آنژیوگرافی یک آزمایش پرتو اکس از رگ های خونی است. این آزمایش می تواند تصاویری از رگ های خونی در اندام های مختلف بدن را ارائه کند. در نتیجه، آنژیوگرافی اغلب به پزشکان در تشخیص شرایطی که قلب، مغز، دست ها یا پاها را تحت تاثیر قرارداده اند، کمک می کند.
به گزارش گروه سلامت عصر ایران به نقل از "مدیکال نیوز تودی"، آنژیوگرافی می تواند به تشخیص ناهنجاری های رگ های خونی، از جمله رگ های خونی ضعیف، رسوبات پلاک و لخته های خون کمک کنند.
در ادامه با چرایی استفاده پزشکان از آنژیوگرافی، چگونگی انجام آن و خطرات و عوارض جانبی مرتبط با این روش بیشتر آشنا می شویم.
آنژیوگرافی چیست؟
اصطلاح آنژیوگرافی به تعدادی آزمایش های تشخیصی که پزشکان می توانند برای شناسایی رگ های خونی مسدود یا تنگ شده استفاده کنند، ارجاع می شود.
همچنین، آنژیوگرافی به پزشکان در تشخیص طیف گسترده ای از بیماری های قلبی عروقی، از جمله آترواسکلروز کرونری، تنگی رگ های خونی و آنوریسم ها کمک می کند.
برای انجام یک آنژیوگرافی سنتی، پزشک لوله ای نازک و بلند به نام کاتتر را در یک سرخرگ در دست، بالای ران یا کشاله ران وارد می کند.
کوچک‌تر شدن کاتترها نسبت به گذشته امکان انجام آنژیوگرافی از طریق دست که معمولا از طریق سرخرگ مچ دست انجام می شود را فراهم کرده است. مزیت این روش این است که عوارض موضعی آنژیوگرافی را بسیار کاهش داده و به نزدیک صفر می رساند. آسایش بیمار نیز در این روش نیز بیشتر است زیرا بلافاصله می تواند از تخت پایین آمده و راه برود. ترخیص بیمار از بیمارستان نیز معمولا پس از گذشت چهار ساعت صورت می گیرد در شرایطی که مدت زمان بستری شدن در بیمارستان پس از آنژیوگرافی از طریق ران پا معمولا یک شب است.
پزشک رنگ کنتراست‌زا یا ماده حاجب را درون کاتتر تزریق کرده و تصویربرداری پرتو اکس از رگ های خونی انجام می شود. رنگ کنتراست‌زا به مشهودتر شدن رگ های خونی در تصاویر پرتو اکس کمک می کند.
با این وجود، تمام موارد آنژیوگرافی شامل دستگاه های تصویربرداری پرتو اکس نمی شوند. پزشکان می توانند آنژیوگرافی ها را با استفاده از دستگاه های تصویربرداری سی‌تی اسکن و ام‌آر‌آی نیز انجام دهند.
آنژیوگرافی با کمک دستگاه سی‌تی اسکن که به نام سی‌تی آنژیو نیز شناخته می شود یک روش تشخیصی است. میزان رنگ کنتراست‌زا استفاده شده در این روش تقریبا برابر با روش آنژیوگرافی است و تنها در سی‌تی آنژیو کاتتری وارد رگ فرد نمی شود. اگر احتمال ابتلا به بیماری عروق کرونر در فرد زیاد باشد، بهتر است از همان ابتدا آنژیوگرافی استفاده شود زیرا پس از تایید سی‌تی آنژیو، بیمار باید آنژیوگرافی نیز انجام دهد. سی‌تی آنژیو بیشتر در مواری که احتمال احتمال تنگی رگ های قلب حداکثر متوسط است، توصیه می شود.
پزشک ممکن است در صورتی که فرد با موارد زیر مواجه باشد آنژیوگرافی را توصیه کند:
- نشانه های انسداد یا تنگی یک سرخرگ، مانند استرس غیرعادی در نتایج آزمایش وی دیده می شود
- دردی جدید یا غیرعادی در سینه خود را تجربه می کند
- یک سکته مغزی، حمله قلبی یا نارسایی قلبی داشته است
بیماری قلبی یکی از دلایل اصلی مرگ و میر انسان ها در جهان است. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می تواند خطر مرگ ناشی از بیماری قلبی را کاهش دهد. پزشکان از آزمایش ها و روش های مختلفی مانند آنژیوگرافی برای تشخیص و درمان انواع مختلف بیماری قلبی استفاده می کنند.
پزشک برای چه چیزی از آنژیوگرافی ها استفاده می کند؟
پزشک می تواند از یک آنژیوگرافی برای بررسی شرایط رگ های خونی در سراسر بدن از جمله نقاط زیر استفاده کند:
- پشت
- گردن
- قلب
- سینه
- شکم
- لگن
- دست ها
- پاها
طی یک آنژیوگرافی، پزشک در پی نشانه های بیماری قلبی‌عروقی و مشکلات در رگ های خونی خواهد بود.
پزشکان از نتایج آنژیوگرافی برای تشخیص شرایط زیر استفاده می کنند:
- آنوریسم ها، برآمدگی هایی که در دیواره سرخرگ های ضعیف شکل می گیرند
- آترواسکلروز یا تصلب شرایین که به واسطه انباشت پلاک و مواد چرب روی دیواره داخلی سرخرگ ها رخ می دهد
- آمبولی ریوی یا لخته های خون
- استونسیس رگ های خونی که موجب تنگ و باریک شدن غیرعادی رگ های خونی منتهی به مغز، قلب یا پاها می شود.
- ناهنجاری های مادرزادی در رگ های خونی یا قلب
پزشک ممکن است به دلایل زیر نیز آنژیوگرافی را تجویز کند:
- برای ارزیابی سلامت رگ های خونی یک فرد پیش از انجام عمل جراحی
- برای شناسایی رگ های خونی تغذیه کننده یک تومور
- برای برنامه ریزی روش های درمان مانند بای‌پس کرونری، استنت گذاری، یا کموآمبولیزاسیون
- برای ارزیابی شرایط یک استنت پس از جایگذاری
انواع مختلف آنژیوگرافی
آنژیوگرافی کرونری (Coronary Angiography)
آنژیوگرافی مغزی (Cerebral Angiography)
آنژیوگرافی محیطی (Peripheral Angiography)
آنژیوگرافی احشایی (Visceral Angiography)
آنژیوگرافی ریوی (Pulmonary Angiography)
آنژیوگرافی لنفاوی (lymph Angiography)
پرتونگاری بطنی قلب از طرف راست (Right heart ventriculography)
پرتونگاری بطنی قلب از طرف چپ (Left heart ventriculography)
آنژیوگرافی آئورت (Aortography)
آنژیوگرافی شبکیه ای (Retinal Angiography)
آنژیوگرافی تشدید مغناطیسی (Magnetic Resonance Angiography)
آنژیوگرافی به روش پرتونگاری مقطعی کامپیوتری (Computer Tomography Angiography)
روند انجام
در ادامه با چگونگی انجام آنژیوگرافی بیشتر آشنا می شویم.
آماده سازی
پزشک چگونگی آماده شدن برای یک آنژیوگرافی را پیش از انجام آن و طی یک ملاقات به فرد توضیح می دهد. در بیشتر موارد، افراد باید یک شب پیش از این عمل از مصرف غذا و نوشیدنی پرهیز کنند.
همچنین، فرد باید یک همراه داشته باشد تا وی را تا بیمارستان همراهی کرده و پس از اتمام کار از بیمارستان به خانه بازگرداند.
فرد باید موارد زیر را به همراه داشته باشد:
- فهرستی از داروها و مکمل هایی که در حال حاضر مصرف می کند.
- فهرستی از تمام آلرژی هایی که به آنها مبتلا است.
- گواهینامه یا یک مدرک شناسایی معبتر دیگر.
- اطلاعات بیمه پزشکی فعلی.
پس از پذیرش، یک پرستار بیمار را برای تعویض لباس و پوشیدن گان بیمارستان به یک اتاق راهنمایی خواهد کرد.
سپس، پرستار یک خط سیاهرگی (رگ) در دست یا مچ فرد می گیرد. همچنین، وی علائم حیاتی و اطلاعات لازم مانند وزن، دمای بدن، ضربان قلب، و فشار خون فرد را بررسی خواهد کرد.
طی عمل
پیش از آنژیوگرافی، پزشک از یک داروی آرام بخش که به آرامش فرد کمک خواهد کرد، استفاده می کند. این دارو موجب بیهوشی فرد نمی شود.
سپس، پزشک قسمتی از بدن که کاتتر به آن وارد خواهد شد را ضدعفونی و بی حس می کند. پزشک برشی کوچک در پوست ایجاد کرده و کاتتر را وارد سرخرگ می کند.
پس از وارد شدن کاتتر درون سرخرگ، پزشک به دقت آن را به سمت رگ خونی که قصد بررسی آن را دارد هدایت می کند. پزشک رنگ کنتراست‌زا را از طریق کاتتر تزریق کرده و تصویربرداری پرتو اکس از رگ خونی انجام می شود. در زمان تزریق رنگ کنتراست‌زا فرد ممکن است اندکی احساس سوزش را تجربه کند.
پس از عمل
پس از اتمام تصویربرداری، پزشک کاتتر را خارج کرده و برای 15 دقیقه فشار پایدار بر ناحیه وارد می کند. این کار برای حصول اطمینان از عدم وجود خونریزی داخلی انجام می شود.
سپس، یک پرستار فرد را به اتاق بیمارستان یا بخش قلب باز می گرداند. پزشک بعدا بازگشته و در مورد نتایج آزمایش با وی صحبت خواهد کرد.
تفسیر نتایج
پزشکان از آنژیوگرافی برای ارزیابی جریان خون به قلب، مغز، و اندام های دیگر استفاده می کنند. یک نتیجه غیرعادی ممکن است به وجود یک یا تعداد بیشتری سرخرگ مسدود شده اشاره داشته باشد.
چه خطراتی وجود دارند؟
بیشتر افراد با خطر بسیار کم تجربه عوارض جانبی عمده پس از یک آنژیوگرافی مواجه هستند. اما این روش تهاجمی دارای برخی خطرات است که بیشتر با روند وارد کردن کاتتر درون قلب مرتبط هستند.
با این وجود، نتایج یک بررسی در سال 2012 نشان داد که کمتر از 2 درصد افرادی که آنژیوگرافی را انجام می دهند، عوارض جانبی عمده ناشی از ورود کاتتر به قلب را تجربه می کنند.
به گفته موسسه ملی قلب، ریه و خون آمریکا، افراد مسن و آنهایی که به برخی بیماری های خاص، مانند بیماری مزمن کلیه یا دیابت مبتلا هستند در معرض خطر بیشتری برای تجربه عوارض پس از یک آنژیوگرافی قرار دارند.
از جمله خطرات مرتبط با کاتتریزاسیون قلبی و آنژیوگرافی ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- واکنش های آلرژیک به بی حسی موضعی، رنگ کنتراست‌زا، یا داروی آرام بخش
- خونریزی، کبودی یا درد در محل ورود
- لخته های خون
- آسیب دیدگی یک سرخرگ یا سیاهرگ
- نارسایی حاد کلیوی
- عفونت
- ضربان قلب نامنظم
- حمله قلبی یا سکته مغزی، اگرچه بسیار بعید است
افرادی که در گذشته به رنگ کنتراست‌زا واکنش آلرژیک داشته اند ممکن است به مصرف دارو برای کاهش خطر یک واکنش آلرژیک دیگر نیاز داشته باشند. این افراد باید دارو را حداقل 24 ساعت پیش از آنژیوگرافی مصرف کنند.
ریکاوری
پس از یک آنژیوگرافی، به ویژه مواردی که از طریق ران پا انجام شده اند، فرد باید تا حد امکان در خانه استراحت کند. از نکته هایی که طی روند ریکاوری باید مد نظر قرار داد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پرهیز از رانندگی یا کار با ماشین آلات تا زمان از بین رفتن کامل اثر داروی آرام بخش
- نوشیدن آب فراوان
- پرهیز از فعالیت بدنی شدید برای چند روز نخست پس از انجام یک آنژیوگرافی
- تعویض پانسمان تا زمان توصیه شده توسط پزشک
- تمیز و خشک نگه داشتن زخم
- پرهیز از استحمام، استفاده از وان آب گرم یا شنا در استخر طی مدت بهبودی زخم
اگر فرد نسبت به بروز عفونت مشکوک است باید به پزشک خود مراجعه کند. از جمله علائم عفونت می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- قرمزی، تورم یا تشدید درد در نزدیکی زخم
- خروج ترشحات از زخم
- تب
آنژیوگرافی در برابر آنژیوپلاستی
طی یک عمل آنژیوپلاستی، پزشک یک بالن با قابلیت باد شدن یا استنت را در یک سرخرگ مسدود یا تنگ قرار می دهد. زمانی که در مکان مناسب قرار گرفت، پزشک بالن را باد کرده یا استنت را باز می کند تا به بهبود جریان خون در سرخرگ کمک شود.
پزشکان اغلب طی آنژیوگرافی عمل آنژیوپلاستی را نیز انجام می دهند.
------------------------------
بیشتر بخوانید:
آنتی اکسیدانی برای جوانسازی رگ‌های خونی
آشنایی با نشانه‌های هشدار دهنده آنوریسم مغزی
دانستنی‌هایی درباره آترواسکلروز
