سوء استفاده‌ی عاطفی، شکل نامرئی خشونت خانگی است که به سختی می‌توان متوجه آن شد، زیرا موذیانه و نامحسوس روی می‌دهد. سوء استفاده‌ی عاطفی، به چیزی لطمه می‌زند و آن را نابود می‌کند که برای‌مان خیلی عزیز و مهم است: برداشتمان از واقعیت!
اگر سعی کنید در برابر کسی که از شما سو استفاده عاطفی می‌کند از خودتان دفاع کنید، تنها اتفاقی که می‌افتد این است او استراتژی‌های خود را قوی‌تر می‌کند. اگر احساس ناراحتی و آزردگی یا فرسودگی خود را نشان دهید او سراغ عبارت‌هایی ماند این خواهد رفت: «این‌ها همش خیالات خودت است!» یا «تو زیاد حساسیت به خرج می‌دهی!».
سوء استفاده‌ی عاطفی، شیوه‌ای معمول در روابطی است که در آنها سوء استفاده‌های فیزیکی و هیجانی وجود دارد و نوعی خیانت به پایه‌های اعتماد و اطمینان محسوب می‌شود.
اگر شما هم یکی از کسانی باشید که مورد سوء استفاده‌ی عاطفی همسرتان قرار می‌گیرید احتمالا تصور می‌کنید نمی‌توانید از این شرایط رها شوید، اما باید بدانید که هر چند دشوار است، اما این امکان وجود دارد که به واقعیت برگردید. سوء استفاده‌ی عاطفی، علائمی دارد که می‌توانید با کمک آنها، این رفتار مضر را تشخیص دهید. سپس می‌توانید راه‌های محافظت از درک خودتان از واقعیت را یاد بگیرید و برای خودتان ارزش قائل شوید، بنابراین دیگر مهم نیست اطرافیان‌تان چه می‌کنند و چه می‌گویند، چون شما خودتان پشتیبان خودتان هستید.
چرا سوء استفاده‌ی عاطفی بسیار مضر است؟
سوء استفاده‌ی عاطفی، شکلی مرموزانه و مخرب از سوء استفاده است که ما را با درک و دریافت درونی خودمان بیگانه می‌کند. تشخیص سوء استفاده‌ی عاطفی سخت است، زیرا بیشتر اوقات، از سوی افرادی اعمال می‌شود که دوست‌شان داریم و به آنها اطمینان داریم.
همه‌ی ما یک حس یا شم درونی داریم که از آن برای تشخیص درست از نادرست، سالم از ناسالم و مفید از مضر استفاده می‌کنیم و اطمینان داریم افرادی که دوست شان داریم، این دریافت‌های ما را تائید می‌کنند، اما اگر مورد سوء استفاده‌ی عاطفی قرار بگیریم، احتمالا ارتباط با این حس ارزشمند را از دست خواهیم داد.
افرادی که تجربه‌ی تلخی را از سر گذرانده‌اند و ضربه‌ی روحی خورده‌اند، آن‌هایی که شخصیت‌های وابسته‌تری دارند و کسانی که با یک فرد خودشیفته ارتباط عاطفی برقرار کرده‌اند، بیشتر ممکن است که مورد سوء استفاده‌ی عاطفی قرار بگیرند یا اصطلاحا احمق فرض شوند.
اگر کسی به سوء استفاده‌ی عاطفی از شما ادامه دهد، وارد سیکل معیوبی می‌شوید: سوء استفاده عاطفی باعث می‌شود به خودتان شک کنید، و همین شک شما را در معرض سوء استفاده‌ی بیشتر قرار می‌دهد. این چرخه‌ی معیوب، در بلند مدت تاثیر‌هایی بر شما می‌گذارد مانند اضطراب، افسردگی، بد بینی و عدم اطمینان به خود و دیگران.
از کجا بدانید مورد سوء استفاده‌ی عاطفی قرار گرفته‌اید؟
کسی که مورد سوء استفاده‌ی عاطفی در رابطه زناشویی قرار می‌گیرد، وقتی همسرش او را تهدید می‌کند یا مهربان می‌شود، می‌ترسد. دنیا برای این فرد، بیشتر اوقات مه آلود و غیرعادی است، گویی در میان غبار و ابهام به دنبال واقعیت می‌گردد.
مغز ما به گونه‌ای عمل می‌کند که نیاز داریم افکار و رفتار‌های ما، بیشتر اوقات تائید شوند و مورد حمایت و احترام و اعتبار باشند. اگر این تائید و اعتبار را دریافت نکنیم، به خودمان شک خواهیم کرد. هر چند تشخیص اینکه مورد سوء استفاده‌ی عاطفی قرار می‌گیرید کار دشواری است، اما به هر حال علائمی وجود دارد که می‌توانید از آنها کمک بگیرید:
تمام مدت احساس گنگی و سردرگمی دارید یا انگار مغزتان کار نمی‌کند و احمق شده‌اید.
اگر مدام شک دارید که چیزی در رابطه‌تان خوب پیش نمی‌رود، پس احتمالا خوب پیش نمی‌رود. یک رابطه‌ی سالم باید به شما احساس آرامش و اطمینان بدهد و شادتان کند. دوست داشتن و دوست داشته شدن اصلا به این معنی نیست که احساس کنید هیچ کنترلی روی امور ندارید.. احساس می‌کنید با واقعیت قطع ارتباط کرده‌اید و به سختی می‌توانید به خاطر بیاورید مثلا اتفاقی واقعا روی داده یا نداده است.
اگر طی دوره‌ای دچار ضربه‌ی روحی شده‌اید یا در رابطه‌ای بوده‌اید که از شما سوء استفاده شده و نمی‌توانید جزئیات و مراحل اتفاق‌ها را دقیقا به خاطر بیاورید، این می‌تواند علامت سوء استفاده‌ی عاطفی باشد.
همسرتان به شما آسیبی می‌زند، اما به شما می‌گوید، چون دوست‌تان دارد یا خوبی‌تان را می‌خواهد این کار را می‌کند و شما هم کم کم این حرف را باور می‌کنید. هیچکس نمی‌تواند شما را مورد سوء استفاده‌ی کلامی یا فیزیکی قرار دهد یا مدام شما را تحت نظر بگیرید و مدعی شود این رفتار‌ها به نفع خودتان است.
همسرتان به شما آسیب و لطمه‌ی فیزیکی می‌زند، اما به شما می‌گوید در واقع این خودتان بوده‌اید که اول خشونت به خرج داده‌اید. به حس درونی‌تان و شواهد موجود اعتماد کنید. اگر همسرتان به شما آسیب فیزیکی می‌زند، شما را کنترل می‌کند، یا از توهین و سوء استفاده‌ی کلامی نسبت به شما استفاده می‌کند، این تقصیر شما نیست.
یک راه خوب برای اینکه متوجه شوید چه کسی اول خشونت نشان می‌دهد این است که از خودتان بپرسید: در زندگی مشترک شما چه کسی زندگی‌اش را فدا و از خواسته‌هایش چشم پوشی کرده است؟ اگر به این جواب رسیدید که بخش‌های زیادی از زندگی خودتان و نیازهای‌تان را نادیده گرفته‌اید تا طرف مقابل‌تان را راضی کنید، پس این همسر شماست که نسبت به شما خشونت نشان می‌دهد.
همسرتان به شما آسیب می‌زند، اما منکر رفتارش می‌شود یا آن را بی‌اهمیت جلوه می‌دهد یا می‌گوید اصلا چنین اتفاقی نیفتاده است. اگر می‌دانید همسر شما به شما آسیب رسانده، اما انکارش می‌کند، پس از شما سوء استفاده‌ی عاطفی می‌کند.
چگونه یاد بگیرید به خودتان اطمینان کنید
اولین و مهم‌ترین قدم برای نجات خودتان از سوء استفاده‌ی عاطفی این است که یاد بگیرید خودتان را باور کنید. ایجاد اطمینان نسبت به خودتان و حس درونی‌تان، مهارتی است که همه‌ی ما با تمرین روزانه به آن می‌توانیم برسیم. راه‌هایی برای شروع اطمینان به خودتان:
1. ذهن آگاهی را تمرین کنید
سوء استفاده‌ی عاطفی می‌تواند شما را نسبت به افکار و احساسات خودتان بیگانه کند، بنابراین اولین کاری که باید بکنید این است که به ندای درون‌تان گوش دهید. یاد بگیرید که به خودتان فرصت بدهید احساسات منفی‌تان را حس کنید تا به التیام‌شان کمک کنید.
از نیاز‌های اساسی‌تان شروع کنید و به جای اینکه آنها را نادیده بگیرید به آنها توجه کنید مثلا، گرسنگی، خستگی و تشنگی. سپس قدم دوم را با توجه کردن به هیجانات‌تان بردارید. نیازی نیست تغییرشان دهید یا خودتان را بابت آنها سرزنش کنید؛ فقط کافیست به تجربیات حسی و هیجانی خودتان اهمیت دهید و برای‌شان ارزش قائل باشید.
2. احساسات و افکارتان را یادداشت کنید
خیلی خوب است عادت کنید افکار و احساسات خود را هر روز یادداشت کنید. این کار کمک‌تان می‌کند با صدای درون‌تان هماهنگ‌تر شوید. شما می‌توانید به الگو‌های معمول در افکار و رفتارهای‌تان آگاه شوید و آنها را بشناسید و متوجه شوید چه احساساتی معمولا بر زندگی‌تان مسلط ترند. اشکالی ندارد گریه کنید و اندوهگین باشید، اما به این شرط که تمام روزتان اینگونه طی نشود. برای احساسات خود محدودیت زمانی در نظر بگیرید و هیجانات خود را تحت کنترل داشته باشید.
یادداشت کردن و نوشتن ضمنا می‌تواند راهی برای جدا کردن افکار و احساسات خودتان از باور‌هایی باشد که همسرتان سعی دارد به شما القا کند تا به این ترتیب از شما سوء استفاده‌ی عاطفی نماید. لیستی از الگو‌های رفتاری منفی همسرتان نسبت به خودتان تهیه کنید. سپس لیستی از احساسات مثبتی که نسبت به خود دارید تهیه کرده و این دو لیست را با هم مقایسه کنید.
3. احساسات و عقاید خودتان را باور کنید
اگر کسی هستید که مدام به دنبال دریافت تائید و تصدیق از سوی همسر و دوستان و آشنایان برای نظرات خود هستید، پس بهتر است آگاهانه تمرین کنید که به خودتان و عقایدتان احترام بگذارید و خودتان به آنها اعتبار بدهید. ایرادی ندارد به دنبال حمایت و تائید از جانب کسی که او را دوست دارید باشید، اما این را هم باید یاد بگیرید که اول خودتان، خودتان را قبول داشته باشید.
این بار که متوجه شدید تمایل دارید یک نفر دیگر عقیده، احساس و یا دریافت‌تان را تائید کند، چند لحظه صبر کنید، بنشینید و پیش خودتان به آن مُهر تائید بزنید. در ابتدا ممکن است سخت باشد، اما هر چه بیشتر تمرین کنید، بیشتر به خودتان اعتماد خواهید کرد.
4. نسبت به ادعا‌های او درست واکنش نشان دهید
یادتان باشد بحث کردن با کسی که از شما سوء استفاده‌ی عاطفی می‌کند، منجر به شکست‌تان خواهد شد. رفتار دفاعی شما مانند سوخت برای اوست و با گفتن اینکه شما یک فرد عصبی، شکاک، احمق یا ... هستید به شما جواب خواهد داد. هر چه بیشتر سعی کنید از خودتان دفاع کنید، او بیشتر سعی می‌کند شما را احمق جلوه دهد و برچسب‌های گوناگون به شما بچسابند. پس تمام تلاش‌تان را بکنید تا خودتان را آرام و خونسرد نگه دارید.
پس به جای اینکه روی حرف خودتان پافشاری کنید به همسرتان بگویید هر چند حرف‌هایش را می‌شنوید، اما چیز‌هایی که او می‌گوید، تجربه و احساس شما نیست. می‌توانید گفتگویی را با عبارت‌های غیرتهدید آمیز شروع کنید مثلا: «انگار نگاه من و تو به این مسئله متفاوت است، موافقی در موردش با هم حرف بزنیم؟».
5. خودتان را دست کم نگیرید
بخشی از سوء استفاده‌ی عاطفی، تحقیر است. پس آگاه باشید که چه زمانی شروع به شک کردن به خودتان و صدای درون‌تان که سعی دارد به شما بگوید حق با شماست می‌کنید. به جای اینکه از خودتان بپرسید: «او اصرار دارد چه چیزی را به من بقبولاند؟»، از خودتان بپرسید: «نظر واقعی‌ام در مورد چیزی که روی داده چیست؟». این رویکرد به شما اجازه می‌دهد در تعاملات‌تان اعتماد به نفس داشته باشید.
افراد خارج از رابطه نیز می‌توانند به عنوان سوم شخص به شما کمک کنند و این نکته‌ی مهمی خصوصا در روابطی است که یکی قصد سوء استفاده‌ی عاطفی از دیگری را دارد و سعی می‌کند به او احساس تنهایی یا بی‌ارزش بودن بدهد. اگر همسرتان سعی می‌کند چیزی را که در اعماق وجودتان می‌دانید درست است، نادرست جلوه بدهد می‌توانید از یک دوست قابل اعتماد نظر بخواهید و عقیده‌تان را با او چک کنید.
6. از یک درمانگر یا زوج درمانگر حرفه‌ای کمک بخواهید
اگر فکر می‌کنید به تنهایی قادر به طی این پروسه نیستید، پس از یک درمانگر کمک بخواهید. این یکی از بهترین کار‌هایی است که برای کمک به خودتان می‌توانید انجام دهید. راهنمایی‌هایی یک درمانگر می‌تواند پروسه‌ی التیام و قوی شدن‌تان را سرعت ببخشد. یک درمانگر خوب به شما کمک می‌کند افکار، نظرات و دریافت‌های خودتان را از باور‌های کسی که قصد سوء استفاده‌ی عاطفی از شما را دارد جدا کنید و به ابزار‌های خود باوری مجهز شوید و یاد بگیرید چگونه بهترین پشتیبان خودتان باشید. یک زوج درمانگر نیز می‌تواند به شما کمک کند رویکرد مناسبی در رابطه‌تان در پیش بگیرید و رفتار نامناسب همسرتان را با درایت اصلاح نمایید.
شما قوی‌تر خواهید شد
کسب توانی دوباره برای گوش دادن به صدای درون و اطمینان کردن به عقاید و باور‌های خودتان شاید زمان‌بر باشد، اما قطعا غیرممکن نیست. التیام پیدا کردن از یک رابطه‌ی عاطفی که با سوء استفاده آسیب دیده، چالش برانگیز است و یاد گرفتن اینکه مرز اعتماد به خودتان و اعتماد به دیگران را تشخیص دهید، قدم گذاشتن به دنیای ناشناخته‌ها به نظر می‌رسد، اما خود باوری یک عضله است؛ هر چه بیشتر آن را تمرین بدهید، قوی‌تر خواهد شد.
به خودتان اطمینان کنید، شما یک انسان شگفت انگیزید. همه‌ی ما این قدرت را داریم که خود را بازیابی کنیم و بعد از حوادث و تجربیات تلخ و گزنده، یک زندگی شاد و رضایت بخش را دوباره شروع کنیم. صدای درون شما نابود نشده است، بلکه عقاید کسی که قصد سوء استفاده‌ی عاطفی از شما را داشته بر آن سایه افکنده است و حالا که تحت این نفوذ نیستید می‌توانید صدای درونی‌تان را قوی‌تر کنید.
منبع:برترینها