به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از مردم سالاری، مسئولان و متولیان وقت در وزارت نفت که متولی تامین و توزیع انرژی کشور بودند، برای رهایی از این موقعیت به سراغ طرح تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی‌رفتند که چهار سال قبل از آن (1386) توسط یکی از کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی‌ارائه و ثبت شده بود. اما این طرح که به گفته مبدع آن، فریبرز پناهی (کارمند فعلی شرکت ملی گاز ایران)، تنها در صورتی قابلیت اجرا داشت که تمام واحدهای یک مجتمع پتروشیمی‌به تولید بنزین اختصاص یابد و از تولید سایر محصولات پتروشیمی‌معاف شود، در سال 1390 به صورت اشتباه به اجرا درآمد. طی اجرای اشتباه این طرح، نیمی‌از تولید سه مجتمع آروماتیک سازی (برزویه، بوعلی سینا و واحد آروماتیک بندرامام) به عنوان محصول پتروشیمی‌به بازار مصرف ارسال و نیمی‌دیگر به عنوان ریفورمیت (با همان مشخصات ناسالم) برای اختلاط با بنزین روانه پالایشگاههای کشور شد. هرچند مدتها از این موضوع گذشته، اما از آنجا که موضوع تولید بنزین در پتروشیمی‌ها در این سالها همواره یک نقطه ابهام بود و مبدع این طرح نیز تاکنون با هیچ رسانه ای گفت و گو نکرده بود، برای آگاهی بیشتر از چند و چون ماجرا و اینکه در آن سالها چه نوع بنزینی تولید و در جایگاه های کشور توزیع میشد با فریبرز پناهی، دکترای مهندسی شیمی‌که از 17 سال پیش کارمند صنعت نفت است گفت‌و‌گو کرده ایم که در ادامه می‌خوانید:
آقای پناهی لطفا درباره شرایط آن زمان و اینکه چه شد طرح تولید بنزین در مجتمع های پتروشیمی‌از سوی شما ارائه شد، توضیح دهید.
در سال 1386 و ماجرای سهمیه بندی بنزین، بنده که کارمند شرکت ملی صنایع پتروشیمی‌بودم، طرحی ارائه کردم که با اجرای آن در واحدهای آروماتیک صنایع پتروشیمی، می‌توانستیم خروجی واحدها را با اعمال یک تغییرات فرایندی و مکانیکی به سمت تولید بنزین سوق دهیم. این یک طرح فقط برای شرایط اضطرار بود که در صورت اجرا می‌بایست تمام خروجی واحد پتروشیمی‌به بنزین اختصاص می‌یافت و برای اینکه در آن سال صنایع پایین دستی و زنجیره ارزش نیز مورد توجه بود، صلاح نبود که خروجی مجتمع های پتروشیمی‌به بنزین اختصاص یابد و از سایر محصولات باز بمانند. در سال 90 و با وجود مشکلات کمبود بنزین، این طرح مجددا در دستور کار قرار گرفت، اما از آنجایی که مجری طرح (مهندس سالاری) نمی‌دانست که با اجرای اشتباه چه ضررهای جبران ناپذیری به محیط زیست و جان مردم وارد می‌آید، و برای اینکه مجتمع های پتروشیمی‌از سود سایر محصولات باز نمانند، طرح به صورت ناقص و به طور کلی با اشتباهات فاحش به اجرا درآمد.
طرح شما چگونه باید اجرا میشد و چه خصوصیاتی داشت؟
خوراک پتروشیمی‌های برزویه و بوعلی سینا، میعانات گازی، و خوراک پتروشیمی‌بندرامام نفتای پالایشگاه آبادان بود. شرایط به این صورت است که وقتی میعانات وارد پتروشیمی‌ها می‌شود، یک برش میانی به نام نفتا دارد که در پالایشگاه های نفت، پایه بنزین سازی و در مجتمع های پتروشیمی‌پایه تولید آروماتیک است. بعد از حذف ترکیبات مضر گوگردی در واحد تصفیه هیدروژنی، در پتروشیمی‌این نفتا به منظور تولید آروماتیک هایی از قبیل بنزن، تولوئن و زایلین و سایر آروماتیک های سنگین وارد واحد آروماتیک می‌شود. خروجی این واحد در شرایط نرمال محصول آروماتیک و قابل عرضه مستقیم به بازار است، اما با اعمال طرح اینجانب روی واحد سی سی آر، شرایط به گونه ای می‌شود که بنزین با استاندارد قابل قبول به عنوان محصول نهایی از واحد خارج می‌شود.
در واقع واحد سی سی آر در پتروشیمی‌ها به گونه ای طراحی شده که با ورود نفتای عاری از ترکیبات گوگرد و نیتروژن دار، آروماتیک را از 7 درصد به 83 درصد می‌رساند (افزایش شدید آروماتیک) که از این میزان 14 درصد آن ترکیب بنزن هست که برای محیط زیست و انسانها بسیار بسیار خطرناک است. فرایندی که ما سال 86 به صورت آزمایشی انجام دادیم که موفقیت آمیز هم بود به این صورت بود که عملیات 4 راکتور واحد آروماتیک تغییر یافت بطوریکه در نهایت محصولات با آروماتیک پایین و ترکیب ایزو و نفت‌نیک (بنزین پاک) بالاتر تولید میشد.
پس این طرح که خروجی آن بنزین با کیفیت بالا بود چرا اجرا نشد و چه طرحی به جای آن در سال 1390 به اجرا درآمد؟
در آن زمان که مهندس سالاری مدیرعامل وقت شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی بودند، این طرح را به طور اشتباه اجرا کردند و خسارت جبران ناپذیری به محیط زیست و سلامت مردم وارد کردند و به شرایط کاملا متفاوت واحدهای سی سی آر در پتروشیمی‌ها و پالایشگاه ها بهایی ندادند.
ببینید، شرایط واحد سی سی آر در پتروشیمی‌ها کاملا متفاوت از شرایط واحد سی سی آر در پالایشگاهها از جمله پالایشگاه ستاره خلیج فارس است. به این صورت که در واحد آروماتیک پتروشیمی‌هدف تولید آروماتیک هایی با بنزن، تولوئن، زایلین و به طور کل آروماتیک های سنگین است و تعداد راکتورها در این واحدها بسته به شرایط تولید از 4 عدد به بالاست، اما در پالایشگاهی از قبیل ستاره خلیج فارس، چون هدف، تولید بنزین با کیفیت و با استاندارد بالاست، اولا تعداد راکتورها از سه عدد تجاوز نمی‌کند، ثانیا محصول نهایی بنزین با شرایط استاندارد تولید می‌شود.
همکاران محترم تصمیم‌گیر در حوزه سوخت در آن دوره، برای اینکه عدد اکتان بنزین را بالا ببرند، ریفورمیت تحویلی از پتروشیمی‌ها را که دارای آروماتیک 83 تا 85 درصد بود با نفتای سنگین پالایشگاه مخلوط می‌کردند که نتیجه آن یک هیدروکربن با آروماتیک و بنزن بالا میشد که فقط مشخصه عدد اکتان بنزین آنهم به صورت تخفیفی داشت و چون واحدهای تصفیه گوگرد در آن زمان در همه پالایشگاهها نبود یا ظرفیت بالایی نداشت، تمام این محصول نمی‌توانست گوگرد زدایی شود، نهایتا هیدروکربنی به عنوان بنزین به جایگاه های کشور ارسال میشد که آروماتیک بسیار بالاتر از حد استاندارد، گوگرد بسیار بالا، بنزن بالا و اکتان نه چندان بالا را دارا بود.
شما در آن زمان در اجرای طرح دخیل بودید؟
خیر، از بنده برای اجرا یا نظارت بر آن درخواست نشد.
شما چطور متوجه شدید که این طرح شما ناقص یا اشتباه به اجرا درآمده است؟
زمانی که رسانه ها به طور وسیع به مقوله آلودگی های بنزینی پرداختند، آقای جلیل سالاری به دلیل اینکه آگاهی و اشراف کامل نداشتند همان فرایند ناقص را در رسانه ها توضیح دادند. سپس آزمایشگاه ها نیز وجود این مولفه های خطرناک را در بنزین ها شناسایی کردند. بنده پرس و جو کردم و متوجه شدم که طرح به صورت اشتباه در حال اجراست.
آیا در آن زمان سعی کردید که در جلوگیری از این اجرای این طرح اقدامی‌انجام دهید؟
من در آن زمان همانند الان یک کارمند معمولی وزارت نفت بودم که نمی‌توانستم ورود کنم.
آیا شما از نتیجه طرح اولیه خودتان که منجر به تولید بنزین با کیفیت میشد، مطمئن بودید؟
بله، این طرح به صورت پایلوت و به دستور مهندس نوذری وزیر نفت آن زمان، در سال 1386 در پتروشیمی‌بوعلی سینا به اجرا درآمد و نمونه اخذ شده بنزین آن برای تایید به پالایشگاه شیراز ارسال شد. طرح بنده اگر در سه مجتمع پتروشیمی‌که نام بردم اجرا میشد، حدود 20 میلیون لیتر بنزین با مشخصات قابل قبول تولید می‌کرد و قابلیت ارسال مستقیم به جایگاه های سوخت را داشت ولی درعوض امکان تولید هیچ محصول پتروشیمی‌دیگری در آن واحدها وجود نداشت. اما طرح ناقص حدود 8 تا 9 میلیون لیتر بنزین آلوده تولید می‌کرد و نیمی‌دیگر به تولید محصول پتروشیمی‌اختصاص یافته بود، این یعنی این میزان بنزین نیز با مولفه های بسیار خطرناک برای سلامت و جان مردم تولید شده است.
آیا طرح شما با خصوصیاتی که عنوان می‌کنید، به ثبت رسیده است؟
بله، این طرح در سال 86 در سامانه مربوطه ثبت اختراع شده و مالکیت آن به بنده و شرکت ملی صنایع پتروشیمی‌بطور مشترک تعلق دارد.
