در این رابطه سخنگوی وزارت‌خارجه چین گفته است که این رزمایش «شامل مراودات نظامی متداول بین کشورهای مختلف» است و افزوده که اجرای آن هیچ تعارضی با اصول و رویه‌های رایج حقوق بین‌الملل و روابط دیپلماتیک ندارد. وی افزوده است که انجام آن در شرایط حاضر «لزوما ارتباطی با تحولات و شرایط منطقه ندارد» اما در این مورد توضیح بیشتری نداده است. سخنگوی ارشد نیروهای مسلح ایران نیز هدف از برگزاری این رزمایش مشترک چهار روزه را از جمله «تقویت و افزایش امنیت تجارت بین‌المللی در منطقه» عنوان کرد.
از جمله اهداف مهم رزمایش مشترک ایران، روسیه و چین که ابوالفضل شکارچی، سخنگوی ارشد نیروهای مسلح ایران به آن اشاره کرده «تقویت و افزایش امنیت تجارت بین‌المللی در منطقه»، «تبادل تجربه میان سه کشور» و نیز «مقابله با تروریسم و دزدی دریایی» است. وی با اشاره به اینکه پیامدهای امنیتی این رزمایش برای کل کشورهای جهان خواهد بود و ثبات امنیت را در پی خواهد داشت، تاکید کرد که هدف دیگر این رزمایش کسب و تبادل تجربه در حوزه عملیات امداد و نجات برای حوادث دریایی است که از زمان شروع این رزمایش نیز انجام می‌شود.
امیر دریادار حسین خانزادی، فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز در رابطه با این رزمایش گفت: «رزمایش بزرگ میان مهم‌ترین نیروهای دریایی منطقه و جهان، یعنی ایران، روسیه و چین درحال برگزاری است و هدف از آن، تقویت امنیت در منطقه است.» وی اضافه کرد که این نیروها از تاکتیک‌های مختلف نظامی استفاده خواهند کرد و به همکاری و هماهنگی مشترک متکی خواهند بود. همچنین وزارت دفاع روسیه اعلام کرد که رزمایش سه‌جانبه که برای اولین بار برگزار می‌شود آزادسازی کشتی‌هایی که توسط دزدان دریایی ربوده می‌شود را شبیه‌سازی می‌کند.
ارسال ناوهای روسی و چینی به منطقه
همزمان با آغاز رزمایش سه‌جانبه تهران، مسکو، پکن، وزارت دفاع روسیه از ارسال سه ناو وابسته به ناوگان دریایی بالتیک روسیه به رزمایش سه‌جانبه با ایران و چین خبر داد. به گزارش «ایسنا» به نقل از رویترز، وزارت دفاع روسیه روز جمعه با اشاره به رزمایش دریایی مشترک ایران، روسیه و چین اعلام کرد که سه ناو وابسته به ناوگان دریایی بالتیک روسیه - یک تانکر، یک پاس‌ناو و یک ناو یدک‌کش - را به رزمایش سه‌جانبه با ایران و چین ارسال کرده است. این وزارتخانه همچنین اعلام کرد که این اولین بار است چنین رزمایشی با چنین چیدمانی برگزار می‌شود. چین نیز روز پنج‌شنبه اعلام کرد که یک ناوشکن موشک‌انداز را برای شرکت در این رزمایش اعزام کرده است.
این درحالی است که یگان‌های شناور روسیه و چین به منظور شرکت در رزمایش مرکب با جمهوری اسلامی ایران روز گذشته وارد بندر شهید بهشتی چابهار شدند. به گزارش روابط عمومی ارتش، آیین استقبال از شناورهای کشورهای روسیه و چین برای شرکت در رزمایش مرکب سه‌جانبه با جمهوری اسلامی ایران، بعدازظهر جمعه با حضور امیر دریادار دوم «غلامرضا طحانی» معاون عملیات نیروی دریایی ارتش و امیر دریادار دوم «مصطفی تاج‌الدینی» فرمانده منطقه سوم دریایی نبوت در اسکله شهید بهشتی بندر چابهار برگزار شد. در این مراسم ناو روسی «Yaroslav Mudry» به همراه کشتی سوخت‌رسان «Yel’nya» و یدک‌کش «Yevgeniy Khorov» و همچنین ناوشکن چینی «شینینگ» در دریا مورد استقبال ناو موشک‌انداز «نیزه» قرار گرفتند و با پهلوگیری در اسکله بندر شهید بهشتی چابهار مراسم استقبال و تشریفات رسمی انجام شد.
نخستین رزمایش مرکب پس از انقلاب
همچنین امیر دریادار دوم غلامرضا طحانی، معاون عملیات نیروی دریایی ارتش و سخنگوی رزمایش مرکب ایران، روز پنج‌شنبه هدف از برگزاری این رزمایش را تحکیم امنیت و مبانی آن در منطقه عنوان و تاکید کرد: «این نخستین بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی است که جمهوری اسلامی ایران رزمایش مرکبی با دو قدرت دریایی بزرگ جهان و در چنین سطحی برگزار می‌کند و قطعا کشورهایی که از نظر اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، دفاعی و امنیتی نزدیکی بیشتری با هم دارند، دست به دست هم می‌دهند تا برقراری امنیت و جمعی بودن آن میسر شود.» به گزارش «ایسنا» وی افزود: «این رزمایش برابر برنامه‌های از پیش تعیین شده با حرکت یگان‌های شناوری سه کشور از بندر چابهار آغاز می‌شود و در شمال اقیانوس هند گسترش خواهد یافت.»
به گفته طحانی، «منطقه شمال اقیانوس هند، منطقه بسیار با امنیتی است که این امنیت پایدار با اقتدار نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و دو نیروی دریایی ارتش و سپاه در دریا برقرار شده است.» وی در نشست خبری این رزمایش تاکید کرد: «این تکلیفی است که ما در ارتباط با کشور، منطقه و جهان داریم و در راستای اجرای این تکالیف بسیار مهم، رزمایش سه‌جانبه ایران، روسیه و چین در شمال اقیانوس هند با پهلوگیری شناورهای روسیه و چین در بندر شهید بهشتی چابهار آغاز شد.»
واکنش پنتاگون
درحالی‌که برخی ناظران، رزمایش مزبور موسوم به «کمربند امنیتی دریایی» را پیامی از سوی جمهوری اسلامی برای آمریکا در متن تنش میان تهران و واشنگتن ارزیابی می‌کنند و آن را همچنین پاسخی به مانور مشترک نظامی آمریکا و عربستان سعودی که اواسط آبان‌ماه برگزار شد، می‌دانند اما برخی تحلیلگران داخلی معتقد هستند که کشورهای غربی تلاش می‌کنند تا این رزمایش را علیه آمریکا و متحدانش نشان دهند درحالی‌که چنین رزمایشی بیانگر ارتقای همکاری‌های امنیتی ایران با کشورهایی چون روسیه و چین است. در این راستا شان رابرتسون، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا در واکنش به برگزاری رزمایش نظامی سه‌جانبه میان ایران، روسیه و چین، گفت: «ایالات‌متحده از رزمایش دریایی که قرار است میان روسیه، ایران و چین در دریای عمان برگزار شود مطلع است و آن را زیر نظر خواهد داشت.» به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از روسیا الیوم وی ادامه داد: «ما به همکاری با شرکا و متحدان ادامه خواهیم داد تا از آزادی دریانوردی و جریان آزاد تجارت در آبراهه‌های بین‌المللی اطمینان حاصل شود.»
افزایش تنش‌ها در منطقه
در ماه‌های گذشته سلسله‌ای از حوادث در منطقه خلیج‌فارس بر تنش میان ایران و آمریکا افزود. توقیف یک نفتکش بریتانیایی توسط سپاه پاسداران و حمله به چند نفتکش و کشتی تجاری در این منطقه از جمله این حوادث بودند. حمله به تاسیسات نفتی آرامکوی عربستان نیز بر شدت تنش‌ها افزود. واشنگتن و ریاض در رابطه با حملات مزبور انگشت اتهام را به سوی جمهوری اسلامی نشانه رفتند و آمریکا نیروهای نظامی بیشتری را به منطقه اعزام کرد. جمهوری اسلامی ایران اما بارها اتهام دست داشتن در این حملات را رد کرده است.
در پی همین حملات بود که آمریکا ائتلافی را برای تامین امنیت کشتیرانی تجاری در منطقه تشکیل داد که عربستان، شماری از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، بریتانیا و استرالیا از جمله اعضای آن هستند. همزمان نیز ائتلافی جداگانه توسط کشورهای اروپایی برای تامین امنیت تردد کشتی‌های تجاری در منطقه خلیج‌فارس تشکیل شد.
اقیانوس هند، دریای عمان و خلیج‌فارس از لحاظ رفت و آمد کشتیرانی تجاری به خصوص نفتکش‌ها اهمیت جهانی فراوانی دارند.
ارتقای سطح همکاری‌های تهران-پکن-مسکو
حسن بهشتی‌پور
کارشناس مسائل روسیه
برگزاری رزمایش چهار روزه بین ایران، روسیه و چین در شمال اقیانوس هند و دریای عمان برای ایران یک دستاورد بسیار مهم است؛ چرا که یک سطح عالی از همکاری‌ها بین تهران با مسکو و پکن درحال اجرا است آن هم بدون آنکه ایران زیر بلیت چین یا روسیه برود. درواقع ایران براساس منافع ملی خود ترجیح می‌دهد با کشورهای مختلفی رزمایش برگزار کند که روسیه و چین دو کشور مهم در این زمینه به‌شمار می‌روند. زمانی که کشورهایی با یکدیگر مانور و رزمایش برگزار می‌کنند نشان‌دهنده ارتقای سطح همکاری‌های آنها است. معمولا کشورها روابط و مناسبات‌شان را از همکاری‌های اقتصادی، فرهنگی آغاز می‌کنند سپس به همکاری‌های نظامی و امنیتی می‌رسد که اوج آن نیز برگزاری رزمایش‌های مشترک است. بنابراین همکاری‌های نظامی بیانگر سطح بالای همکاری‌های بین کشورها است. بنابراین برگزاری رزمایش مشترک مسکو، تهران و پکن در شمال اقیانوس هند، موفقیتی برای هر سه کشور محسوب می‌شود و ایران می‌خواهد نیروی دریایی خود را از نظر فناوری، تکنیک و تاکتیک ارتقا ببخشد. با توجه به اینکه تجربه چین و روسیه در این زمینه از ایران بیشتر است برای تهران فرصت مغتنمی ایجاد شده تا در چنین مانورهایی شرکت کند. هرچند در برخی تحلیل‌ها و رسانه‌ها اعلام شده که هدف از برگزاری مانور مشترک بین ایران، روسیه و چین ارسال پیام به آمریکا است، اما به نظر من این مساله صحیح نیست و پیام این رزمایش برای آمریکا، عربستان و سایر کشورهای منطقه یک پیام خصمانه مبنی بر اعلام آمادگی برای درگیری نظامی محسوب نمی‌شود؛ بلکه برگزاری این رزمایش نشان‌دهنده گسترش مناسبات ایران با کشورهایی مانند چین و روسیه است. در ضمن باید توجه داشت که روسیه و چین نیز مناسبات گسترده‌ای با عربستان دارند و به دنبال ضدیت با این کشور نیستند. آمریکا نیز در موضع‌گیری‌اش گفته این مانور را با دقت دنبال می‌کنند اما هیچ مخالفت علنی با آن نداشتند. چراکه خودشان نیز چنین مانورهایی در کشورهای دیگر برگزار می‌کنند و نمی‌توانند واکنش منفی در مقابل این مانور داشته باشند. در نهایت مطمئنا چنین رزمایشی با واکنش دستگاه‌های تبلیغاتی غرب برای ایجاد جنگ روانی روبه‌رو خواهد شد؛ درحالی‌که این کشورها در سال بیشترین رزمایش‌های مشترک را برگزار می‌کنند. اما آنچه باید مورد توجه ما قرار گیرد این است که باید به خوبی در رسانه‌ها تببین شود که هدف اصلی این رزمایش ارتقای همکاری‌های ایران با روسیه و چین است و چنین اقدامی علیه هیچ کشوری از جمله کشورهای حاشیه خلیج‌فارس یا ایالات‌متحده آمریکا نیست و بالعکس گامی در راستای صلح و امنیت در منطقه محسوب می‌شود و این‌گونه نیست که ایران خواستار باز کردن پای روسیه و چین به منطقه باشد.
برگ برنده تهران در مقابل واشنگتن
احمد وخشیته
سردبیر سایت دیدبان روسیه
به‌نظر می‌رسد که چرایی برگزاری مانور مشترک روسیه، ایران و چین که از روز جمعه در اقیانوس هند شروع شده را باید در سفر دریادار خانزادی، فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در هفتمین روز از ماه مرداد سال جاری به سنت‌پترزبورگ جست‌وجو کرد. تابستان امسال، خلیج‌فارس تیتر داغ رسانه‌ها شد و باردیگر روزهای متلاطمی را تجربه کرد. در بحبوحه این ناآرامی‌ها در خلیج‌فارس، فرمانده نیروی دریایی ارتش ایران برای شرکت در مراسم روز نیروی دریایی روسیه وارد این کشور شد و پس از دیدار و مذاکره با همتایان خود، از تدارک برای رزمایش مشترک دریایی در اقیانوس هند خبر داد.
از سوی دیگر، به‌دنبال ناآرامی‌ها و دخالت آمریکا در خلیج‌فارس، تنش لفظی میان تهران و واشنگتن و گماشته کاخ سفید در منطقه یعنی ریاض بالا گرفت. در این میان کرملین سند مفهوم امنیت جمعی در خلیج‌فارس را به شورای امنیت ارائه کرد و انتظار می‌رفت که به‌دنبال آن آبی بر آتش منازعات در این منطقه ریخته شود؛ طرحی مبتنی بر چندجانبه‌گرایی که به موجب آن بر صلح، همکاری و توسعه پایدار در میان کشورهای خلیج‌فارس تاکید شده است. اما در رابطه با دلایل نزدیکی بسیار روسیه، چین و ایران باید به این موضوع نیز توجه داشته باشیم که بحران اوکراین و تحریم‌های غرب علیه روسیه و رفتارهای کاخ سفید طی سال‌های اخیر، نگاه به شرق را در کرملین بسیار تقویت کرد و از سوی دیگر تحریم‌ها و رویکرد تقابلی آمریکا علیه چین و ایران نیز به همگرایی بیش از پیش مسکو-پکن-تهران با یکدیگر افزود. اکنون دو ابر قدرت فرامنطقه‌ای که عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز هستند به همراه یک قدرت منطقه‌ای در اقیانوس هند مانور نظامی برگزار می‌کنند و شاید مهم‌ترین پیام آن این است که نه تنها تهران را عامل بی‌نظمی در منطقه نمی‌دانند، بلکه بر این باور هستند که امنیت و صلح پایدار در خاورمیانه و به‌ویژه خلیج‌فارس را باید با محوریت ایران جست‌وجو کرد. همچنین باید بپذیریم ایران موفق شده است روسیه و چین را با خود در آب‌های جنوبی هم قدم سازد و بدون شک این موضوع برگ برنده‌ای در مقابل ایالات متحده و متحدانش در خلیج‌فارس است و می‌تواند بر قدرت چانه‌زنی تهران با واشنگتن و ریاض بیفزاید. اکنون مقامات کرملین که پس از بحران سوریه خود را قدرت فرامنطقه‌ای اصلی و محور گفت‌وگوها در خاورمیانه می‌دانند، از یکسو سند مفهوم امنیت جمعی در خلیج‌فارس را با شورای امنیت ارائه کرده‌اند و در گام بعد مانور نظامی مشترکی را در نزدیکی آب‌های خلیج‌فارس به همراه دیگر عضو شورای امنیت و ایران آغاز کرده‌اند و به‌نظر می‌رسد آرام آرام سیاست‌های اعمالی خویش را نیز در کنار سیاست‌های اعلانی پیش ببرند.
