هومان حسن‌پور در گفت‌وگو با ایسنا، درباره افزایش قیمت غرفه‌های سی و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و موضع اتحادیه نسبت به این افزایش قیمت که ممکن است به ضرر ناشران کوچک باشد، گفت: شرایطی ایجاد شده بود که ناگزیر از افزایش قیمت بودیم. اگر می‌خواستیم حداقل‌های سال گذشته را داشته باشیم و با همان کیفیت پارسال نمایشگاهی ارائه دهیم، نمی‌توانستیم افزایش قیمت نداشته باشیم. در جایی نمی‌توان برای قیمت کاری کرد، دوستانی که تصمیم به افزایش قیمت گرفتند ناگزیر بودند؛ قیمت همه‌چیز بالا رفته بود و باید دخل و خرج نمایشگاه را تنظیم می‌کردند.
او افزود: این‌که به ناشران فشار وارد می‌شود، درست است. من دقیق نمی‌دانم هزینه غرفه متری چقدر می‌شود، فکر می‌کنم برای 9 متری حدود ٧٠٠هزار تومان می‌شود، اگر ناشر بخواهد استفاده نمایشگاهی از آن بکند، یک فرصت مغتنم است تا کالاهای خود را عرضه کند و آن‌ها را به نمایش بگذارد، ناشر با مولفان و مترجمان مذاکره کند و یا با مخاطب خود درباره کتاب‌ها و ایرادهایی که ممکن است داشته باشند، حرف بزند.
مقایسه قیمت غرفه نمایشگاه کتاب با تبلیغ در روزنامه
حسن‌پور با مقایسه قیمت غرفه‌ها با تبلیغات در روزنامه‌ها، اظهار کرد: فکر می‌کنید تبلیغات در ابعاد کارت ویزیت (به اصلاح کارت ویزیتی) در روزنامه چقدر می‌شود؟ مبالغ حتی با تعرفه‌های فرهنگی بالاتر از این حرف‌هاست؛ تازه این تبلیغات به شکل رها کردن تیری در فضایی است که معلوم نیست به دست مخاطب برسد یا نه. جامعه آماری روزنامه هم جامعه آماری مشخصی نیست، این‌که اصلا مرتبط با کتاب هستند یا نه. اما در نمایشگاه جامعه آماری مخاطب کتاب است که ارزش گران‌قیمتی دارد.
او با بیان این‌که از منظر دیگری به افزایش قیمت نگاه می‌کند، گفت: بگذارید این سوال را مطرح کنم که میزان تخلف در میان غرفه‌های کوچک بیشتر است یا غرفه‌های بزرگ؟ غرف‌های کوچک. ناشری که 12 یا 9 متر جا دارد ولی قوانین نمایشگاه را رعایت نمی‌کند و کتاب دیگری را هم می‌فروشد در واقع در مدت نمایشگاه کتاب‌فروشی راه می‌اندازد، آیا عامل قیمت برای گرفتن غرفه بر او تأثیر دارد؟ اصلا اثر نمی‌گذارد. برای ناشر متخلف عامل قیمت تأثیر ندارد.
رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران با تأکید بر این‌که نمایشگاه یک فرصت طلایی برای ناشران است، گفت: اگر ناشران در طی این سال‌ها به سمتی می‌رفتند که فروش را کنار گذاشته و فقط به معرفی کتاب‌های‌شان می‌پرداختند، با نویسنده‌ها، مترجمان و مصححان مذاکره می‌کردند و با مخاطبان‌شان حرف می‌زدند، نمایشگاه یک فرصت طلایی بود تا بتوانند برنامه‌های سال‌های بعدشان را تعریف کنند. این‌که چه تغییراتی باید داشته باشند و نقاط ضعف و قدرت خود را بدانند.
او سپس بیان کرد: منظور ما از این‌که می‌گوییم همه سیاست‌ها با هم اصلاح شود، این است که باید این فرهنگ را بسازیم تا ناشر در کنار فروش کتاب که آن را لازمه بقای خود می‌داند به چیزهایی که بقایش را تهدید می‌کند، توجه کند و از فرصت نمایشگاه برای حفظ بقایش استفاده کند. اگر این‌طور نگاه کنیم دیگر نیازی نیست درباره قیمت صحبت کنیم. البته تصمیم به افزایش قیمت بر اساس حرف‌های من نبوده است، من نگاه خودم را درباره این موضوع گفتم.
پیش‌بینی رکود نمایشگاه کتاب در روزهای ابتدایی
حسن‌پور درباره راه‌کارهای اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران برای رکود کتاب‌فروشی‌ها با توجه به این‌که نمایشگاه کتاب بلافاصله بعد از تعطیلات عید قرار دارد، گفت: برای این موضوع نباید صورت مسئله را پاک کنیم. مسئله‌ای که وجود دارد این است که آیا ما قادر هستیم نمایشگاه بین المللی کتاب را برگزار نکنیم؟ آیا بدنه نشر، بدنه دولت و حتی کتاب‌فروشی‌ها این آمادگی را دارند؟ اگر ناشران متوجه شوند که اصلا نمایشگاهی در کار نیست چه اتفاقی رخ خواهد داد و چه فشاری به آن‌ها می‌آید؟ سپس بر بعد دیگر، یعنی کتاب‌فروشی، کار کنیم. ما سعی‌مان این بوده که موانع را برای کتاب‌فروشی‌ها کنار بگذاریم.
او افزود: سال آینده برای کتاب‌فروشی ما یک رکود فروردین را داریم که برگزاری نمایشگاه چندان هم برای آن‌ها فرقی نخواهد کرد. حتی فکر می‌کنم چند روزی که نمایشگاه در فروردین است، این رکود را برای همه قسمت‌های فروش داریم. مردم تعطیلات درازمدتی دارند و بودجه‌های‌شان را هزینه می‌کنند و اگر قرار باشد هزینه‌ای برای کتاب بکنند خب کتاب‌های‌شان را از کتاب‌فروشی‌ها می‌خرند و اگر بخواهند هزینه‌های دیگری بکنند پولی برای آخر ماه‌شان نمی‌ماند.
رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران پاسخ به این‌که آیا فکر می‌کند نمایشگاه کتاب در روزهای اول با رکود مواجه شود، گفت: منطق اقتصادی این را می‌گوید. زمانی که یک ماه پرتعطیلات دارید بودجه‌ای نمی‌ماند. مگر این‌که خانواده‌ها از قبل پیش‌بینی‌کند و مبالغی را کنار بگذارد. معمولا طبقه متوسط مخاطبان اصلی کتاب هستند که بودجه آن‌ها برای پایان ماه تمام می‌شود تا زمانی که حقوقی برای‌شان واریز شود. پس برگزاری نمایشگاه در ماه فروردین تأثیری بزرگی بر کتاب‌فروشی‌ها نمی‌گذارد. از طرف دیگر فکر نمی‌کنم در چهار روز اول ماه اردیبهشت همه مخاطبان از نمایشگاه خرید کنند. همیشه ایام نمایشگاه رکود برای کتاب‌فروشی‌ها بوده است، هرچند در همین ایام نمایشگاه مخاطبان جدی‌ای برای کتاب‌فروشی‌ها ایجاد می‌شود.
چه چیز کار را برای کتاب‌فروشی‌ها سخت می‌کند؟
او خاطرنشان کرد: اما این‌که بگوییم نمایشگاه در رکود کتاب‌فروشی‌ها تأثیر ندارد، حتما غلط است؛ تأثیر دارد. کما این‌که بعد از ایام نمایشگاه، ماه مبارک رمضان را داریم و بعد هم خردادماه که بازار کتاب‌های خود را دارد. اما آن‌چه در طی نمایشگاه کار را سخت می‌کند این است که خانواده‌ها کل هزینه خرید کتاب سال‌شان را در این ایام می‌کنند. این موضوع می‌تواند به کتاب‌فروشان فشار بیاورد. البته به مرور و با رشد بچه‌ها و تفاوت سلیقه‌ها تمرکز در خرید سالانه کتاب کمرنگ‌تر می‌شود و تمرکز در این دوره کمتر می‌شود، اما این تأثیر همچنان باقی خواهد ماند. هر سال شاهد این موضوع هستیم و هر سال این فشار را به کتاب‌فروشی‌ها می‌آوریم اما تاکنون راه عملی برای این موضوع نیافته‌ایم.
مسئله نمایشگاه، مسئله مرغ و تخم‌مرغ است
رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران همچنین اظهار کرد: در کنار کتاب‌فروشان که به بقا نیاز دارند و ما اصرار داریم بقای آن‌ها را تضمین کنیم، ناشرانی هستند که نمایشگاه بین‌المللی کتاب برای آن‌ها فرصتی برای فروش کالاهای‌شان است. برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب شده ماجرای مرغ و تخم‌مرغ! یکی از معضلات ما این است که برخی از ناشران می‌گویند غیر از نمایشگاه جایی برای فروختن کتاب و نمایش کتاب‌های‌مان نداریم. حقیقت این است که ما ویترین کم داریم. اگر برنامه‌ریزی بلندمدت داشته باشیم و از الان برای 50 سال آینده اراده کنیم، مثلا هر سال نمایشگاه را کوچک‌تر کنیم و در عوض کتاب‌فروشی‌هایی را در سطح شهرهای کشور تأسیس کنیم می‌توانیم ویترین ثابتی برای کتاب ایجاد کنیم.
او تأکید کرد: البته این کار آنی نیست و این‌طور نیست که الان تصمیم بگیریم از فردا نمایشگاه را قطع کنیم. مسلما نشر صدمه شدیدی می‌خورد، نمایشگاه نوعی بیماری و اعتیاد برای ناشران شده است.
نبخشیدن ناشران متخلف به سادگی نبوده است
هومان حسن‌پور درباره بخشیده شدن ناشران متخلف در نمایشگاه کتاب نیز گفت: نبخشیده شدن ناشران متخلف به‌راحتی نبوده و خیلی جدیت به خرج داده شده و اراده محکمی در معاونت فرهنگی بوده است. من در جریان کار بوده‌ام؛ در برخی از مواقع برخوردها سفت و سخت بوده است. معاونت فرهنگی سال گذشته پای آرا ایستادگی کرد که این موضوع قطعا تأثیرات مثبتی می‌گذارد. اصولاً این استواری بر آرا عزم جدی معاونت فرهنگی را برای اصلاح امور و دفاع از حقوق اکثر ناشران سالم را نشان می‌دهد.
او افزود: اگر این برخوردها جدی باشد و شرکت‌کننده بداند فقط ناشری می‌تواند در نمایشگاه حضور داشته باشد که قواعد را رعایت کند و بداند این قواعد منافع خود، همکاران و حتی کتاب‌فروشان را تأمین می‌کند و اگر قواعد را رعایت نکند جایش در نمایشگاه نیست، خود به خود ما برای حرکت‌های درست‌تری که انجام می دهیم، ریل‌گذاری می‌کنیم. البته مسئله دیگر این است که ممکن است در تجدیدنظر ناشر متخلف شناخته نشود. بالاخره قانونی برای تجدیدنظر وجود دارد و ممکن است اشتباهی در هیأت رسیدگی اتفاق افتاده باشد و قرار نیست معاونت از اشتباه هم حمایت کند. برای همین تجدید نظر ایجاد شد که اگر اشتباهاً کسی متخلف محسوب شده، اصلاح شود.
قانون هم مخاطب را مکلف می‌کند و هم مجری را
رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران همچنین درباره قواعد و آیین‌نامه‌ها که بیشتر مسئولیت و بایدها و نبایدهای ناشران را تعیین می‌کند و باید و نبایدی برای مسئولان و مدیران وجود ندارد، گفت: من به عنوان مطلع و نه قانون‌گذار در این زمینه می‌توانم اظهارنظر کنم. هر قانونی که گذاشته می‌شود دو وجه دارد؛ یکی این‌که مخاطب را مکلف می‌کند تا قوانین را رعایت کند و دوم این‌که مجری را مکلف می‌کند تا بر اجرای قوانین نظارت کند. هیچ قانونی نیست که این دو وجه را ندشته باشد. وقتی قانون چراغ قرمز طراحی می‌شود، دو پیام دارد؛ یکی برای راننده‌ها که شما نمی‌توانید از چراغ قرمز رد شوید و پیام دیگر برای مأموران راهنمایی و رانندگی است که با راننده‌ای که از چراغ قرمز رد شد، برخورد کنند.
او در ادامه گفت: ما باید ببینیم قوانین چقدر دست مجریان را باز می‌گذارد تا چیزهایی را که گفته شده است اجرا کنند. گاهی ما با حالت آرمانی به قوانین نگاه می‌کنیم؛ می‌گوییم قانون به این خوبی و باید و باید با این قوانین یک‌ساله تمام نمایشگاه اصلاح شود. من این نگاه را ندارم. در این مملکت چند سال است که چراغ قرمز داریم و چند سال است که راننده‌ها ملزم به بستن کمربند هستند و بعد از چند سال این موضوع جا افتاده است؟ قوانین با خود فرهنگ‌سازی دارند، ممارست و جدی بودن در برخورد می‌تواند آرام آرام فرهنگ را جا بیندازد. احساس می‌کنم برای بهبود اوضاع فرایندی را باید تعریف کنیم به این صورت که از 20 درصد شروع شود و در یک فرآیند چهار - پنج‌ساله محیط مناسبی برای کسب و کار به وجود بیاید.
هومان حسن‌پور با بیان این‌که دو دیدگاه نسبت به قوانین وجود دارد، خاطرنشان کرد: یکی نگاه صفر و صدی است که در ساختار و چارچوب هرج و مرج ایجاد می‌کند و باعث می‌شود کارها بی‌نظم پیش برود. از طرفی برخورد با تخلف مهم است؛ این‌که چگونه این برخورد انجام شود آیا کار ارشادی انجام شود یا دوست داشته باشیم تخلفی انجام شود و ما با آن برخورد کنیم یا اصلا برخورد نکنیم. این دو دیدگاه وجود دارد که کاملا متفاوت هستند. نگاه ارشادی فرهنگ تخلف نکردن را می‌سازد و نگاه دیگر می‌تواند صفر و صد باشد یا یکی را می‌گیرند یا نمی‌گیرند. ما برای این‌که فرایند (بهبود اوضاع در یک بازه زمانی) را طی کنیم باید این دو نگاه را تطبیق بدهیم و اگر این نگاه از طرف مدیران و ناشران پیگیری و تمرین شود در این صورت می‌توانیم در یک بازه زمانی نمایشگاهی داشته باشیم که سالم عمل می‌کند؛ حداقل با تعریفی که در ایران از نمایشگاه داریم؛ ما در ایران نمایشگاه نداریم، فروشگاه داریم. تأکید می‌کنم سیستم نمایشگاه ما فروشگاهی است نه نمایشگاه به معنایی که وجود دارد.
