اوج و فرود یک ستاره &#۸۲۱۱; نگاهی به بهترین نقش آفرینی های ابوالفضل پورعرب

انقلاب اسلامی ایران در سال 57 به‌منزله یک تغییر سیاسی محض نبود. با وقوع انقلاب، عرصه‌های بسیاری چون هنر و سینما دستخوش تغییر شدند. بساط سینمای فیلم فارسی برچیده شد و سینماگرانی وارد کار شدند که با موضوعات تازه و نیم‌نگاهی به شرایط اجتماعی، آثاری درخور توجه عرضه می‌کردند.
در این میان، فقط رسم فیلم فارسی نبود که برچیده شد. قهرمان سازی هم در سینمای بعد از انقلاب چندان موردتوجه قرار نداشت. آن‌هم قهرمان‌هایی که جوان و خوش‌سیما باشند و بتوانند به سوپراستارهای سینمایی تبدیل شوند. چنین رویه‌ای یکسره مردود شمرده می‌شد. در همین اوضاع‌واحوال هم بود که فیلم «عروس» ساخته بهروز افخمی نقطه عطفی در تاریخ سینمای ایران شد.
دوستاره اصلی این فیلم، همه ویژگی‌های یک قهرمان را داشتند، از آن دسته قهرمان‌ها که یک‌شبه سوپراستار می‌شوند و شمایل می‌سازند. از آن دسته قهرمان‌هایی که سینمای بعد از انقلاب ایران به‌هیچ‌وجه آن را برنمی‌تابید.
ابوالفضل پورعرب و نیکی کریمی، دو بازیگر جوان با «عروس» ره صدساله را یک‌شبه رفتند. نامشان بر سر زبان‌ها افتاد و حضورشان تضمین تسخیر گیشه بود.

همچنین بخوانید:
نگاهی به برترین نقش آفرینی های گلاب آدینه به مناسبت تولدش

پورعرب و کریمی مسیر جداگانه‌ای در سینما رفتند. اما هرکدام توانستند خیلی زود جای خود را به‌عنوان بازیگرانی قابل‌اعتنا در سینمای ایران باز کنند.
ابوالفضل پورعرب، با بازی در نقش اول‌های مهم و همکاری با کارگردانان سرشناس، بیش از یک دهه، ستاره اول مرد سینمای ایران بود.
با همه این‌ها، پورعرب هم طعم تلخ کنار گذاشته شدن و بی رحمی فضای سینمایی را چشید. اوایل دهه هشتاد، پورعرب کم‌کار شد و تا دهه نود به‌جز چند اثر تلویزیونی در نقش مهم دیگری دیده نشد. سال 89 بود که خبر از بیماری پورعرب رسید و عکس‌هایی که از این ستاره روزهای دور سینمای ایران پخش می‌شد نشان می‌داد که او از روزهای اوجش فاصله زیادی گرفته است.
به‌هرحال، پورعرب، بعد از گذراندن دوران نقاهت و بیماری، با «شهرزاد» و حسن فتحی، بار دیگر توانست به مرکز توجه مخاطبان بازگردد. پورعرب از این بازگشت استفاده کرد تا از روزهای سخت بیماری‌اش سخن بگوید. او حالا دیگر نقش اول فیلم‌های جوانانه و عاشقانه نیست و جایگاهی که بیشتر به نقش‌های مکمل محدود می‌شود در سینما پیداکرده است.
اولین قهرمان مرد سینمای ایران بعد از انقلاب و ستاره محبوبمان، حالا در آستانه شصت‌سالگی است. به بهانه تولد پورعرب، نگاهی می‌اندازیم به برخی از بهترین نقش‌آفرینی‌هایش در مسیر پرفرازونشیبی که در سینمای ایران طی کرده است.

1- عروس – بهروز افخمی ( 1369)

پورعرب، قبل از «عروس» با دستیاری کارگردانی در سینمای ایران مشغول به فعالیت بود. «عروس» و همکاری با افخمی، مهم‌ترین و برجسته‌ترین اثر کاری پور عرب را رقم میزند. «عروس» فیلمی است با تم عاشقانه اما درعین‌حال واقع‌گرا. پورعرب، برای اولین بازی‌اش، بی‌نقص ظاهر می‌شود. او به‌خوبی در نقش عاشقی که برای عشقش هر کاری می‌کند ظاهر می‌شود و وضعیت بحرانی که کاراکترش گرفتار آن شده است را به تصویر درمی‌آورد. پورعرب در ایفای نقش در اولین فیلم سینمایی‌اش، آن‌قدر درخشان عمل می‌کند که برای سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد، از جشنواره نهم فجر نامزد می‌شود.

2- نرگس – رخشان بنی اعتماد (1370)

پورعرب با «عروس» مسیر خودش در سینمای ایران را هموار می‌کند و سال هفتاد یکی از پرکارترین سال‌های فعالیت حرفه‌ای پورعرب شناخته می‌شود. او در این سال در «قربانی» ساخته رسول صدر عاملی و «آواز تهران» کامران قدکچیان حاضر می‌شود. اما «نرگس» ساخته رخشان بنی اعتماد، مهم‌ترین اثری است که پورعرب دهه هفتاد را با آن شروع می‌کند.
«نرگس» اساساً فیلم مهمی است. بنی اعتماد با «نرگس» عملاً به سینمای زنانه ایران صدا و هویت می‌بخشد. «نرگس» با قصه زنانه‌ای که دارد، زن و هویت او را در بطن جامعه قرار می‌دهد و قصه‌ای جذاب تعریف می‌کند. پورعرب، با انتخاب «نرگس» نشان می‌دهد که نمی‌خواهد فقط یک ستاره گیشه باشد، بلکه به سینمای جدی‌تر ایران هم نگاهی دارد.
پورعرب در «نرگس» در نقش متفاوتی هم ظاهر می‌شود. کاراکتری خاکستری اما دوست‌داشتنی، پسری جوان از تبار جنوب شهر و درگیر یک مثلث عشقی نامتعارف، دومین نامزدی سیمرغ بلورین جشنواره فجر را برای پورعرب به ارمغان می‌آورد.

3- مردی شبیه باران – سعید سهیلی (1375)

«مردی شبیه باران»، یکی از متفاوت‌ترین آثار پورعرب است. او در این فیلم در نقش یک فرمانده ایرانی در جنگ ایران و عراق ظاهر می‌شود که به اسارت نیروهای عراقی درآمده است. «مردی شبیه باران» با ترسیم فضای یک اردوگاه جنگی، پورعرب را وادار می‌سازد در یک لوکیشن محدود، به همه توانایی‌هایش چنگ بزند. «مردی شبیه باران» با فضا و قصه متفاوتش، پورعرب را از روزهای سوپراستار بودنش دور می‌کند و او را در قامت یک بازیگر تمام‌عیار قرار می‌دهد.
پورعرب در اجرای این نقش به پختگی و کمالی می‌رسد که شاید در دیگر آثارش وجود نداشته است. «مردی شبیه باران» با به چالش کشیدن پورعرب، او را موفق به کسب سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد را از پانزدهمین جشنواره فجر می‌کند.

4- غریبانه – احمد امینی (1376)

پورعرب با «غریبانه» به‌روزهایی بازمی‌گردد که در نقش یک جوان عاشق‌پیشه می‌توانست گیشه را تصاحب کند. «غریبانه» با پیرنگ عاشقانه‌اش، زوج هدیه تهرانی و ابوالفضل پورعرب را در یک روایت متفاوت قرار می‌دهد. همکاری این زوج روی پرده، به بار می‌نشیند و پورعرب در نقش جوانی آس و پاس در مقابل زنی از طبقات بالای اجتماع، همان شمایل آشنا و دوست‌داشتنی از قهرمان مرد سینمایی را برای بیننده ترسیم می‌کند.
پورعرب با «غریبانه» بار دیگر نامزد دریافت سیمرغ بلورین می‌شود، اما این بار از کسب این جایزه بازمی‌ماند.

5- دست‌های آلوده – سیروس الوند ( 1378)

«دست‌های آلوده» یکی از آخرین نقش‌آفرینی‌های مهم پورعرب در سینمای ایران است. این قرابت در درون‌مایه فیلم و زندگی کاری پورعرب، «دست‌های آلوده» را تبدیل به فیلمی کرده است که بیننده به‌راحتی با قهرمانش هم ذات پنداری می‌کند و جذب آن می‌شود. پورعرب، در «دست‌های آلوده» در نقش مردی که روزهای جوانی‌اش را پشت سر گذاشته و در فکر انجام یک کار بزرگ است، می‌تواند ابعادی از توانایی بازیگری‌اش را نشان دهد که تاکنون از او ندیده بودیم. پورعرب، در کنار هدیه تهرانی بار دیگر، زوج قابل‌باوری پدید می‌آورد. فضای عاشقانه و درعین‌حال نیمه نوآر فیلم، از نکات برجسته «دست‌های آلوده» محسوب می‌شوند اما بی‌شک ستاره بی‌چون‌وچرای «دست‌های آلوده» ابوالفضل پورعرب است که کاراکترش را بی‌عیب و نقص اجرا می‌کند.

کپی برداری و نقل این مطلب به هر شکل از جمله برای همه نشریه‌ها، وبلاگ‌ها و سایت های اینترنتی بدون ذکر دقیق کلمات “منبع: بلاگ نماوا” ممنوع است و شامل پیگرد قضایی می شود.