نگاهی به برترین نقش آفرینی های گلاب آدینه به مناسبت تولدش

گلاب مستعان بانام هنری گلاب آدینه، فرزند حسینقلی مستعان، متولد 22 آبان سال 1333 است. یک معرفی مختصر و شناسنامه‌ای از بازیگری که با نقش مادران زحمتکش و رنجدیده دیده شد و کم‌کم به‌عنوان بازیگردان جایش را در سینمای ایران محکم کرد. آدینه، از بازیگرانی است که از تئاتر به سینما آمده است، اما هیچ‌گاه در سینما به حربه‌های تئاتری متصل نشده است و در عین واقع‌گرایی نقش‌هایش را بازی کرده است.
آدینه فعالیت هنری‌اش را از سال 1354 و همکاری با مهدی هاشمی و داریوش فرهنگ در تئاتر آغاز کرد. با «رسول، پسر ابوالقاسم» ساخته داریوش فرهنگ وارد سینما شد و در تلویزیون هم گاهی حضور پیدا کرده است. بر صحنه تئاتر، کارگردانی کرده و دو نمایش از بهرام بیضایی، یعنی «مرگ یزدگرد» و «سلطان مار» را به روی صحنه برده است. منشی صحنه بوده و به‌جز بازیگری، یک مجموعه چندقسمتی برای تلویزیون ساخته است.

همچنین بخوانید:
مروری بر بهترین نقش آفرینی های ویشکا آسایش به مناسبت تولدش

اما هیچ‌کدام از این‌ها، مانع نمی‌شود که آدینه، نه به‌عنوان یک زن، که به‌عنوان یک هنرمند شناخته شود. آدینه با سال‌ها فعالیت حرفه‌ای و به‌دوراز حاشیه، بازهم به‌موقع می‌شود موضوع جنجالی حرف‌وحدیث خاله‌زنک‌هایی که این روزها پاتوق همه آن‌ها فضای مجازی است. آدینه که بارها در موقعیت‌های مختلف از مهدی هاشمی به‌عنوان استادش یاد می‌کند، می‌شود زن شکست‌خورده و خیانت دیده. این‌گونه می‌شود که همه فعالیت‌ها، بازی‌ها و کارگردانی‌ها دیده نمی‌شود اما زندگی خصوصی دیده می‌شود.
با همه این‌ها، آدینه حتی در مقابل این جریان هم سکوت می‌کند. نه‌حرفی میزند و نه اظهارنظری می‌کند. نه عکسی از صفحه شخصی‌اش حذف می‌کند و نه ویدیویی با حرف‌های دوپهلو پخش می‌کند. به‌جای همه این‌ها، بار دیگر از استادش تشکر می‌کند و جای خالی احترام در فضای هنری جامعه ایرانی را پررنگ‌تر می‌کند.
باری، گلاب آدینه امروز 66 ساله می‌شود. چه بهانه‌ای بهتر از این، برای آنکه به بازی‌های درخشان و به‌یادماندنی او سری بزنیم و به‌جای همه این حرف‌ها، به هنر و فعالیت سینمایی آدینه بها بدهیم.

1- روسری آبی – رخشان بنی اعتماد

کمتر پیش می‌آید که با فیلمی روبرو شویم که همه‌چیز آن درست سر جایش است. «روسری آبی» یکی از این نوادر است. نگاه زنانه رخشان بنی اعتماد به زندگی قشر حاشیه‌نشین، در کنار عاشقانه‌ای نامتعارف، یکی از بهترین آثار سینمای ایران را می‌سازد. در این میان، «روسری آبی» اثری است که از نقش‌های مکملش به‌خوبی استفاده می‌کند تا روایت دراماتیکش را به‌پیش ببرد.
آدینه در «روسری آبی» در نقش مکمل می‌درخشد. او در نقش زنی سختی‌کشیده با لبخندی فراموش‌نشدنی ظاهر می‌شود. زنی که سال‌ها کار در شرایط سخت چهره‌اش را هم خراب کرده است اما او می‌خندد با شوخی از این موضوع صحبت می‌کند. شخصیت آدینه در مقابل نوبر قرار می‌گیرد. زنی که می‌تواند آینده او باشد و آدینه با هنرمندی در این نقش می‌نشیند.

2- بانوی اردیبهشت، زیرپوست شهر، قصه‌ها – رخشان بنی اعتماد

آدینه در یک همکاری دیگر با رخشان بنی اعتماد یک نقش ماندگار دیگر می‌آفریند. او در نقش مادر خانواده‌ای ظاهر می‌شود که فرزندانش را با همه مشکلات زیر بال‌وپر می‌گیرد. درواقع این شخصیت در «بانوی اردیبهشت» متولد می‌شود و بازی کوتاه اما تأثیرگذار آدینه به «زیرپوست شهر» می‌رسد.
شخصیت مادر در «زیرپوست شهر» ازلحاظ بافت شخصیتی شباهت‌هایی به کاراکتری که در «روسری آبی» می‌بینیم دارد اما یکسره از او متفاوت است. او مدیر و مدبر است. به جای شوهر بیکار، مرد خانواده است و برای همه فرزندانش پشتوانه محکمی است. در کنار این‌ها، شخصیت مادر، با همه تلاشش برای حفظ زندگی در مسیر نادانی همسر و فرزندش قرار می‌گیرد. همه تلاش مادر از بین می‌رود و نه‌تنها خانه‌ای که تنها دارایی‌اش است را از دست می‌دهد که دو پسرش نیز در موقعیت‌های بحرانی قرار می‌گیرند.
«زیرپوست شهر» روایتی حساس دارد و با انتقادهای اجتماعی و سیاسی‌اش به یکی از ماندگارترین آثار دهه هفتاد تبدیل می‌شود. اما آنچه برای همیشه در ذهن مخاطب می‌ماند، نه این انتقادها است و نه فضای جنجالی فیلم، بلکه بازی درخشان گلاب آدینه است که هیچ‌گاه فراموش نخواهد شد.
این شخصیت بعدها به «قصه‌ها» هم راه پیدا می‌کند. شخصیتی که دیگر مهربانی و صبر و حوصله قبلی را ندارد. زمانه او را خشن و بی‌حوصله کرده است، اما همچنان همان مادری است که در «زیرپوست شهر» فرزندانش را به دندان می‌گرفت و سعی می‌کرد از آن‌ها در مقابل همه خشونت‌های دنیایی که می‌شناخت حفاظت کند.

3- مهمان مامان – داریوش مهرجویی

«مهمان مامان» نشان می‌دهد که آدینه می‌تواند در فضای شوخ‌وشنگ هم‌بازی‌اش را به رخ بیننده بکشد. در «مهمان مامان» هم، با یک کاراکتر از طبقه فقیر و زنی رنج‌کشیده طرف هستیم. اما بازی آدینه اینجا هم از سایر بازی‌هایش متفاوت است. او به‌خوبی لحن کمدی فیلم را دربازی‌اش انعکاس می‌دهد.
شخصیت آدینه در مقابل دیگر شخصیت‌ها برجسته می‌شود. شخصیت بی‌خیال شوهر، پسر خرابکار و دختر سربه‌هوا، او را در موقعیتی قرار می‌دهد که باید کنترل اوضاع را به دست بگیرد. مهمانان مهم مادر هم از طرف دیگر باعث می‌شوند که این کاراکتر نتواند عصبانی شود یا احساسات واقعی‌اش را نشان دهد. آدینه به‌خوبی این شرایط را وارد بازی‌اش می‌کند. از تعارف‌های بی‌جانش تا نگاه‌های یواشکی پر از غضبی که با همسرش ردوبدل می‌کند، شخصیت مادر را دوست‌داشتنی و قابل‌باور از آب درمی‌آورد.

4- وقتی همه خواب بودند – فریدون حسن‌پور

«وقتی همه خواب بودند» ریسک بزرگی برای آدینه محسوب می‌شد. او نه‌تنها در قالب کاراکتر آشنایی که از خودش ترسیم کرده حضور پیدا نمی‌کند، که زیر بار گریم سنگینی می‌رود که می‌تواند بازی‌اش را تحت‌الشعاع قرار دهد.
آدینه در «وقتی همه خواب بودند» نقش پیرزن روستایی را بازی می‌کند که همه آرزویش سفر به خانه خدا است. اما وقتی نوبت سفرش می‌رسد به خاطر سن بالایش به او اجازه سفر نمی‌دهند. آدینه بی‌بی پیر و دوست‌داشتنی روستایی است که مانند مادربزرگ همه فرزندانش را دوست دارد. آدینه زیر گریم سنگین بی‌بی، خودش را گم نمی‌کند و می‌تواند بازی درست و به‌قاعده ارائه دهد. او بیننده را قانع می‌کند که او را باور کند و این کار را با کمترین دیالوگ انجام می‌دهد.
از سوی دیگر، آدینه در اجرای این نقش به اغراق هم نمی‌افتد و با اکت زیاد بیننده را پس نمی‌زند. هنر آدینه، رسیدن به تعادلی است که نقش بی‌بی را جذاب و ملموس به تصویر می‌کشد.

5- من دیه‌گو مارادونا هستم – بهرام توکلی

«من دیه‌گو مارادونا هستم» برای آدینه اساساً یک ریسک محسوب نمی‌شود. اما چالشی جدی به همراه دارد. آدینه در فیلم توکلی در دو نقش ظاهر می‌شود. دو خواهر دوقلو که در شرایطی متفاوت زندگی می‌کنند و زندگی و خانواده متفاوتی دارند. آدینه باظرافت تفاوت‌های دو نقشش را نشانه‌گذاری می‌کند و بیننده در هیچ شرایطی دو خواهر را باهم اشتباه نمی‌گیرد. آدینه می‌تواند به‌خوبی دو این نقش را رودرروی هم قرار دهد و نه‌تنها تفاوت‌هایشان را بُلد کند که شباهت‌هایشان را نیز باذکاوت به بیننده نشان دهد.
از سوی دیگر، «من دیه‌گو مارادونا هستم»، بار دیگر آدینه را در فضایی متفاوت از بازی‌های معمولش قرار می‌دهد. فیلم لحن شوخ‌وشنگ منحصربه‌فردی دارد و آدینه هم به‌خوبی با این لحن هماهنگ می‌شود و حتی بیشتر از «مهمان مامان» می‌تواند در خلق فضای کلی فیلم مشارکت کند.

کپی برداری و نقل این مطلب به هر شکل از جمله برای همه نشریه‌ها، وبلاگ‌ها و سایت های اینترنتی بدون ذکر دقیق کلمات “منبع: بلاگ نماوا” ممنوع است و شامل پیگرد قضایی می شود.