با گذشت کمتر از یک هفته از انتشار صحبت‌های انور قرقاش، وزیر مشاور دولت امارات در امور خارجه مبنی بر عدم تمایل این کشور بر تشدید بحران و حل مشکلات بر اساس گفت‌وگو و اجتناب از وقوع جنگ در منطقه، سخنگوی وزارت خارجه گفت که جمهوری اسلامی همواره بر اهمیت گفت‌وگو و مذاکره سیاسی به‌عنوان یگانه راه‌حل مشکلات و مسائل منطقه تاکید داشته و از همه توان خود برای ایجاد فضای گفت‌وگو بین کشورهای منطقه استفاده می‌کند. همزمان پایگاه خبری العرب نزدیک به عربستان سعودی در تحلیلی از تلاش دوباره پادشاهی عمان برای وساطت میان ایران و دولت‌های حاشیه خلیج‌فارس خبر داد. روز سه‌شنبه سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیرخارجه در سفر به مسکو و در مصاحبه با بخش عربی شبکه راشا تودی در رابطه با ابتکار «صلح هرمز» گفت: «امنیت تنگه هرمز و خلیج‌فارس برای ما اولویت است و ما می‌خواهیم که تمام کشورهای منطقه در امنیت و آرامش زندگی کنند و نفت خود را در شرایط امن تولید و صادر کنند.» وی تاکید کرد که سیاست جمهوری اسلامی ایران «سیاست صلح، ثبات و آرامش» در منطقه است و ایران آماده همکاری و تعامل با تمام طرف‌های منطقه‌ای است. در عین حال روز گذشته پایگاه خبری العرب نزدیک به عربستان سعودی از «تلاش دوباره» پادشاهی عمان برای «وساطت میان ایران و دولت‌های خلیج‌فارس» خبر داد.
تلاش دوباره عمان
از سوی دیگر پایگاه خبری العرب نزدیک به عربستان سعودی در تحلیلی از تلاش دوباره پادشاهی عمان برای وساطت میان ایران و دولت‌های خلیج‌فارس خبر داد. العرب نوشت: «بار دیگر پادشاهی عمان برای وساطت و در هم شکستن محاصره ایران توسط دولت‌های خلیج‌فارس، وارد عمل شده است.» به گزارش «انتخاب»؛ در ادامه این مطلب آمده است: «تلاش جدید عمان برای ذوب کردن یخ روابط بین ایران و دولت‌های خلیج‌فارس، همزمان شده است با موفقیت عربستان در رسیدن به راه‌حل سیاسی بین حکومت یمنی و شورای انتقالی جنوبی که می‌تواند حوثی‌های یمن را نیز شامل شود.»
این بار، مسقط وزیر نفت خود، محمد بن حمد الرمحی را فرستاده است، تا به دور از هیاهوی اخبار، از نظر دولت‌های خلیج‌فارس آگاه شود و سفر این مقام عمانی، در چارچوب شرکت در کنفرانس نفت به میزبانی ابوظبی انجام می‌شود. وزیر نفت عمان، روز دوشنبه کشورهای منطقه را به مذاکره با ایران دعوت کرده و گفته است که کشورش تمام تلاش خود را برای انجام مذاکره می‌کند و در قبال تنش‌های منطقه‌ای، بی‌طرف می‌ماند. وی در جریان کنفرانس نفت در امارات، تاکید کرد که پادشاهی عمان، همواره بی‌طرف بوده است؛ به این دلیل که بی‌طرفی، مناسب مسیری است که ما سعی داریم با طی آن، اختلافات را از میان برداریم.
پادشاهی عمان، روی این مساله حساب کرده است که دولت‌های خلیج‌فارس، مواضع متفاوتی در قبال ایران دارند؛ برای مثال قطر، ارتباط نزدیکی با ایران دارد؛ در حالی که عربستان، ایران را دشمن خود می‌داند. در این میان، کویت، نه موضع دوستی در مورد ایران اتخاذ کرده است و نه دشمنی.
العرب در این یادداشت به نقل از منابع خود میانجی‌گری سلطنت عمان بین ایران از یک سو و شورای همکاری خلیج‌فارس به رهبری عربستان‌سعودی و امارات را از طرف دیگر تایید کرده ولی نوشته که در صورت نبود شرایط خاصی این میانجی‌گری ناکام خواهد ماند. العرب مدعی شده: «اولین شرط این است که جمهوری اسلامی ثابت کند در گفت‌وگوهای عمیق با عربستان و امارات متحده عربی جدی است و اظهارات شیرینش در مورد حفاظت از امنیت منطقه از طریق همسایگان به دور از مداخله قدرت‌های خارجی در تلاش آشکار برای خرید زمان نیست.»
العرب ادعا کرده: «مکان‌های مختلفی وجود دارد که ایران می‌تواند ثابت کند آماده انتقال از کلمات زیبا به اقدامات مشخص است. یمن، جایی که ایران از شبه‌نظامیان حوثی حمایت می‌کند، در صدر این مکان‌ها قرار دارد که ایران می‌تواند حسن‌نیت و تمایل خود را برای تبدیل صفحه جدید با کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس نشان دهد.»
تحلیلگران بر این عقیده‌اند که پادشاهی عمان، با هماهنگی کامل با ایران گام بر‌می‌دارد و اقدام جدید آن، در زمانی است که تحریم‌های واشنگتن علیه تهران تشدید شده است. از دیگر سو مسوولان ایرانی شروع به برقراری ارتباط نزدیک با دولت‌های خلیج‌فارس و از جمله امارات کرده‌اند و در انتظار رابطه نزدیک با عربستان هستند. به نظر می‌رسد مسوولان ایرانی سعی دارند پیامی را به ریاض برسانند؛ این در حالی است که عربستان در حل بحران یمن، موفقیت‌هایی داشته است. در این شرایط، عمان می‌تواند نقش ضامنی را ایفا کند که روی حوثی‌ها اثرگذار است و این امکان را دارد تا از نظر سعودی‌ها در مورد نیت حوثی‌ها و میزان تمایل آنها برای گشودن باب مذاکره یمنی-یمنی، تا رسیدن به راه‌حل سیاسی فراگیر، آگاه شود. ظاهرا عمان نقش مهمی را در چارچوب توافق ریاض و گسترش دادن آن تا جایی که حوثی‌ها را نیز دربرگیرد، بر عهده دارد؛ بویژه آنکه عربستان هم مخالفتی با این مساله ندارد. این فضای سیاسی، در وهله اول، می‌تواند به حل بحران یمن که تبدیل به بار سنگینی برای یمنی‌ها شده است، کمک کند.
اهداف پویش صلح هرمز
سیدعباس موسوی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی در سخنان روز گذشته‌اش در توضیح اینکه گفت‌وگو و مذاکره سیاسی برای ایران اهمیت زیادی دارد، تاکید کرد که مطرح کردن پیشنهاد «تشکیل مجمع گفت‌وگوهای منطقه‌ای» و «پیمان عدم تجاوز» و همچنین نهایتا رونمایی از «پویش صلح هرمز» در هفتاد و چهارمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل توسط رئیس‌جمهور ایران در این چارچوب است. به گزارش «ایسنا» سخنگوی وزارت امور خارجه با اشاره به ارائه «پویش صلح هرمز» به سران کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس و عراق افزود: «این طرح بر امنیت مشترک ما و کشورهای همسایه مبتنی بر پایبندی به اصول مشترک از جمله خودداری از تهدید به استفاده از زور، حل بحران‌ها به شکل مسالمت‌آمیز، احترام به حاکمیت کشورها و خودداری از دخالت در امور داخلی کشورها و حق تعیین سرنوشت ملت‌ها تاکید دارد.»
موسوی با تصریح این نکته که جمهوری اسلامی ایران معتقد است با آغاز این فرآیند ضمن احترام به اختلاف نظرها، منافع مشترک همه کشورهای منطقه تامین می‌شود ادامه داد:« جمهوری اسلامی ایران امیدوار است کشورهای منطقه با پذیرش پویش صلح هرمز و شروع گفت‌وگوهای جامع و فراگیر منطقه‌ای، ریشه اختلافات در این منطقه را بخشکانند و در راستای حل بحران‌های منطقه گام‌های عملی، جدی و موثر بردارند.»
حسن روحانی، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، روز سوم مهر 98 در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل، طرح «صلح هرمز» یا «ائتلاف امید» را به‌عنوان بدیل ائتلاف دریایی آمریکا در تنگه هرمز برای تامین امنیت ناوبری و ثبات در خلیج‌فارس پیشنهاد داد که به گفته او باید متضمن «تامین همگانی امنیت انرژی»، «آزادی کشتیرانی» و «انتقال آزادانه نفت» و سایر منابع نسبت به کشورهای حوزه تنگه هرمز و فراتر از آن باشد.
همچنین رئیس‌جمهوری ایران چندی پیش با ارسال نامه‌های جداگانه‌ای از طریق کویت به ملک‌سلمان، پادشاه عربستان و همچنین حمد بن‌عیسی آل‌خلیفه، رهبر بحرین، خواستار گفت‌وگوی مستقیم پیرامون صلح و امنیت در منطقه شد. علی ربیعی، سخنگوی دولت روز دوشنبه 13 آبان از ارسال نامه حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران به پادشاه عربستان و بحرین خبر داد. او در این‌باره گفت: «رئیس‌جمهور محترم نامه‌هایی ارسال کرده‌اند؛ اساس نامه‌ها صلح و ثبات منطقه بوده است؛ ما معتقدیم دوجانبه‌های متعددی می‌تواند در منطقه شکل گیرد و فشارهای آمریکا نباید باعث دوری همسایگان شود.»
این در حالی است که اخیرا به‌دنبال اعلام گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای ایران، انور قرقاش، وزیر مشاور دولت امارات در امورخارجه خواهان مذاکره با ایران برای یک «توافق جدید» شد. قرقاش با تاکید بر ضرورت توقف دخالت‌های خارجی در امورخاورمیانه گفت: «خواهان مقابله با ایران نیستیم.»
به باور وزیر مشاور دولت امارات در امورخارجه گزینه‌های روی میز تنها محدود به جنگ و یک «توافق هسته‌ای معیوب» نمی‌شوند. همچنین انور قرقاش خواستار تنش‌زدایی در منطقه شد و گفت که ایران باید با قدرت‌های جهانی و همچنین کشورهای منطقه بر سر یک توافق جدید به مذاکره بپردازد. اجرای گام چهارم کاهش تعهدات برجامی ایران که از روز پنجشنبه هفتم نوامبر آغاز شد، به نگرانی‌های بین‌المللی دامن زده است. افزون بر آن حمله به نفتکش‌ها و از جمله حمله به نفتکش‌ها در نزدیکی سواحل فجیره از یکسو و حمله به تاسیسات نفتی عربستان از سوی دیگر، به تنش بیشتر در منطقه منجر شده است.
به گزارش «ایسنا» به نقل از پایگاه خبری العین، قرقاش روز یکشنبه گذشته در سخنرانی خود در ششمین کنفرانس راهبردی ابوظبی که مسوولان و پژوهشگران کشورهای مختلف در آن شرکت کردند، گفت: «توقف دخالت‌های کشورهای خارجی در امور داخلی خاورمیانه امری ضروری است و شورای امنیت باید قوانین مربوط به دخالت در امور دیگر کشورها را اجرایی کند.» انور قرقاش مدعی شد که ایران باید با قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای مذاکره کند و به توافق جدید و فراگیر برسد؛ توافقی که به‌جز برنامه هسته‌ای، «برنامه موشکی و دخالت‌های ایران در منطقه» را نیز شامل شود. به گفته قرقاش این توافق می‌تواند تنش‌های منطقه را کاهش دهد و اقتصاد ایران را بهبود بخشد. وی افزود: «وقتی در رابطه با مساله ایران بحث می‌شود کشورهای خلیج(فارس) هم باید به میز مذاکره بروند.» قرقاش تاکید کرد که طرح چنین موضوعاتی ضرورت مشارکت کشورهای منطقه در مذاکرات و گفت‌وگوها با ایران را ایجاد می‌کند.
قرقاش با اشاره به اینکه «ما خواهان مقابله با ایران نیستیم» مدعی شد که رفتارهای خصمانه و تخریبی این کشور را نیز نمی‌توانیم بپذیریم.وزیر مشاور دولت امارات متحده‌عربی در امور خارجه همچنین تاکید کرد که به باور او، احتمال انجام مذاکره با ایران در آینده نزدیک وجود دارد. او گفت: «این مذاکرات طولانی خواهند بود و شکیبایی و شهامت همه کشورهای ذی‌نفع را طلب می‌کند.» این سخنان درحالی مطرح می‌شود که سیاست جمهوری اسلامی ایران همواره تلاش برای برقراری صلح و ثبات و امنیت در منطقه بوده و مقامات کشورمان از جمله محمدجواد ظریف بارها خواهان امضای معاهده عدم‌تعرض با همسایگان شده‌اند.
پشت پرده اختلافات میان ایران و کشورهای عربی
تلاش‌های ایران و امارات با هدف ایجاد صلح در منطقه در شرایطی دنبال می‌شود که برخی کشورهای فرامنطقه‌ای و حتی منطقه‌ای در تکاپو برای دمیدن بر آتش اختلافات میان تهران و پایتخت‌های عربی هستند. مساله‌ای که سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امورخارجه ایران نیز به آن اشاره کرد. عراقچی هفته گذشته در گفت‌وگو با شبکه روسیا‌الیوم از وجود «دست‌هایی پنهان» خبر داد که به اختلافات میان ایران و کشورهای عربی دامن می‌زنند.
در این رابطه سیدعباس موسوی، سخنگوی دستگاه وزارت‌خارجه نیز در نشست خبری روز یکشنبه خود در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا این دست‌های پنهان در مورد ارسال طرح ایران به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس مانع‌تراشی می‌کنند گفت: «فکر نمی‌کنم منظور آقای عراقچی مساله‌ای باشد که شما به آن اشاره کردید. نامه آقای رئیس‌جمهور به دست سران کشورها رسیده است و همه آنها به‌صورت رسمی و غیررسمی به این موضوع واکنش نشان داده‌اند و قرار است این واکنش‌ها را به‌صورت جمعی یا فردی تجمیع کنند.» به گزارش «ایسنا» سخنگوی وزارت امورخارجه در عین حال تاکید کرد: «دیدن دست‌های پنهان در منطقه‌ای که ما در آن زندگی می‌کنیم خیلی کار سختی نیست، اتفاقات در منطقه نشان می‌دهد دست‌های پنهانی جهت ایجاد اختلاف در حال کار هستند و قطعا آنها خیر و صلاح منطقه را نمی‌خواهند.»
سیاست ایران در منطقه
از سوی دیگر معاون سیاسی وزیرخارجه روز سه‌شنبه در گفت‌وگو با یک رسانه روسی گفت:«ما به تمام کشورهای منطقه حتی کسانی که با آنها رابطه نداریم از جمله عربستان پیام فرستادیم و همه طرف‌ها را به گفت‌وگو و همکاری مشترک دعوت کردیم و امیدواریم که جواب‌های مثبتی دریافت کنیم. در همین چارچوب می‌توانیم مسائل دیگر از جمله مساله یمن را حل کنیم، زیرا مردم یمن اکنون از بحران و مشکلات انسانی رنج می‌برند و کشورهای منطقه مسوول پایان دادن به این بحران هستند. برای بحران‌های تمام کشورها از جمله عراق، لبنان و فلسطین نیز باید راه‌حل سیاسی پیدا کرد.»
عراقچی در پاسخ به این سوال که برخی رسانه‌ها اخیرا اعلام کردند هیات‌های عالی‌رتبه از عربستان و امارات به تهران آمده‌اند، گفت: «ما منتظر بررسی طرح صلح هرمز از سوی کشورهای منطقه هستیم و درخصوص مساله حج تماس‌هایی میان مسوولان ایرانی و سعودی انجام شده است و اکنون نیز تماس‌هایی در این رابطه وجود دارد، زیرا این وظیفه اسلامی ماست که مشکلات حجاج را حل کنیم، در رابطه با امارات نیز ما روابط گسترده‌ای داریم، زیرا سفرهایی در سطح سیاسی بین دو کشور انجام شده و دیدارهایی با مقامات و مسوولان اماراتی انجام دادیم و معتقدیم که به تفاهم بهتری خواهیم رسید، بنابراین من می‌دانم که تماس‌هایی میان دو کشور برقرار شد و مفید بود.»
او در مورد روابط اقتصادی و تجاری ایران و امارات گفت: «روابط تجاری و اقتصادی میان ایران و امارات از قدیم وجود داشت زیرا امارات از نظر تجاری جایگاه مهمی در خلیج‌فارس دارد و از سال‌های دور امارات نقش مهمی در ایجاد روابط اقتصادی ایفا می‌کرد و این نقش همچنان وجود دارد، این روابط فراز و فرودهایی داشت اما هیچ وقت و حتی در زمان تحریم قطع نشد.»
عراقچی پیش‌تر در مصاحبه با روسیا‌الیوم نیز ضمن آنکه واکنش امارات‌متحده‌عربی نسبت به طرح «صلح هرمز» را بهتر از سایر کشورها ارزیابی کرده بود، گفت: «در سطح سیاسی سفرهای متقابلی انجام شد و به باور ما میان ایران و امارات تفاهم بیشتری وجود دارد. امیدواریم که فضاهای آرام‌تری میان ایران و امارات ایجاد شود و این مساله منجر به آرامش در منطقه شود.»
اتهامات ریاض علیه تهران
همزمان با گام‌های مثبت ایران در راستای برقراری صلح و ثبات در منطقه، عربستان سعودی همچنان در تلاش است تا اتهاماتی علیه کشورمان مطرح کند. در این خصوص هیأت وزیران دولت سعودی روز سه‌شنبه مدعی شد که ایران اطلاعات لازم درباره برنامه هسته‌ای خویش را در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار نمی‌دهد. به گزارش مشرق، هیأت وزیران سعودی در جلسه هفتگی خود که با حضور شاه این کشور برگزار می‌شود، این هفته، ایران را به فریبکاری در برنامه هسته‌ای متهم کرد. به نوشته خبرگزاری رسمی سعودی (واس) در جلسه این هفته، ضمن بررسی گزارش‌هایی از آخرین تحولات منطقه و جهان، اعلام شد که دولت سعودی از تلاش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تقدیر و «تقلب و فریبکاری ایران در برنامه هسته‌ای خویش و تاخیر در ارائه اطلاعات لازم به آژانس را محکوم می‌کند». دولت سعودی همچنین در اظهاراتی مداخله‌جویانه، همکاری کامل ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و احترام به مصونیت و امتیازات کارشناسان آژانس را خواستار شد.
هیات وزیران سعودی در ادامه از آژانس خواست تا تدابیر راستی‌آزمایی و نظارتی را در ایران تشدید کند. عبدالله بن خالد بن سلطان عبدالعزیز، نماینده دولت سعودی در سازمان ملل نیز روز پنجشنبه هفته گذشته (18 آبان) در بیانیه‌ای ایران را به «فریبکاری» و مخفی کردن بخش‌های حساس برنامه هسته‌ای خود متهم و ادعا کرد که تهران به دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای است. اشاره دولت سعودی به اخراج یک کارشناس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ایران، در حالی است که سازمان انرژی اتمی ایران درباره ممانعت از ورود یکی از بازرسان آژانس به نطنز اعلام کرده که در بدو ورود این فرد، تجهیزات کنترلی، علامت هشدار نشان داده و به همین سبب از ورودش جلوگیری و او اخراج و موضوع به آژانس اطلاع داده شده است.
