سرطان کبد از پیشگیری تا درمان

دکتر امیر موسوی‌نسب؛ متخصص گوارش و کبد

 آمار شیوع سرطان کبد در مناطق مختلف جهان

دکتر امیر موسوی‌نسب متخصص گوارش و کبد با اعلام این که از نظر اپیدمیولوژی یا همه‌گیر شناسی، سرطان کبد Hcc یکی از شایع‌ترین سرطان‌های دنیا است گفت: بیش از 82 درصد شیوع سرطان کبد در کشورهای در حال توسعه است که چین با 55 درصد، رتبه اول کشورهای مبتلایان به سرطان کبد را دارد.

فوق‌تخصص هماتولوژی و آنکولوژی علت گسترش سرطان کبد در برخی کشورها را شیوع هپاتیت B در این مناطق دانست و گفت: در کشورهای پیشرفته علت این نوع سرطان هپاتیت C و کبد چرب است، اما در بعضی از کشورهای اروپای جنوبی، علت شیوع این سرطان مصرف بیش از اندازه الکل می‌باشد.

نقش جنسیت و سن در ابتلا به سرطان کبد

وی در پاسخ به این که مردان بیشتر در معرض ابتلا به سرطان کبد هستند یا زنان و دلایل آن چیست، گفت: به طور کلی سرطان کبد (Hcc) در مردان شایع‌تر از زنان است که شاید ناشی از اثر آندروژن و استروژن در بافت کبد است. دکتر موسوی نسب در مورد تفکیک جنسیتی ابتلا به سرطان کبد گفت: در مورد هپاتیت B مردان بالای 40 سال و زنان بالای 50 سال در آغاز ابتلا قرار دارند. اما بهتر است در افرادی که سابقه مردان مبتلا به بیماری‌های کبد در فامیل نزدیک بیشتر است، تحت نظر باشند. در مورد بیماران با سابقه طولانی هپاتیت C و هموکروماتوزیسن نیز بهتر است تحت مراقبت پزشکی باشند.  وی درخصوص سنین ابتلا به سرطان کبد گفت: در مناطقی که شاهد بروز میزان بالایی از هپاتیت هستیم، احتمال دیده شدن سرطان کبد در سنین پایین بیشتر است و از حدود 20 سالگی آغاز می‌شود، اما در مناطقی که شیوع هپاتیت زیاد نیست سن ابتلا به سرطان کبد از 50 سالگی به بعد مشاهده می‌شود و افراد که از سن 50 عبور می‌کنند باید بیشتر مراقب باشند.

علایم و دلایل بروز سرطان کبد

وی در پاسخ به این که این بیماری علایمی دارد تا افراد را حساس کند گفت: علایم بالینی (Clinical manifestations) معمولاً به صورت کسالت، بی‌اشتهایی، درد شکم و کاهش وزن خودش را نشان می‌دهد. بنابراین اگر بیماری سابقه سیروز و نارسایی کبدی داشت و حال بیمار بدتر شد، بایستی احتمال کانسر کبد را نیز مطرح کرد. دکتر موسوی نسب با تاکید بر این که از نظر اتیولوژی (علت شناسی) می‌توان سرطان کبد را ناشی از هپاتیت ویروسی (virol hepatidis)، هپاتیت B و C به عنوان یکی از عوامل اصلی و درگیری کبدی، ‌سیروز کبدی (نارسایی کبد) نقطه آغاز سرطان کبد Hcc است.

وی در پاسخ به این که چرا مصرف الکل در بروز سرطان کبد اثرگذار است گفت: مصرف الکل یکی از علل اصلی نابودی سلول‌های کبدی است که به مرور زمان اتفاق می‌افتد که ایجاد بافت سیروز می‌کند و در نتیجه احتمال افزایش سرطان کبد را بالا می‌برد.

وی با تاکید بر این که اختلالات متابولیکی یا سوخت‌وساز سلولی، چاقی مفرط و دیابت قندی منجر به کبد چرب می‌شود که می‌تواند زنگ خطری برای سرطان کبد باشد گفت: نوعی بیماری ارثی به نام هموکروماتوز باعث افزایش رسوب آهن در کبد می‌شود که می‌تواند موجب سرطان کبد شود.

فوق‌تخصص هماتولوژی و آنکولوژی از نوعی قارچ به نام آفلاتوکسین نام برد که باید نسبت به آن حساس بود و گفت: آفلاتوکسین معمولاً غلات را آلوده می‌کند و می‌تواند یکی از عوامل سرطان کبد باشد.

راه‌های پیشگیری و درمان سرطان کبد

وی در پاسخ به این که برای پیشگیری و تشخیص به موقع سرطان کبد راهکاری وجود دارد گفت: البته پیشگیری مهم است اما بیشتر سرطان‌های کبد Hcc در زمینه بیماری فعال کبد و سیروز کبدی ایجاد می‌شود. که در حال حاضر درمان دارویی ثابت شده‌ای جهت پیشگیری از گسترش آن وجود ندارد. در حال حاضر تمام بیماران با مشکلات کبدی ویروسی، نارسایی کبد و سیروز بایستی تحت مراقبت پزشکی دوره‌ای باشند. فوق‌تخصص هماتولوژی و آنکولوژی درخصوص تاثیرات واکسیناسیون در کنترل بیماری گفت: در دهه‌های اخیر واکسیناسیون هپاتیت B منجر به کاهش این بیماری و در نتیجه سرطان کبد شده است، اما در مورد هپاتیت C امکان واکسیناسیون وجود ندارد. داروهای ضدهپاتیت C منجر به کاهش انسیدانس (بروز) سیروز کبد و در نتیجه سرطان کبد اولیه شده‌اند، البته با درمان نیز این بیماری بایستی مرتب تحت نظارت باشد.

وی سونوگرافی را یکی از راهکارهای تشخیص به موقع دانست و گفت: در حال حاضر سونوگرافی از کبد هر 6 ماه یک بار و تست‌های کبدی و سرمی، لازم و معقول به نظر می‌رسد که بهتر است از سنین 50 به بالا صورت پذیرد اما سی.تی.اسکن و ام.آر.آی دوره‌ای در اکثر مقالات تأیید نشده است.

فوق‌تخصص هماتولوژی و آنکولوژی درخصوص پاتولوژی و راه‌های گسترش بیماری گفت: این سرطان می‌تواند از نظر ساختار ماکروسکوپی دارای کپسول یا بدون آن باشد و از نظر میکروسکوپی می‌تواند مانند کبد طبیعی به نظر برسد یا به صورت کلی ساختار متقاوتی داشته باشد. این تومور معمولاً به عروق بزرگ کبدی و ورید پورت دست‌اندازی می‌کند و می‌تواند به ریه، استخوان و سایر بافت‌ها تهاجم داشته باشد.

دکتر موسوی نسب درخصوص بررسی‌های بیشتر برای تشخیص گفت: ارزیابی بالینی بیمار (Patient evaluation) بسیار مهم است و از تمام بیماران مشکوک به سرطان کبد بایستی آزمایش‌های هپاتیت B و C و آزمایش‌های لازم کبدی به عمل آید. این آزمایشات شامل بیلیروبین، تست‌های انعقادی و آنزیم‌های کبدی از توده کبدی لازم است. همچنین در این مرحله برای بررسی وسعت درگیری‌ام.آر.آی و سی.تی.اسکن کمک‌کننده خواهد بود. البته روش‌های دیگری نیز مطرح است که در حال حاضر برای تشخیص Hcc اسکن PET-CT مورد نیاز نیست.

وی در پاسخ به این که بهترین درمان برای سرطان کبد چیست گفت: در مراحل اولیه Hcc درمان جراحی، درمانی قطعی و اصلی است که این عمل بسته به حال عمومی بیمار و وسعت درگیری کبدی دارد. اما در مورد همراه با سیروز پیشرفته، امکان جراحی کمتر خواهد بود. در این موارد در صورتی که اندیکاسیون باشد، پیوند کبد راه بهتری است. فوق‌تخصص هماتولوژی و آنکولوژی در پاسخ به این که پس از جراحی و برداشتن بافت‌های سرطانی، بیماری حاصل می‌شود یا باید همچنان نگران بود گفت: در مورد سرطان همواره نگرانی از بازگشت وجود دارد، بنابراین حتی بعد از عمل جراحی موفق، احتمال عود سرطان کبد بالا است. به همین دلیل، این بیماران لازم است تحت نظارت درمانی و مراقبتی ویژه قرار داشته باشند.

وی گفت: راه‌های دیگر درمان شامل درمان‌های تخریب کننده به صورت موضعی است که شامل تزریق الکل داخل تومور، استفاده از امواج رادیویی و استفاده از انجماد تومور است. همچنین در موارد تومور پیشرفته، درمانی به نام TACE وجود دارد که از طریق شریان کبدی، ایجاد آمبولی و انسداد رگ تغذیه‌ای تومور انجام می‌شود که باعث از بین رفتن نسبی تومور می‌شود.

دکتر موسوی نسب در پاسخ به این که شیمی‌درمانی می‌تواند راهکار مناسبی برای مبارزه با سرطان کبد باشد گفت: در مراحل پیشرفته‌تر تومور کبد و درگیری سایر اعضا، معمولاً در صورت توان بیمار، شیمی‌درمانی و درمان‌های هدفمند مولکولی موسوم به تارگت‌تراپی برای بیمار استفاده می‌شود که موسوم‌ترین دارو در این دسته، نوعی مهارکننده تیروزین کینار به نام سوروفنیب است.

وی درخصوص چشم‌انداز آینده برای مبارزه قطعی با سرطان کبد گفت: در حال حاضر درمان‌های دیگری از جمله ایمنی درمانی و سایر درمان‌ها به صورت تحقیقاتی در حال انجام است که آینده نویدبخش‌تری برای درمان سرطان کبد که در گذشته نه چندان دور درمان خاصی جهت آن مطرح نبود، به بیماران می‌دهد.