کبد چرب چیست؟

دکتر منصور ریسمانچیان؛ پزشک عمومی

کبد چرب (Fatty liver) یا استئاتوز واژه کلی برای اشاره به جمع شدن چربی در کبد است. وجود چربی در کبد، طبیعی می‌باشد، اما اگر این میزان از چربی بیشتر از 5 تا 10 درصد وزن کل کبد شود، فرد به بیماری کبد چرب دچار شده است. کبد چرب یک بیماری درمان‌پذیر است ولی بعضی اوقات می‌تواند باعث اثرات و عوراض خطرناکی شود. کبد چرب معمولاً نشانه و علامتی نداشته و باعث آسیبی همیشگی و برگشت‌پذیر نمی‌شود. وظیفه کبد بررسی هر غذایی که می‌خوریم و هر نوشیدنی که می‌نوشیم برای تصفیه مواد خطرناک است. اگر میزان زیادی چربی در کبد وجود داشته باشد، این فرآیند دچار مشکل می‌شود. در بعضی از مواقع کبد چرب باعث التهاب و یا زخم‌های کبدی می‌شود. در شدیدترین حالت کبد چرب فرد دچار نارسایی کبدی می‌شود. در سال‌های قبل اکثر موارد کبد چرب در سنین بین 50 تا 60 سال تشخیص داده می‌شد ولی امروزه در سنین بسیار پایین شاهد این پدیده هستیم. زمانی که کبد چرب به دلیل سایر مشکلات رخ می‌دهد، خطرناک بوده و باید به موقع برای درمان اقدام کرد.

انواع کبد چرب

کبد چرب به سه دسته کلی، کبد چرب غیرالکلی، کبد چرب الکلی و کبد چرب حاد بارداری تقسیم می‌شود.

کبد چرب غیرالکلی

این بیماری زمانی رخ می‌دهد، که کبد در شکستن چربی‌ها دچار مشکل می‌شود و با جمع شدن چربی در بافت‌های کبد، فرد دچار کبد چرب می‌گردد. این بیماری با مصرف الکل مرتبط نبوده و زمانی مشخص می‌شود که 10 درصد و یا بیشتر وزن کبد حاوی چربی باشد. این بیماری خود نیز به چند دسته تقسیم شده و در شدیدترین مراحل باعث سیروز کبدی و یا زخم و سپس نارسایی کبدی می‌گردد.

کبد چرب الکلی

این بیماری جزء اولین مرحله‌های بیماری‌های کبدی مربوط به الکل است. کبد با مصرف زیاد الکل صدمه دیده و قادر به شکستن چربی‌ها نیست. اگر فرد از مصرف الکل خودداری نماید، این نوع کبد چرب کم کم درمان می‌گردد، اما در صورت ادامه به مصرف الکل فرد ممکن است دچار سیروز کبدی گردد.

کبد چرب بارداری

هرچند این نوع از کبد چرب خیلی نادر بوده، با این حال جمع شدن چربی در هنگام بارداری می‌تواند خطراتی جدی هم برای مادر و هم برای جنین داشته باشد.

این بیماری می‌تواند باعث نارسایی کبدی، نارسایی کلیه، عفونت شدید و یا خونریزی شود. هر چند دلیل این بیماری کاملاً شناخته نشده اما دانشمندان معتقدند این بیماری با هورمون‌های این دوران در ارتباط است.

علایم این بیماری در سه ماه سوم رخ داده و شامل حالت تهوع، استفراغ، درد در قسمت بالایی سمت راست شکم، زردی و کسالت عمومی گردد. زنان باردار باید آزمایش‌های لازم را برای اطلاع از این بیماری انجام دهند، اکثر زنان پس از زایمان شروع به بهبود می‌نمایند.

علایم کبد چرب

کبد چرب معمولاً یک بیماری خاموش است و به خصوص در مراحل اولیه نشانه‌ای ندارد. زمانی که بیماری پیشرفت کند، می‌تواند باعث علایم مبهمی همچون:

خستگی  کاهش وزن و یا کاهش اشتها

ضعف  تهوع  گیجی، مشکل در تصمیم‌گیری و یا تمرکز  درد در مرکز و یا سمت راست قسمت بالایی شکم  بزرگ شدن کبد

در صورتی که فرد دچار سیروز کبدی هم شود، علایم زیر ممکن است رخ دهند:

احتباس مایعات  کاهش توده ماهیچه‌ای

خونریزی داخلی  زردی پوست و چشم‌ها

دلایل ابتلا به کبد چرب

یکی از شایع‌ترین دلایل ابتلا به کبد چرب اعتیاد به الکل می‌باشد. بعضی از داروهای خاص و اختلالات متابولیک نیز یکی دیگر از این دلایل هستند.

در بیشتر مواردی که فرد الکلی نیست، پزشکان دلیل قطعی برای ابتلا به کبد چرب را نمی‌دانند، اما موارد زیر می‌تواند باعث کبد چرب و یا افزایش خطر ابتلا به آن شوند، این عوامل شامل:

 چاقی  دیابت نوع 2  فشار خون بالا  مصرف داروهایی همچون آسپرین، داروهای استروئیدی، تاموکسیفن و تتراسیکلین  باداری  مسمومیت  ویروس‌ها (ویروس هپاتیت A و سایر ویروس‌ها)  سوءتغذیه  کلسترول خون بالا  سندرم تخمدان پلی‌کیستیک  کم‌کاری تیــروئید (hypothyroidism)  جراحی بای پس معده

نحوه تشخیص بیماری

آزمایش‌ها و تست‌هایی که برای مشخص کردن ابتلا به کبد چرب استفاده می‌شوند، شامل:

آزمایش خون، که شامل تست عملکرد آنزیم‌های کبدی می‌شود.

تصویر برداری، که از طریق روش‌های مختلف همچون CT  اسکن و اولتراسوند و یا ام‌آرای (MRI) و فیبرواسکن انجام می‌شود.

آزمایش بافت‌های کبدی، که با یک سوزن کوچک بخش کوچکی از کبد برای انجام آزمایش برای تشخیص ابتلا به کبد چرب برداشته می‌شود.

درمان کبد چرب

درحال حاضر درمان خاصی برای کبدچرب وجود ندارد. برای درمان کبد چرب می‌بایست سایر مشکلات از جمله دیابت و یا کلسترول درمان گردد. درمان‌های معمول این بیماری شامل:

ترک مصرف الکل  مدیریت کلسترول

کاهش وزن کنترل قند خون می‌باشد. برای دریافت دارو و توصیه در مورد کنترل و مدیریت سایر بیماری‌ها و مشکلات که منجر به کبد چرب می‌شوند، باید به پزشک مراجعه نمود.

درمان خانگی و تغییرات سبک زندگی در کبد چرب

با رعایت موارد زیر، شما می‌توانید کبد چرب را کنترل و درمان کرده، این موارد شامل:

 کاهش وزن: در صورتیکه شما اضافه وزن داشته و یا چاق هستید، میزان کالری مصرفی در روز و افزایش فعالیت بدنی، اقدام به کاهش وزن نمایید. همچنین با اتخاذ یک رژیم غذایی سالم نیز به خود کمک نمایید.

چگونه سریع و بی‌خطر لاغر شویم

ورزش کرده و فعالیت بدنی‌تان را افزایش دهید. هدفتان را حداقل 30 دقیقه ورزش در طول روز قرار داده و اگر نیاز به کاهش وزن هم دارید، این میزان را افزایش دهید. دیابت و کلسترول خون خود را کنترل کرده و به توصیه‌های پزشک‌تان عمل نمایید.

از کبد خود محافظت نمایید. از کارهایی که فشار زیادی بر کبد می‌آورند همچون مصرف الکل و یا مصرف خودسرانه دارو خودداری نمایید.

طب جایگزین

هرچند اثر هیچ یک از روش‌های طب جایگزین برای درمان کبد چرب اثبات نشده‌اند، اما ترکیبات طبیعی می‌توانند در درمان کبد چرب مفید باشند، یکی از این مکمل‌ها شامل:  ویتامین E و سایر انواع آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند به سلامت کبد کمک نمایند. ا

ز آنجا که ویتامین E خطراتی از جمله افزایش خطر مرگ در مردان و یا افزایش خطر سرطان پروستات دارد، برای میزان مصرف این ویتامین با پزشک مشورت نمایید.

پیشگیری از ابتلا به کبد چرب

برای کاهش خطر ابتلا به کبد چرب رعایت موارد زیر مؤثر می‌باشند. رژیم غذایی سالم یک رژیم غذایی سالم حاوی میوه، سبزیجات، غلات کامل و چربی‌های سالم می‌تواند خطر ابتلا به کبد چرب را کاهش دهد. حفظ وزن سالم و تناسب اندام اگر شما چاق هستید و یا اضافه وزن دارید کاهش وزن به ما کمک می‌نماید.

اگر وزن مناسبی دارید برای حفظ وزن و تناسب اندام خود و جلوگیری از چاقی اقدام نمایید. ورزش و تمرین ورزش در بیشتر روزهای هفته کمک‌کننده است، البته اگر مدت‌هاست ورزش نکرده‌اید، پیش از ورزش با پزشک مشورت نمایید. ترک الکل در صورتی که شما مشروبات الکلی مصرف می‌کنید، ترک مصرف الکل می‌تواند از ابتلا به کبد چرب الکلی جلوگیری نماید.