د‌کتر پروانه صفایی مقد‌م؛ متخصص رو انشناسی بالینی
با نـــقاشـــى کــــــودکان‌مــــــان روى دیوارچگونه برخوردکنیم؟
اگر در حین یکی از این خط‌خطی‌های دیواری، به چهره کودکتان دقت کرده باشید، حتماً متوجه آرامش و رضایتی که بابت این کار در چهره او موج می‌زند شده‌اید، درست برعکس احساسی که شما دارید! دلیل این آرامش و رضایت آن است که او از معنای این نقاشی‌ها آگاه است، اما شما نه.
از دیــــد بچـه‌ها این نقاشی‌های دیواری چند معنی مهم دارند
یک کشف مهم: بچه‌ها با آزمون و خطا محیط اطراف‌شان را بررسی می‌کنند تا ببینند می‌توانند روی چه بخش‌هایی از آن اثر بگذارند. برای کودکی که مداد را به در و دیوار می‌کشد تماشای اثری که از خودش به جا می‌گذارد، یک کشف مهم است. چون هم توانسته روی دیوار اثر بگذارد و هم روی شما!
من می‌توانم: برای کودک تأثیرگذاری بر محیط مساوی با احساس توانمندی است. با این اوصاف چیزی که احتمالاً برای شما یک خرابکاری است، برای او یک شاهکار است، چون علامت توانمندی اوست.
نقاشی خلاق کودکان: حتماً شما هم با نقاشی کشیدن کودک روی دیوار مواجه شده‌اید. برای کودکی که مداد را به در و دیوار می‌کشد تماشای اثری که از خودش به جا می‌گذارد، یک کشف مهم است. این یک آزمون و خطای کودک با محیط اطرافش است تا ببینند می‌تواند روی چه بخش‌هایی اثر بگذارند.
او توانسته روی دیوار اثر بگذارد و هم روی شما!: پدر و مادر آگاه این میل کودک را سرکوب نمی‌کنند و به آن جهت می‌دهند. این میل به سمت گرایش‌های خلاقانه کودک حرکت می‌کند.
با نقاشی کشیدن کودک روی دیوار نوعی تخلیه هیجانی برای کودک حاصل می‌شود. نقاشی یکی از مهم‌ترین وسایل آموزشی به کودک است. رنگ و تصویر هر کودکی را مجذوب خود می‌کند. بازی نقاشی کشیدن کودک روی دیوار، برای کودکان یک تا دو سال پیشنهاد می‌شود. روی یکی از دیوارهای اتاق کودک خود یک کاغذ به دیوار بچسبانید، کاغذ باید تا کف زمین امتداد یابد. کودک می‌تواند با مدادرنگی و ماژیک‌های رنگی و هر آن چه را که می‌خواهد روی این کاغذ نقاشی کند و روی آن خط بکشد.
نقاشى‌هاى دیوارى کودکانه، شادى‌بخش دکوراسیون اتاق کودک: دکوراسیون اتاق کودک بایستی مطابق با روحیات کودک و با طرح‌ها و رنگ‌های شاد و کودکانه تزئین شود. دیوارهایی با طرح‌های فانتزی و کارتونی و یا نقاشی‌های شاد و رنگی، فضای اتاق کودک شما را خلاقانه‌تر می‌نماید، در واقع در تزئین و چیدمان اتاق کودک و یا نوزاد، هدف اصلی ایجاد فضایی آرام و دلنشین می‌باشد که در سنین بالاتر نیز برای او قابل استفاده بوده و جذابیت خود را حفظ کند.
چگونگى تفسیر خط خطى کودکان
خط‌های عمودی
خط‌های عمودی بیانگر اظهار وجود کودک است، بنابراین توسعه آن نشان می‌دهد که کودک از وجود خودش آگاه شده و با آن‌که خط‌خطی‌های او از نظر بزرگ‌ترها، بدون معنی و محتوا است، ولی در این مرحله، کودک قصد بیان چیزی را دارد. تکامل خط‌نگاری در کودکان در دو مرحله کلی انجام می‌شود:
1- تکرار یک موضوع ثابت و دوباره دیدن یک شیء آشنا.
2- تغییر دائمی موضوع که کودک را تحریک به دیدن چیزهای جدید می‌کند.
در اواخر سه سالگی، کودک شروع به کشیدن شکل‌هایی می‌کند که شبیه خانه یا خورشید است. سرانجام در چهار سالگی، خط‌نگاره‌های او جمع‌وجور می‌شود و حتی برای بزرگ‌ترها نیز معنی پیدا می‌کند. بدین‌گونه است که سرانجام کودک مرحله خط‌خطی کردن را به‌طور کامل پشت سر می‌گذارد و وارد مرحله تمثیلی می‌شود. در این مرحله، ضرورت کمک‌های آموزشی بیش‌تر احساس می‌شود. اگر کودک به سمت و سوی درست راهنمایی شود، به روحیه و شخصیت وی در آینده بسیار کمک خواهد کرد. به بچه‌ها پیامد طبیعى رفتار نقاشى کشیدن روى دیوار و وسایل رانشان بدهید. اگر کودکتان به نوشتن روی دیوارها یا مبلمان ادامه می‌دهد، باید به او نشان دهید که رفتار او پذیرفته نیست و چنانچه ادامه دهد، پی‌آمدهایی را در برخواهد داشت. دست کودک را بگیرید. اگر از راه رسیدید و دیدید که کودکتان مشغول نوشتن در مکان نامناسبی است محکم بگویید: نه! سپس دست کودک را برای 30 ثانیه محکم و ناراحت در دستان خود بگیرید به طوری که دیگر نتواند به کار خود ادامه دهد. در همان حال به کودک تفهیم کنید که کاری که می‌کند برای شما پذیرفته نیست و باید به آن خاتمه دهد. از محرومیت موقت استفاده کنید. اگر کودک بر انجام این کار ناخوشایند اصرار می‌ورزد، او را برای مدتی روی یک صندلی در اتاق دیگری بنشانید.
راه‌های افزایش خلاقیت کودک را می‌دانید؟
یکی دیگر از راه‌های افزایش خلاقیت در کودکان برای آن که ارتباط صمیمانه‌ای برای شما جوش بخورد و هم اینکه کودک شما به مرور زمان بتواند خلاقیتش را بروز دهد این است که کاریکاتورهای روزنامه‌ها را ببرید و از او بخواهید که زیرنویسی برای آنها تهیه کند. یکی از موضوعات اساسی در نوشتن کودک روی دیوار و میز و صندلی این است که کودکان گاهی علاقه دارند بر روی دیوار نقاشی کنند نه بر روی کاغذ شما می‌توانید از ورق بسته‌بندی قهوه‌ای بعنوان صفحه نقاشی بر روی پیاده‌رو و یا دیوارهای انبارتان استفاده کنید تا کودک بتواند بر روی آنها با گچ بنویسد و یا تخته‌ای برای او تهیه کنید که بر روی دیوار نصب شود و او اجازه داشته باشد که بر روی آن تخته بنویسد و یا نقاشی کند.
علت نقاشی کودک بر دیوار چیست؟
یکی دیگر از موضوعات اساسی دیگر این است زمانی که کودک شما در حال کشیدن و یا خط خطی کردن بر روی دیوار و وسایل شما است ممکن است به دلیل خشم و پرخاشگری درونی باشد ممکن است کودک در حال اعلام نارضایتی خودش نسبت به یک موضوع باشد، اما او روشی را انتخاب کرده است که در کنار اعلام نارضایتی، جلب توجه نیز دارد. شما می‌توانید در این زمینه از یک مشاور کودک کمک بگیرید تا او بتواند از طریق گفتگو و ارزیابی کودک به بسیاری از مسائل خشم درونی کودک دست پیدا کند.
آموزش یا اصلاح نقاشی؟
بسیاری از والدین هنگام مشاهده نقاشی‌های فرزندشان درصدد رفع نواقص آن برمی آیند و گمان می‌کنند با این روش، اصول صحیح نقاشی را به آنها می‌آموزند در حالی که کودک هنگام ترسیم نقاشی، خود را از ممنوعیت رها کرده و ادراک خود را در دنیای پیرامون ترسیم می‌کند. اگر با دیدن نقاشی کودکتان احساس کردید او در نقاشی‌هایش چیزهایی را به تصویر می‌کشد که برای شما نگران کننده است، به جای اصلاح کودکتان رو به روی آینه بایستید و به خودتان نگاه کنید. شاید مشکل در خود شما است.
با یک هنرمند، هنری برخورد کنیم
در چنین موقعیت‌هایی پدر و مادرها به شیوه‌های مختلفی واکنش نشان می‌دهند. بعضی‌ها سر کودک فریاد می‌کشند و با عصبانیت مداد را از او می‌گیرند، بعضی‌ها هم با گفتن چیزهایی مثل «پیشی اینا رو کشیده؟ پس چرا بهش نگفتی نباید دیوار رو کثیف کنه و...» بچه را در موقعیتی قرار می‌دهند که او نمی‌فهمد بالاخره دارد به خاطر این کارش تشویق می‌شود یا تنبیه.
اما برخورد بهتر با چنین موقعیت‌هایی چیست؟
مراقب دکمه اعصابتان باشید. درست است که خط‌خطی کودکتان دیوار را کثیف یا زخمی کرده است، اما با توجه به معناهایی که این نقاشی‌ها از دید او دارد آیا انصافاً دلیلی برای عصبانیت و یا فریاد کشیدن شما وجود دارد؟
با او شانه به شانه بشوید. به جای اینکه مداد را از او بگیرید، با آرامش کنارش بنشینید و از او بپرسید که «این‌ها را تو کشیدی؟». اگر برخورد آرام و همدلانه‌ای داشته باشید، کمتر احتمال دارد که او آنها را به گردن پیشی و عروسک و یا دوستان خیالی‌اش بیندازد. از او درباره معنی خط‌خطی‌هایش بپرسید مثلاً «این چیه؟» و از توانمندی او تعریف کنید.
یک بوم دیواری به او بدهید. به کودکتان بگویید که یک جای بهتر برای کشیدن این جور نقاشی‌ها سراغ دارید که اگر او فقط در آنجا نقاشی بکشد و نه روی باقی درها و دیوارها، به او جایزه خواهید داد. یک بوم را که ترجیحاً بزرگ هم باشد، به دیوار نصب کنید. بهتر است این تابلو در جایی که در معرض دید است باشد نه کنج اتاق و هر دفعه که او فقط روی آن نقاشی می‌کشد، ضمن تحسین هنرمندی او به خاطر اینکه روی بوم نقاشی کشیده به او یک جایزه کوچک مثل یک شکلات یا یک مداد رنگی بدهید.
با او هم قلم شوید. گه‌گاه کنار او بنشینید و دقایقی همراه او به نقاشی کردن بپردازید. مهم است که از نزدیک به ایده‌های خلاقانه او توجه نشان بدهید و به این ترتیب احساس «من هستم» او را به جا و به موقع تقویت کنید تا این بار او مجبور نشود به خاطر جلب توجه شما دوباره سر وقت در و دیوار برود.
