ روبات"؛ مجموعه داستان کوتاهی است که در سال 1950 میلادی منتشر شد و یکی از مشهورترین آثار آسیموف به‌شمار می‌رود. آسیموف همچنین درباره روباتیک و آثار آن بر وضعیت اشتغال و نیروی انسانی و نحوه کار کردن انسان، پدیده (اتوماسیون) و حذف برخی مشاغل و بروز بیکاری پیش‌بینی‌هایی کرده است که اکنون جوان به عنوان واقعیتی جدی، با آن رویارو شده است.
پیش‌بینی‌های آیزاک آسیموف درباره افزایش جمعیت دنیا و افزایش آلودگی نیز محقق شده است. با این تفاوت که او امیدوار بود فناوری‌های نو راهی را برای حل این مشکلات برای بشر باز کند.
او پیش‌بینی کرده بود که انسان‌ها با ساخت ایستگاه‌های فضایی، امکان معدن‌کاوی در ماه را نیز خواهند داشت. در حال حاضر تلاش‌ها برای اجرای پروژه‌های معدن‌کاوی در سیارات، در جریان است.
آیزاک آسیموف همچنین در آثارش به درستی خبر از جامعه انسانی پیچیده‌ای داده بود که حاصل آن وابستگی انسان به ماشین است. روزی که جدا کردن کامپیوتر‌ها از ساده‌ترین امور زندگی انسان ناممکن خواهد شد. همان تصویر آشنایی که اکنون کمابیش برای همه ما محقق شده است.
رابرت آنسون هاین لاین و سال‌های نیامده
"رابرت هاین لاین" (Robert Anson Heinlein)، نویسنده آمریکایی سبک علمی - تخیلی و یکی از سه نویسنده برتر این ژانر است. او در کنار آیزاک آسیموف و آرتور سی کلارک یکی از سه غول علمی تخیلی دنیا محسوب می‌شود. هاین لاین، یکی از اثرگذارترین و در عین حال جنجال‌برانگیزترین نویسندگان علمی - تخیلی سخت بود.
از آنجا که در جوانی در نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا خدمت کرده بود، پیش‌بینی‌هایش جنبه نظامی و سیاسی دارد. پیش‌بینی جنگ سرد یکی از مهم‌ترین پیش‌بینی‌های اوست.
در مجموعه "تاریخ آینده"، "رابرت هاین لاین"، جهان آینده را ترسیم می‌کند. در کتاب "شورش در سال 2100"، به وضوح شهروندانی را نشان می‌دهد که برخلاف یک سیستم استبدادی ظهور می‌کنند که ریشه در آمریکا داشته است.
"موشکی به‌نام گالیله"، "حفره‌های تاریک لونا"و "ستاره خاموش" از کتاب‌های معروف اوست. هاین لاین در آثار خود، رویای اکتشاف در فضا را به قرن‌ها پس از عصر ما پیش برده است.
مثلاً در کتاب "ستاره خاموش" سخن از زمانی است که انسان سال‌هاست به وجود موجودات زنده در کرات دیگر پی برده و حتی با آن‌ها ارتباط برقرار کرده است، به حدی که رفت و آمد به مریخ، تقریباً کاری بسیار پیش‌پاافتاده محسوب می‌شود!
همچنین از سال‌هایی سخن می‌گوید که بشر قوانینی نیز برای این تعاملات وضع کرده و به‌طورکلی روابط انسانی با موجودات فرازمینی از اصول مهم دولت‌ها با هدف حفظ صلح و پیشگیری از جنگ با فرازمینی‌هاست.
هاین لاین به دلیل نفوذی که بر نسل دانشمندان قرن 21 داشته، یکی از سه عضو شاخصی است که "بزرگان سه‌گانه علمی - تخیلی" نامیده می‌شوند. دو عضو دیگر این مجموعه "آرتور سی کلارک" و "آیزاک آسیموف" بودند.
فیلیپ کی دیک؛ ویرایش ژنتیک و چرنوبیل
"فیلیپ کی دیک" یکی دیگر از بزرگ‌ترین نویسندگان علمی تخیلی در تمام دوران است. بسیاری از آثار او الهام‌بخش نویسندگان و طرفداران به‌طور یکسان تا زمان مرگ او در اوایل دهه 1980 است.
او کسی است که دورانی را پیش‌بینی کرده است که DNA انسان به‌طور مصنوعی توسط فناوری‌های نو اصلاح می‌شود. او همچنین در آثار خود از بروز حادثه‌ای هسته‌ای خبر داد که می‌گفت در 1985 رخ خواهد داد. (چرنوبیل در سال 1986 رخ داد.)
آرتور سی کلارک و پیش‌بینی چاپگر سه‌بعدی
در دهه 1960 آرتور سی کلارک فیزیکدان و نویسنده مشهور بریتانیایی، پیش‌بینی‌های بسیار جالبی را درباره آینده مطرح کرد. او که دارنده هفت مدرک دکترای افتخاری در رشته‌های مختلف تجربی از جمله مدال درجه یک فیزیک و ریاضیات بود، عمدتاً به‌عنوان نویسنده داستان‌های علمی - تخیلی شناخته شده است.
او از بسیاری ابتکارات جهان مدرن خبر داد که در آن زمان حقیقتاً جز تخیل نامی نداشت. از جمله ظهور اینترنت، چاپ یا همان پرینتر سه‌بعدی را هم پیش‌بینی کرد. همچنین به‌گونه‌ای عجیب و غریب، خبر از ظهور میمون‌های خدمتکار تعلیم‌دیده داد. اما پیش‌بینی اصلی آرتور سی کلارک، طرح موضوع "ایستگاه‌های راکتی" بود که در واقع پیش‌بینی فناوری‌های پیشرفتهای شبیه به ماهواره‌های امروزین بود.
آرتور سی کلارک، در سال 1964 در جریان پخش یک مستند تلویزیونی از شبکه بی‌بی‌سی، شرحی از چشم‌انداز خود از آینده ارائه کرد. در جریان این گزارش مستند، او جزئیاتی از نگرش و عقایدش درباره آینده بیان کرد و از جمله اظهار داشت که در آینده مردم قادر خواهند بود بدون اینکه از مکان و موقعیت‌های یکدیگر آگاه باشند، با هم تماس بگیرند و به آسانی از هر جای جهان که هستند، کسب و کار خود را اداره کنند.
آیا این اظهارات شما را به یاد اینترنت نمی‌اندازد؟ او همچنین از اختراع آنچه که آن را "دستگاه تکثیر" می‌نامید، خبر داده بود. طبق پیش‌بینی‌های او این دستگاه در واقع فناوری خاصی بود که برای کپی‌برداری دقیق از هر چیزی قابل استفاده است.
هر چند که بسیاری از ما احتمالاً بلافاصله به‌یاد سیستم کپی‌برداری در فیلم Star Trek می‌افتیم، اما چنین دستگاهی می‌تواند درعین‌حال یادآور پرینتر‌های سه‌بعدی باشد که با دقتی بالا هر چیزی را کپی می‌کنند.
او همچنین درباره پیشرفتهای پزشکی و موارد دیگری نیز پیش‌بینی‌های جالب توجهی کرده است. شاید لازم نباشد که یادآوری کنیم آرتور سی کلارک نویسنده مشهور بریتانیایی، خالق رمان علمی - تخیلی بسیار معروف "2001: اودیسه فضایی" است که بیشتر ما با فیلمی با همین نام با آن آشنایی داریم.
این فیلم در اصل برمبنای این کتاب توسط "استنلی کوبریک" ساخته شد و جایزه اسکار را برای او و آرتور سی کلارک به ارمغان آورد.
