بی توجهی، زنان سرپرست خانوار را زمین گیر کرده است

به گزارش خبرنگار حوزه رفاه و تعاون گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ زندگی مشترک برخی از خانواده ها زمانی که به بن بست می رسد هزینه های زیادی را هم بر دوش جامعه و هم بر دوش زنان و مردانی که روزی با امید زندگیشان را آغاز کرده بودند، وارد می‌کند. حضور زنان سرپرست خانوار در بازار کار کشور باعث شده تا بر تعداد جویندگان کار افزوده شود.

هزینه های سرسام آور زندگی باعث شده تا هر کسی برای تامین زندگی خود راهی بازار کار شود. در این بین یافتن شغلی مناسب که بتواند هم شأن افراد را حفظ کند و هم هزینه های جاری زندگی را پوشش دهد دغدغه اصلی زنان سرپرست خانوار شده است.

پدیده طلاق در کشور رو به افزایش است و در این بین این زنان هستند که بیشتر اوقات سرپرستی فرزندان خود را بر عهده می گیرند و اکثر مواقع این مادران شاغل نیستند و در زمان ازدواج تامین زندگی خود را به شریکشان می سپارند اما با جدا شدن خود باید از عهده مخارج زندگی برآیند.

بی ثباتی بازار کار و نبود اطمینان از محیط های کاری باعث شده تا زنان سرپرست خانوار نتوانند به خوبی این مهم را پیش ببرند. از طرفی نگاه بی اعتماد جامعه به این افراد سایه ای سنگین بر سرشان انداخته و سوءظن همیشگی برای آن‌ها ایجاد کرده است.

در این شرایط کاهش رفاه اقتصادی خانواده دور از انتظار نیست اما این مسئولان هستند که می توانند با دست گیری و حمایت از این افراد، آن‌ها را به جای انزوا به آغوش جامعه برگردانند و فرصتی برای رشد آن‌ها ایجاد کنند. 

بسیاری از زنان سرپرست خانوار دارای تخصص و مهارت هستند اما به دلیل آنچه که مطرح شد، نمی توانند به جایگاه خوبی برسند و مجبورند برای امرار و معاش تن به درآمدهای ناپایدار و غیرمطمئن بدهند.

بر اساس آمار سازمان بهزیستی تعداد زنان سرپرست خانوار در سال 70، یک میلیون و 200 هزار نفر، در سال 85 یک میلیون و 600 هزار نفر بوده است که این آمار در سال 90 به 2 میلیون و 500 هزار نفر افزایش یافته که نشان‌دهنده رشد 55 درصدی این آسیب‌ اجتماعی است. در چنین شرایطی میزان فعالیت‌ها و برنامه‌هایی که برای زنان سرپرست خانوار اجرا می‌شود نسبت به وضعیت واقعی جامعه، ناچیز است و در واقع باید گفت اکثریت زنان سرپرست خانوار، تنها هستند و زیر بار انبوهی از مشکلات کمر خم کرده‌اند.

این روزها از هر 5 ازدواج، 3 ازدواج به طلاق یا جدایی منجر می‌شود و همین سبب شده تا سن ازدواج برای دختران از  15 تا 20 سال به حدود 30 و حتی بیشتر افزایش پیدا کند. اگر تعداد مرگ ‌و میر مردان را هم به این آمار اضافه کنید، تعداد زنان بدون سرپرست به سرعت در حال افزایش است. در این میان موضوع نگران‌کننده این است که علی رغم اینکه سن زنان سرپرست خانوار  در گذشته حدود 64 سال به بالا بود این روزها به 35 تا 40 سال  رسیده  است، یعنی این زنان جوان هستند که خودسرپرست یا سرپرست خانوار می‌شوند.

سال گذشته بود که انوشیروان محسنی‌بندپی رئیس سازمان بهزیستی کشور،  از  رشد 55 درصدی  این  آسیب  اجتماعی خبر داد و درباره آمار زنان سرپرست خانوار در 20 سال گذشته، گفت: زنان سرپرست در سال 70 یک میلیون و 200 هزار نفر، در سال 85 یک میلیون و 600 هزار نفر بوده‌اند که این آمار در سال 90 به 2 میلیون و 500 هزار نفر افزایش یافته است.

ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز با اشاره به آخرین آمار زنان سرپرست خانواده گفت: آمار سال 93 نشان می‌دهد که 2 میلیون و 300 هزار زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارد و تنها 200 هزار نفر از این زنان که نیاز دارند تحت پوشش هستند.

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی افزود: حدود 5 میلیون زن کارگر در بخش صنعتی و خانگی داریم. 15 میلیون شاغل رسمی و 7 میلیون شاغل غیررسمی که حدود 4 میلیون نفر از این تعداد زن هستند. البته، تعدادی از زنان هستند که کار آن‌ها دیده نمی‌شود مثل زنانی که کار خانگی انجام می‌دهند.

ربیعی به تدوین سند حمایت اجتماعی از زنان اشاره کرد و افزود: این سند را در حوزه‌های اشتغال، فنی و حرفه‌ای، تأمین اجتماعی، حمایت اجتماعی و روابط کار تدوین می‌کنیم. قصد داریم در سال 95 مقابل اجحاف در حق کارگران بایستیم که این موضوع درخصوص زنان کارگر نمود بیشتری دارد. در حوزه اشتغال باید به مهارت‌های فنی و حرفه‌ای زنان، نیاز بازار کار به زنان در روستا و شهر و توسعه مسیر شغلی زنان در این سند توجه شود.

وی ادامه داد: از این سند در رابطه با زنان و نشاط اجتماعی نام برده شده است که در این زمینه نیز اقدامات لازم با همکاری وزارت ورزش و جوانان و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می شود.

ربیعی گفت: از دیگر سیاست های مرتبط با حوزه زنان سرپرست خانوار که این روزها در دولت دنبال می شود، توجه به بیمه آن‌ها است. در بیمه سلامت هم باید متکی بر زنان و خانواده باشیم: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی 40 میلیون ایرانی را به‌ صورت رایگان بیمه می‌کند. زنان معلول و زنان سرپرست خانوار و بدسرپرست هم در این سند مورد توجه هستند و ما نمی‌توانیم همه این افراد را تحت پوشش درآوریم، اما می‌توانیم از آن‌ها حمایت‌های اجتماعی کنیم اما در این سند حتماً باید شکل‌های اجرایی پیش‌بینی شود و با همکاری سازمان بهزیستی، تأمین اجتماعی و سازمان فنی و حرفه‌ای ستاد تأمین اشتغال زنان را تشکیل دهیم.

وی با اشاره به اختصاص بخش اعظمی از منابع صندوق کارآفرینی امید به زنان، تأکید کرد: از مجموع یک هزار و 200 میلیارد تومانی که صندوق کارآفرینی امید برای اشتغال در سال 94 با بهره 4 درصد در نظر گرفت، بخش اعظمی از آن به حوزه زنان اختصاص یافت و در سال 95 درصد بیشتری از این وام را به زنان به ویژه زنان روستایی و زنان علاقمند به فعالیت‌های دانش بنیان اختصاص خواهیم داد.

با وجود همه فعالیت هایی که دولت می‌گوید در زمینه رسیدگی به مشکلات و شرایط زندگی زنان سرپرست خانوار انجام می دهد اما جامعه‌شناسان می‌گویند که این گروه از زنان در شرایط سختی زندگی می‌کنند و یکی از مهمترین مشکلات آن‌ها بی‌آیندگی و اشتغال است.

امان الله قرایی مقدم، جامعه‌‌ شناس در خصوص وضعیت زنان سرپرست خانوار گفت: مهم‌ترین مسأله برای این گروه از زنان توجه به امنیت اقتصادی و اشتغال آن‌ها است، چرا که بسیاری از آن‌ها پس از طلاق یا فوت همسرانشان در شرایطی با زندگی مواجه می‌شوند که برای اداره آن برنامه‌ریزی از قبل ندارند. بسیاری از آن‌ها هرگز پیش از این شرایط کار نکرده‌اند، کسب و کاری را آموزش ندیده‌اند و از مهارت‌های کاربردی و امروزی برای اینکه بتوانند، شغلی پیدا کنند، بی بهره‌اند و همین موضوع است که آن‌ها را در معرض آسیب قرار می‌دهد.

وی با تأکید بر اینکه بین طلاق و زنان بی‌سرپرست یک همبستگی مثبت معنی‌دار وجود دارد، افزود: هرچه بر میزان طلاق که در کشور هم فراوان است، افزوده شود، میزان زنان بی‌سرپرست هم افزایش پیدا می‌کند که موضوعی مهم است. علاوه بر آن همان‌طور که آمارها نشان می‌دهند در برخی مناطق کشور تفاوت سنی مردان و زنانی که با یکدیگر ازدواج می‌کنند به حدی زیاد است که به‌عنوان مثال مردان به‌دلیل پیری زود می‌میرند و دختران نرسیده به 30 سالگی بی‌سرپرست می‌شوند. در نتیجه بر تعداد زنان بی‌سرپرست کشور، هم به‌لحاظ چنین ازدواج‌هایی و هم اینکه به اندازه هر 4 ازدواج یک طلاق در کشور وجود دارد، افزوده می‌شود. در نتیجه دولت، سازمان بهزیستی و وزارت رفاه باید در زمینه اشتغال بیشتر فعالیت و کار ایجاد کنند.

توجه به توانمندسازی زنان سرپرست خانوار اصلی کلیدی در برنامه ریزی و اقدام اجتماعی در این حوزه است، این در حالی است که عمده سازمان های دولتی در روند برنامه ریزی‌ها به اختصاص کمک های نقدی به این زنان و به نوعی تحت پوشش قرار دادن آن‌ها با پرداخت ماهیانه اندک 100 یا 200 هزار تومان توجه دارند. در این میان عمدتا این نهادهای بخش خصوصی و معدود سمن‌هایی که در این زمینه فعالیت می‌کنند مهارت‌آموزی و ورود زنان به بازار کار را دنبال می‌کنند که آن‌ها هم با توجه به اینکه توان محدودی دارند پاسخگوی نیازی که در این زمینه در جامعه وجود دارد، نیستند.

وزارت کار به عنوان متولی اصلی در این حوزه باید خود را مسئول بداند و برای تغییر شرایط زندگی این زنان، آستین بالا بزند و آن‌ها را به بازار کار برساند. اعطای وام های بلند مدت کم بهره و اعتماد به توانایی آن‌ها از جمله این اقدامات است که می تواند برای زنان سرپرست خانوار فرصت رشد ایجاد کند.

گزارش از مینا افسریان