روزنامه هفت صبح - احمد رنجبر: اکران فیلم سمفونی نهم که شخصیت اصلی آن با بازی حمید فرخ‌نژاد فرشته‌ای است که جان آدمیان را می‌گیرد، مناسبت این مطلب شده است. در این گزارش درباره عملکرد بازیگران شاخصی که نقش ملک‌الموت را بازی کرده‌اند، نوشته‌ایم.
1. بهانه پرونده امروز اکران سمفونی نهم است. فیلمی به کارگردانی محمدرضا هنرمند که بار دیگر سراغ علقه قدیمی‌اش یعنی نسبت مرگ و زندگی رفته. فیلم درباره فرشته‌ای است که جان آدم‌ها را می‌گیرد و در دل قصه شاهد روایت تاریخ و برخی شخصیت‌های مهم هستیم.
حمید فرخ‌نژاد نقش اصلی سمفونی نهم را برعهده دارد، یک شخصیت فان و فانتزی در کسوت یک ملک‌الموت. شخصیت راحیل را ساره بیات بازی می‌کند و نقش همسرش به محمدرضا فروتن رسیده است. فرخ‌نژاد از ملاحت همیشگی خود به نقش تزریق کرد و آن‌ها که این بازیگر را دوست دارند، از بازی‌اش در این فیلم هم لذت می‌برند.
محمدرضا فروتن مثل سال‌های اخیر نقشی عبوس برعهده دارد و ساره بیات چیزی فراتر از نقش‌های دیگرش نیست. سمفونی نهم چند شخصیت فرعی جذاب دارد مثل هیتلر که بار کمدی فیلم را بالا برده است.
2. محمدرضا هنرمند سال‌ها از سینما دور بود. درباره کارنامه‌اش خوب است به طور فشرده یادآور شویم که او از اواخر دهه چهل وارد کار هنر شده و سال‌ها در تئاتر مشغول فعالیت بوده است. او ابتدای دهه شصت جذب حوزه هنری شد و چندین فیلم در این سازمان کارگردانی کرد.
از جمله مرگ دیگری، گورکن و زنگ‌ها. هنرمند سال 66 دزد عروسک‌ها را ساخت که جزو رکوردداران فروش در ژانر کودک و نوجوان است. او بعد از فیلم دفاع مقدسی دیدار، سراغ سه کمدی مرد عوضی، مومیایی 3 و عزیزم من کوک نیستم رفت. هر سه فیلم جزو کمدی‌های خوب محسوب می‌شوند. زیر تیغ شاخص‌ترین سریال هنرمند است.
3. پیش از سمفونی نهم فیلم‌ها و سریال‌های زیادی بودند که به مسئله مرگ پرداخته‌اند. علاوه بر آن خیلی از بازیگران ایفاگر نقش ملک‌الموت بوده‌اند. در ادامه درباره فرخ‌نژاد و شش بازیگر دیگر که چنین نقشی را بازی کرده‌اند، نوشته‌ایم.
حمید فرخ‌نژاد ؛ سمفونی نهم
چه کسی ساخته: محمدرضا هنرمند
محصول: 1397
ویژگی خاص: در سمفونی نهم با یک فرشته مرگ (حمید فرخ‌نژاد) مواجه هستیم که در حین مأموریت عاشق زنی به نام راحیل (ساره بیات) می‌شود و جانش را نمی‌ستاند! او به خاطر همین نافرمانی جریمه می‌شود.
همین عاشق شدن و نافرمانی مهم‌ترین ویژگی فرشته مرگ سمفونی نهم به حساب می‌آید. ضمن اینکه محمدرضا هنرمند فضای فیلمش را طوری طراحی کرده است که در لحظات زیادی گویا با یک فرشته مرگ مواجه‌ایم!
موفق بود یا نه؟ نظر‌ها درباره بازی حمید فرخ‌نژاد متفاوت است. برخی آن را دوست دارند و برخی می‌گویند خودش را تکرار کرده. اگر نظر میانه را بخواهید باید بگوییم فرخ‌نژاد از ملاحت ذاتی خود به نقش تزریق کرده و فرشته مرگ تبدیل به شخصیتی دوست‌داشتنی شده است. در چندین لحظه فیلم، رفتار و گفتار فرخ‌نژاد مخاطب را به خنده وا می‌دارد.
در کارنامه‌اش چه جایگاهی دارد؟ سمفونی نهم جزو فیلم‌هایی است که در کارنامه حمید فرخ‌نژاد "آبرومند" است. او البته برای این فیلم در جشنواره فجر سال گذشته نامزد نشد. باید دید در فصل جوایز بعدی موفقیتی نصیبش خواهد شد یا خیر.
کیفیت فیلم چگونه است؟ عنوان متوسط برای سمفونی نهم بهترین توصیف است. محمدرضا هنرمند تلاش کرده نگاهی تازه به سوژه مرگ داشته باشد، اما در نهایت تلاشش فراتر از نمونه‌های ساخته شده نمی‌رود. سمفونی نهم یک فیلم فانتزی با رگه‌هایی از شوخی‌های جدی است.
به این معنا که با جدی‌ترین واقعیت عالم و چه بسا هولناک‌ترین تجربه انسانی یعنی مرگ شوخی می‌کند و البته قرار است از دلش یکسری مفاهیم اخلاقی هم استخراج شود، مثل اینکه ترس یا عدم ترس از مرگ به نوع زندگی کردن آدم‌ها بستگی دارد و اگر کسی خوب زندگی کرده باشد، از مرگ ترسی ندارد.
مخالفان فیلم عقیده دارند قصه سمفونی نهم کشدار است و نگاهش به سوژه کهنه. موافقان، اما به شوخی‌های فیلم می‌خندند و مضامین آن را ستایش می‌کنند.
رضا عطاران ؛ اخلاقتو خوب کن
چه کسی ساخته: مسعود اطیابی
محصول: 1389
ویژگی خاص: برای درک موقعیت فرشته مرگ در فیلم اخلاقتو خوب کن، داستانش را مرور می‌کنیم: ابراهیم (حامد کمیلی) جوانی است که بر اثر تصادف، به حال احتضار می‌افتد و آن دنیا را می‌بیند. فرشته مرگ (رضا عطاران)، که قرار بوده جان او را بگیرد، دستور پیدا می‌کند تا ابراهیم را به دنیا برگرداند.
در واقع به او فرصت داده می‌شود تا کار‌های نکرده‌اش را انجام دهد. ابراهیم که عاشق دختری (الهام حمیدی) شده، وقتی می‌فهمد او سرطان دارد و چند ماهی بیشتر زنده نیست و در عین حال یک زن خیابانی است، سعی می‌کند کاری کند تا او را متوجه اشتباهش بکند.
فرشته مرگ در فیلم اخلاقتو خوب کن، فقط مامور گرفتن جان نیست. او با دغدغه ابراهیم همراه شده و در طول فیلم می‌خواهد به او کمک کند. مهم‌ترین ویژگی جناب فرشته مرگ در این فیلم بامزه بودن است! کارهایش از مخاطب خنده می‌گیرد. نشانه ظاهری او یک ریش است و سر بی مو.
موفق بود یا نه؟ بازی رضا عطاران در نقش فرشته مرگ بیش از همه به کمدی پهلو می‌زند. لابد این خواست کارگردان بوده، او در این بخش موفق است و عامل فروش فیلم. اما درعین‌حال نمی‌توان رضا عطاران را در نقش فرشته مرگ پذیرفت.
در کارنامه‌اش چه جایگاهی دارد؟ اخلاقتو خوب کن، جزو فیلم‌های معمولی است که رضا عطاران بازی کرده. او برای این نقش، کار سختی نداشته و شمایل همیشگی‌اش را تکرار کرده است. با این‌حال بار اصلی کمدی فیلم را به دوش می‌کشد و در لحظه‌های زیادی مخاطب را به خنده وا می‌دارد.
کیفیت فیلم چگونه است؟ فیلم متوسط است و در مجموع مخاطبان از دیدنش راضی از سالن خارج شدند. کارگردان سعی کرده مفاهیم متعالی را با زبان طنز بیان کند که در بخش‌های زیادی گرفتار شعار شده است، نقطه قوت اخلاقتو خوب کن، سکانس پایانی است.
محمدرضا گلزار ؛ دموکراسی تو روز روشن
چه کسی ساخته: علی عطشانی
محصول: 1388
ویژگی خاص: داستان دموکراسی تو روز روشن، درباره زندگی یک سردار دفاع مقدس (حمید فرخ‌نژاد) است که در یک عملیات بمب‌گذاری به شهادت می‌رسد. از دل این اتفاق ما شاهد فرشته مرگ هستیم که نقش آن را محمدرضا گلزار بازی می‌کند.
این فرشته مرگ خوش تیپ است، خوب لباس می‌پوشد، عینک دودی بر چشم دارد، ماشین‌های گران‌قیمتی همراهی‌اش می‌کنند، مجهز به وسایل نوین روز است و. در عین حال مهربان است و خونسرد. کارش را با نهایت دقت انجام می‌دهد.
موفق بود یا نه؟ محمدرضا گلزار آنچه کارگردان خواسته بود را به بهترین شکل اجرا کرد. مهم‌ترین ویژگی این بازیگر خوش تیپ بودن است که منطبق با منظور کارگردان است. بازی‌اش هم جای دفاع دارد. خود گلزار در زمان نمایش عمومی فیلم گفته بود: "نقش فرشته مرگ در کارنامه من نقش متفاوتی است.
در ابتدا که فیلمنامه را خواندم، واقعاً در قبول آن تردید داشتم. برای نوع طراحی لباس و گریم قبل از شروع کار با کارگردان صحبت‌هایی انجام دادیم، به هر حال من در ذهنم از نقش فرشته مرگ ذهنیت خاصی نداشتم و نمی‌دانستم قرار است این نقش به چه صورت به تصویر کشیده شود.
اما فکر می‌کنم نوع گریم و طراحی لباس تاثیر لازم را روی مخاطب می‌گذارد. شاید به لحاظ طراحی لباس شما فکر می‌کنید که این نقش شباهتی به شخصیتی از فیلم ماتریکس دارد. اما من شخصاً چنین ذهنیتی درباره این نقش نداشتم. "
در کارنامه‌اش چه جایگاهی دارد؟ دموکراسی تو روز روشن، جزو نقش‌های خوب کارنامه محمدرضا گلزار است که تلاش کرد نشانه‌های غالب بازی همیشگی‌اش را حذف کند.
کیفیت فیلم چگونه است؟ مهم‌ترین امتیاز فیلم اشاره‌ای است که به دقیق بودن روز حساب می‌کند. روزی که ذره ذره اعمال انسان مورد بررسی قرار می‌گیرد... دموکراسی تو روز روشن، در مجموع فیلم متوسطی است که مخاطب را سرگرم می‌کند و به فکر وا می‌دارد.
رامبد جوان ؛ جعبه موسیقی
چه کسی ساخته: فرزاد موتمن
محصول: 1386
ویژگی خاص: برای پی بردن به موقعیت فرشته مرگ در فیلم سینمایی جعبه موسیقی لازم است ابتدا اشاره‌ای به خط اصلی داستان شود. داستان فیلم درباره پسربچه‌ای به نام علی (با بازی ارسلان قاسمی) است که به‌تازگی مادرش (نیکی کریمی) را از دست داده و با فرشته‌ای (رامبد جوان) آشنا می‌شود.
علی سوال‌های بیشماری درباره مرگ و زندگی دارد و بعد از آشنایی‌اش با فرشته جواب خیلی از سوال‌ها را پیدا می‌کند. فرشته فیلم جعبه موسیقی، خوش لباس است، دستکشی مشکی به دست دارد، با آرامش رفتار می‌کند، صدایش بالا نمی‌رود، مجهز به تکنولوژی است و ... حرکت‌های آرام دست و نگاه خیره‌اش به روبه‌رو به همراه کلماتی که شمرده از زبانش خارج می‌شود مهم‌ترین ویژگی‌های دیگری است که این شخصیت از آن برخوردار بود.
موفق بود یا نه؟ رامبد جوان در ترسیم شمایل یک فرشته مرگ موفق عمل کرد. او که با بازی‌های برون‌ریز شناخته می‌شود، اینجا آرام بود و توانست تصویر یک فرشته مهربان برای بچه‌ها را خلق کند.
در کارنامه‌اش چه جایگاهی دارد؟ جعبه موسیقی جزو فیلم‌های خوب کارنامه رامبد جوان است، اما پیش مخاطب گسترده به این نقش شناخته نمی‌شود. یکی از دلایل اصلی به ناکامی فیلم برمی‌گردد که در اکران عمومی ناموفق بود. این فیلم ابتدا در جشنواره کودکان و نوجوانان همدان اکران شد، اما آورده‌ای برای جوان نداشت.
کیفیت فیلم چگونه است؟ جعبه موسیقی ایده‌ای جذاب دارد و می‌توانست به بخشی از پرسش‌های گروه کودکان و نوجوانان درباره مرگ پاسخ دهد.
فیلم، اما زیادی تلخ است و به همین خاطر خیلی از مخاطبان معترض بودند که چرا یک فیلم کودکانه چنین داستانی دارد. از آن سو قصه جعبه موسیقی فاقد ریتم و اتفاقات زیاد است. جعبه موسیقی بعد از چهار سال رنگ پرده دید و اکران ناموفقی هم داشت.
هدیه تهرانی ا یک بوس کوچولو
چه کسی ساخته: بهمن فرمان‌آرا
محصول: 1384
ویژگی خاص بهمن فرمان‌آرا در فیلم یک بوس کوچولو، به شرح سفر و در نهایت مرگ دو نویسنده می‌پردازد، در نگاه نخست یک بوس کوچولو فیلمی درباره مرگ است، شخصیت‌های اصلی فیلم دو پیرمرد در آستانه مرگ هستند که یکی‌شان (سعدی) از مرگ می‌ترسد، چون خوب زندگی نکرده است، اما دیگری (شبلی) ترسی از مرگ ندارد (و راحت می‌میرد)، چون در زندگی کارش درست بوده است، فرمان‌آرا برای فرشته مرگ هدیه تهرانی را انتخاب کرد که چهره‌اش قرابت کاملی با نقش دارد.
او در نقش الهه مرگ بازی کرد که به اقتضای موقعیت کاراکتر، وارد جلد شخصیت‌های دیگر از جمله افسر نیروی انتظامی می‌شد، فرشته مرگ در یک بوس کوچولو، زیبا است، چون قرار است جان مردی نیک‌سرشت را بگیرد.
موفق بود یا نه؟ هدیه تهرانی در فیلم یک بوس کوچولو، صرفاً به زیبایی ظاهری‌اش بسنده نکرد و مهربانی فرشته را طوری به تصویر کشید که خاص و عام باورش کردند.
در کارنامه‌اش چه جایگاهی دارد؟ یک بوس کوچولو جزو نقش‌های خوب کارنامه هدیه تهرانی است.
کیفیت فیلم چگونه است؟ یک بوس کوچولو داستانی سرگرم‌کننده دارد و مفاهیمی پیچیده را در قالب داستانی همه‌فهم بیان می‌کند. روبرت صافاریان چندسال پیش درباره یک بوس کوچولو نوشته بود: فیلم درباره زندگی است و مقایسه دو نوع زندگی.
البته فرمان‌آرا کارگردان و فیلمنامه‌نویس هوشمندی است و سعی کرده است این تقابل تا این اندازه ساده و مطلق نباشد. اما یک بوس کوچولو به هیچ وجه وارد پیچیدگی‌های روابط نمی‌شود و با پرهیز از پرداختن دقیق به موقعیت خاص قهرمانش، از تماشاگر می‌خواهد حرف‌های کسانی که شخصیت‌ها را محکوم می‌کنند، دربست بپذیرد.
در این راه فیلم با لحن افراد همراه می‌شود و بیننده را به همراهی با او و محکوم کردن قهرمان بدبختش فرامی‌خواند. در این راستا فیلم حتی برخی واقعیت‌های ساده را نادیده می‌گیرد.
رضا کیانیان ؛ گاهی به آسمان نگاه کن
چه کسی ساخته: کمال تبریزی
محصول: 1381
ویژگی خاص: در "گاهی به آسمان نگاه کن" شاهد یک فرشته مرگ متفاوت هستیم. فرشته‌ای که هم رگه‌هایی از کمدی دارد و هم در لحظه‌هایی زیادی جدی است. داستان این فیلم حول و حوش اتفاقات مربوط به یک آسایشگاه جانبازان جنگ می‌گذرد و ارواحی که هر کدام به دلیلی در این دنیاسرگردان و منتظر هستند.
شخصیت‌های اصلی فیلم را چند روح تشکیل می‌دهند. از جمله این ارواح شخصیتی است که رضا کیانیان بازی می‌کند و به عنوان نماینده ملک‌الموت در لحظات آخر زندگی ظاهر می‌شود. دستیار او یک بسیجی مفقودالاثر (اصغر نقی‌زاده) است که وظیفه همراهی ارواح تازه درگذشته در دنیا و تحویل آن‌ها به مأموران در آن دنیا را برعهده دارد.
شاخص‌ترین ویژگی ظاهری فرشته مرگ در گاهی به آسمان نگاه کن، مو‌هایی است که به عقب داده. رنگ سفید آن به همراه چهره خسته، نشان از عمر طولانی فرشته می‌دهد. در واقع او روحی باستانی، غمگین و درعین‌حال خوش تیپ است که پس از سال‌ها بامزه بودن کلامی‌اش را هم حفظ کرده.
موفق بود یا نه؟ رضا کیانیان در خلق شخصیت فرشته فیلم گاهی به آسمان نگاه کن، در مجموع موفق است. او خیلی زود مخاطب را به این باور می‌رساند که با یک فرشته واقعی طرف است. این باور به خاطر شخصیت‌پردازی و نیز بازی خوب بازیگر است. با این‌حال ایراد‌هایی هم به بازی کیانیان وارد شده از جمله اینکه اکسان‌گذاری در دیالوگ‌هایش یادآور نقش‌های قبلی است.
در کارنامه‌اش چه جایگاهی دارد؟ فیلم جزو کار‌های خوب کیانیان است، اما در نظرسنجی‌های مختلف، منتقدان گاهی به آسمان نگاه کن را به عنوان نقش برتر این بازیگر انتخاب نمی‌کنند.
کیفیت فیلم چگونه است؟ در میان فیلم‌های موسوم به معناگرا جزو آثار موفق به حساب می‌آید. مخاطب عام با گاهی به آسمان نگاه کن، ارتباط برقرار نمی‌کند، اما جزو فیلم‌هایی است که کمال تبریزی آن را با حوصله ساخته!
مینا لاکانی ؛ روز فرشته
چه کسی ساخته: بهروز افخمی
محصول: 1372
ویژگی خاص: آنچه بهروز افخمی در "روز فرشته" از شخصیت فرشته مرگ ترسیم کرد، ذهن را به یاد کاراکتر‌های کلاسیک می‌اندازد. همان‌طور که می‌دانید فیلم در رؤیای شخصیت اصلی (داداش‌بیک با بازی زنده‌یاد عزت‌الله انتظامی) می‌گذرد و در این فضا شاهد اتفاقات مختلف هستیم.
از جمله فرشته‌ای که می‌خواهد جان داداش‌بیک را بگیرد. او جانش را گرفته و حالا روح او شاهد رفتار خانواده است؛ و باز همان‌طور که می‌دانید درنهایت پی به خیالی بودن قصه می‌بریم. فرشته مرگ در فیلم بهروز افخمی زن است؛ زنی مهربان با سیمایی زیبا، لباس سفید کامل بر تن دارد و با آرامش رفتار می‌کند.
موفق بود یا نه؟ بازی مینا لاکانی در روز فرشته زیاد نیست، اما در همین نقش کوتاه توانست شمایل یک فرشته کلاسیک سینمایی را به تصویر بکشد. او در ایفای این نقش موفق بود، اما برای آن به جایزه نرسید.
در کارنامه‌اش چه جایگاهی دارد؟ روز فرشته باعث شهرت عمومی مینا لاکانی شد. او با بازی در این فیلم به شهرت رسید و مسیر بازی‌اش در سینما هموارتر از قبل شد.
کیفیت فیلم چگونه است؟ همین که همچنان می‌توان روز فرشته را دید و با آن سرگرم شد، یعنی اثر موفقی است. این فیلم به‌رغم گذشت زمان همچنان‌تر و تازه است چه سوژه آن و چه نوع روایت. حتی شخصیت‌هایی که بهروز افخمی خلق کرد، آن‌قدر جان دارند که مخاطب را با خود همراه می‌کنند.
در این میان بازی عزت‌الله انتظامی بیش از دیگران تحسین شده. او به اندازه کافی جدیت، ملاحت و ترحم دارد. نقشی که به خاطر آن صاحب سیمرغ هم شد و جزو آثار شاخص کارنامه‌اش دسته‌بندی می‌شود. بازی اکبر عبدی با آن گریم خاص در نقش جن و دیالوگ‌های بامزه‌اش را هم از یاد نمی‌بریم.
