هر سال در فصل سرما مصرف ماهی به ویژه در استان های شمالی افزایش می‌یافت اما امسال کاهش قدرت خرید مردم از یک سو و افزایش قیمت‌ها از سوی دیگر، حضور این ماده غذایی را در سفره‌های مردم کمرنگ کرده است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری؛ ماهی از جمله محصولات پروتئینی است که در اکثر کشورهای دنیا به دلیل خواص متعدد در سبد خانوار جایگاهی ویژه دارد، به طوری که سرانه مصرف در اکثر این کشورها برای هر نفر سالانه بیش از 20 کیلوگرم است. این درحالیست که سرانه مصرف انواع آبزیان در ایران در سال 1392 حدود 8.5 کیلوگرم بود که با برنامه‌ریزی در سال‌های اخیر تلاش شد تا سرانه مصرف به 12.1 کیلوگرم برای هر ایرانی برسد که با افزایش نرخ به طور مجدد مصرف آن کاهش یافت.
سال گذشته با وجود تلاش‌ها برای کاهش قیمت آبزیان و افزایش سرانه مصرف، قیمت انواع ماهی با نوسان نرخ ارز و بالا رفتن هزینه‌های تولید به یکباره افزایشی چشمگیر پیدا کرد. امسال نیز با توجه به گرانی بنزین و کساد شدن بازار صیادان این افزایش قیمت در استان های شمالی همچنان پابرجاست.
فرشته رضایی- خبرنگار: با گذشت حدود 5 ماه از آغاز فصل صید، هنوز هم بازارهای محلی ماهی در گیلان و رشت رونق سابق خود را ندارند که البته گران شدن این محصول دریایی و نیز کاهش قدرت خرید مردم در این موضوع نقش داشته است. از بین ماهی های موجود در گیلان ماهیان گرمابی و سردآبی که پرورشی هستند طرفداران بیشتری دارند زیرا قیمت آنها به صرفه تر است. اما ماهی سفید که ماهی دریاهای آزاد است، محبوبیت ویژه ای بین گیلانی ها از نظر طعم و مزه دارد که به دلیل گرانی، کمتر سر سفره مردم می آید. ابتدای امسال بود که کمبود ماهی سفید و گرانی بیش از اندازه آن موجب شد تا بازارماهی فروشان رشت در بی رونقی به سر ببرد اما بازار ماهی پرورشی، کفال و آمور پررونق تر از همیشه بود. این در حالیست که امسال فصل صید در گیلان دیرتر از سایر استان های شمالی آغاز شده است. علاوه بر این گرانی قیمت بنزین در آبان امسال به افزایش نرخ ماهی دامن زد، چرا که این گران شدن و در نتیجه دیر اعلام شدن سهمیه بنزین و تخصیص آن برای قایق‌های موتوری و صیادان (پس از حدود 50 روز) موجب فشار مضاعف بر فعالان این بخش و در انتها مصرف کنندگان ماهی شده است.
ماهی های گران و قدرت خرید کم شهروندان
در این زمینه سری به بازار ماهی فروشان رشت زدیم تا از قیمت ها و میزان فروش ماهی باخبر شویم. غلامحسین شفیعی یکی از شهروندان رشت با اشاره به گرانی ماهی می‌گوید: قیمت همه اقلام و مواد غذایی گران است و در پی آن ماهی هم گران شده است. اگر چه در ایامی مثل بارندگی که حجم صید بالاست قیمت ها متعادل می شود اما دیگر مردم مثل قبل توان خرید ماهی سفید را ندارند و اکنون بیشتر ماهی‌های پرورشی را خریداری می کنند که ارزانتر است. وی ادامه می‌دهد: ما گیلانی ها به دلیل نزدیکی به دریا و نوع ذائقه از قرن‌ها قبل تاکنون ماهی مصرف می کنیم و علاقه خاصی به انواع ماهی داریم اما وقتی این محصول گران می شود باعث ناراحتی است و درآمدهای ضعیف باعث شده ماهی سفید بزرگ به قیمت های بالا را بیشتر مسافران بخرند. قیمت ماهی پرورشی از قبیل فیتوفاک، کپور و بیگ‌هد و ... متعادل تر و استقبال عمومی از آنها بیشتر است. «اسماعیل رهنما» که دو شعبه ماهی فروشی بازار مرکزی و بلوار قلی پور در رشت را دارد در این زمینه می گوید: بازار ماهی در سال های اخیر به ویژه امسال کم رونق تر از گذشته شده است. دلیل آن هم مشکلات اقتصادی است. همچنین وضعیت صید ماهی سفید نسبت به گذشته با کاهش مواجه بوده است. البته با توجه به اینکه در فرهنگ مردم گیلان ماهی یک غذای کاملا اصلی نیست و به همراه دیگر غذاها و خورشت ها بر سر سفره مصرف می شود، افرادی که قدرت خرید ندارند، این ماده مهم پروتئینی را از سفره خود حذف می کنند.
شرایط جوی، محیط زیستی و صید غیرمجاز
کاهش صید ماهیان استخوانی اما معضلی است که به طور مستقیم هم بر روی قیمت ماهی و هم کاهش کار صیادان اثر گذاشته است. «محمد صابری نیا» صیاد اهل انزلی از شغل سخت خود و همکارانش می گوید: ما نه بیمه هستیم نه در تامین اجتماعی شغل مان جزو مشاغل سخت محسوب می شود. همچنین کارفرماها هم نیازی به حمایت بیشتر نمی بینند. تعداد شرکت های پره بالاست و از سویی ادوات صیادی گرانتر شده اند. در این وضعیت و کاهش صید درآمدی نداریم و در حدود 6 ماه هم بیکاریم و اقدامی برای این ظرفیت بالقوه و جامعه صیادی نمی شود. همچنین بسیاری اقدام به صید غیرمجاز می کنند و همین موضوع باعث کاهش صید می شود. به گفته وی گرانی بنزین برای قایق موتوریها و صیادان و خودروهای حمل و نقل بار مشکلاتی را به وجود آورده است. صابری نیا می افزاید: هر کدام از شرکت‌های پره حداقل سه قایق موتوری دارند که سوختشان بنزین است. میانگین مصرف ماهانه سوخت بنزین در هر شرکت تعاونی پره 2 هزار و 400 لیتر است. سهمیه بنزین یارانه‌ای قایق های صیادی ماهانه یک هزار و 200 لیتر است که باز هم با توجه به گرانی دیگر اقلام صید و خودرو حمل بار و تراکتور کار را برای صیادان سخت کرده است.
کاهش صید ماهی و زاد و ولد ماهیان
در همین زمینه معاون شیلات گیلان با اشاره به کاهش 48 درصدی صید ماهی استخوانی در گیلان از ابتدای فصل صید تاکنون، می گوید: تاکنون به میزان 817 تن ماهی استخوانی در این استان صید شده و با توجه به نامناسب بودن شرایط جوی میزان صید در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 25 درصد کاهش داشته است. سالانه 150 میلیون قطعه ماهی در گیلان تکثیر مصنوعی می شود و 90 درصد ماهیان موجود حاصل تکثیر مصنوعی اند.
«اکبر ایلدرم» با بیان اینکه برداشت بی رویه از کف رودخانه ها و آلودگی آنها موجب کاهش زاد و ولد ماهیان به طور طبیعی می شود، می افزاید: ارزش ماهیان صید شده تاکنون 361 میلیارد ریال براورد شده است. ماهی سفید با 530 تن و کفال با 262 تن بیشترین ماهیان استخوانی صید شده از دریای خزر هستند.
وی با بیان اینکه نامساعد بودن شرایط جوی مهم‌ترین عامل کاهش میزان صید ماهیان استخوانی بوده است بیان می کند: امیدواریم تا پایان فصل صید با مهاجرت ماهیان استخوانی به سواحل خزر این میزان کاهش صید جبران شود. صیادان گیلانی تا 20 فروردین می‌توانند ماهیان استخوانی از دریای خزر صید کنند.
ایلدرم ادامه می دهد: برای کاهش مشکلات معیشتی صیادان و اینکه در طول سال فقط 6 ماه مشغول به کارند، شیلات گیلان در پی اجرای طرحی مانند دو منظوره کردن جایگاه های صید است؛ به معنی استفاده از زمین و تجهیزات در فصول تعطیلی صید برای اجرای طرح های گردشگری، آبزی پروری در ساحل و پروش ماهی در قفس در دریا که می تواند به معیشت صیادان پره کمک کند. به گفته وی برای کاهش مشکلات معیشتی صیادان و اینکه در طول سال فقط شش ماه مشغول به کارند ، شیلات گیلان اجرای طرحی مانند دو منظوره کردن جایگاه های صید را پیگیری کرده است. مانند استفاده از زمین و تجهیزات در فصول تعطیلی صید برای اجرای طرح های گردشگری، آبزی پروری در ساحل ، پروش ماهی در قفس در دریا که می تواند به معیشت صیادان پره کمک کند. بر اساس آمارها 49 شرکت صید پره در سواحل دریای خزر گیلان فعالیت دارند و چهار هزار صیاد گیلانی در فصل صید ماهیان استخوانی در سواحل خزر از آستارا تا چابکسر اقدام به صید ماهیان استخوانی می کنند.
قیمت ماهی در بازار رشت
براساس مشاهدات میدانی انواع ماهی در بازار رشت به قیمت‌های زیر به فروش می رسند: ماهی سفید کیلویی 55 تا 60 هزار تومان و از سایز کوچک تا بزرگ بین 30، 65 و 180 هزار تومان(و بالاتر)، کفال کیلویی 22 تا 20 هزار تومان، فیتوفاک کیلویی بین 23 تا 25 هزار تومان، بیگ هد کیلویی 25 هزار تومان، آمور کیلویی بین 25 تا 28 هزار تومان، قزل آلا کیلویی 35 تا 36 هزار تومان، کپور 32 هزار تومان و سالمون کیلویی 45 تا 50 هزارتومان. همچنین ماهی کولی نیز کیلویی 100 تا 120 هزار تومان به فروش می رسد.
کاهش خرید ماهی در مازندران
اشکان جهان‌آرای- خبرنگار: ماهی‌ها پرواز نمی‌کنند؛ اما هر سال از سفره‌های مردم دورتر می‌شوند. حتی در مازندران که سرانه مصرف ماهی ساکنان آن بین 3 تا 4 کیلوگرم بیشتر از سرانه مصرف ماهی در کشور است. افزایش قیمت‌ها در چند ماه اخیر شامل همه محصولات شده و ماهی هم از این گرانی بی‌نصیب نماند. فعالان اقتصاد ماهی در مازندران می‌گویند که گرانی این محصول باعث شده میزان خرید ماهی کاهش یابد. این موضوع را می‌توان با نگاهی به بازارهای ماهی سراسر استان نیز دریافت. رفت‌وآمدها به بازارهای ماهی نسبت به سال گذشته کم شده و غرفه‌های کمتری در بازارهای ماهی شهرهای مختلف فعال هستند. برخی ماهی‌فروشان می‌گویند میزان صید نسبت به سال گذشته کمتر شده و یکی از دلایل وضعیت کنونی بازار ماهی همین است. «اسماعیل عالی‌نژاد» یکی از غرفه‌داران بازار بزرگ ماهی ساری است که رضایتی از وضعیت بازار در سال جاری ندارد و معتقد است که وضعیت بازار در سال گذشته بسیار بهتر بود.
وی شرایط بازار ماهی را نامناسب توصیف می‌کند و می‌گوید: یک ماه تا عید باقی مانده و بازار ماهی تغییر مثبتی از نظر میزان فروش نداشت. در بازار بیشتر غرفه‌دار و ماهی‌فروش می‌بینیم تا خریداران و مشتریانی که قبلا حضور پررنگ‌تری داشتند.
بگویید ماهی ارزان است!
واکنش دو غرفه‌دار هم در مواجهه با یک خبرنگار قابل توجه است؛ می‌گویند در رسانه‌ها اعلام کنید ماهی ارزان است تا مردم لااقل به بازار بیایند، امسال هم صید وضعیت مساعدی نداشت و هم در فروش وضعیت مناسب نبود.
این موضوع را 2 غرفه‌دار دیگر در بازار ماهی نیز تایید می‌کنند و می‌گویند که صید امسال وضعیت مناسبی ندارد. حتی آمارهای رسمی شیلات و شرکت‌های تعاونی پره صیادی مازندران از کاهش میزان صید ماهی در استان از ابتدای فصل صید تاکنون خبر می‌دهند. اما برخی غرفه‌داران و حتی شهروندان می‌گویند بیشتر از مسأله کاهش صید، گرانی و افزایش قیمت ماهی سبب شده که حضور مردم در این بازار کاهش یابد.
استقبال سرد از بازارهای ماهی توسط خانواده‌ها بی‌تردید دلیلی جز گرانی ماهی ندارد. این موضوع را «علیرضا عمران‌زاد» که برای خرید ماهی به بازار بزرگ ماهی ساری آمده عنوان می‌کند و می‌گوید: این دومین بار است که امسال به بازار ماهی می‌آیم. گرانی ماهی اجازه نمی‌دهد که هر ماه این محصول را بخریم. برای همین کمتر به بازار می‌آیم و هر بار هم که آمدم نسبت به سال قبل ماهی کمتری خریدم.
افزایش قیمت ماهی‌ها
افزایش قیمت ماهی در بازار مازندران به شکل مشهودی قابل لمس است و سبب شده که بسیاری از خانواده‌ها قید خرید ماهی را بزنند. در حال حاضر قیمت ماهی کفال در بازار ماهی بسته به اندازه آن به ازای هر کیلوگرم بین 25 تا 65 هزار تومان در نوسان است. قیمت ماهی سفید اکنون بین 35 تا 60 هزار تومان در نوسان است. البته تا یک ماه پیش قیمت ماهی سفید بسته به اندازه ماهی بین 35 تا 110 هزار تومان بود، اما با وارد شدن به فصل پیک صید این گونه دریایی و افزایش ماهی سفید در بازار سقف قیمتی‌اش کاهش یافت. افزایش قیمت ماهی فقط شامل ماهی‌های دریایی نمی‌شود. حتی قیمت ماهی‌های پرورشی نیز رشد محسوسی نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد. قیمت ماهی سفید پرورشی نیز تحت تاثیر افزایش صید گونه دریایی این ماهی، با کمی کاهش نسبت به دو ماه اخیر به کیلویی 35 هزار تومان رسید. اما در مقایسه با پارسال افزایش حدود 10 هزار تومانی را نشان می‌دهد. ماهی قزل‌آلا که گونه غیردریایی و پرمصرف خانواده‌هاست در حال حاضر کیلویی 32 تا 34 هزار تومان قیمت دارد که دست‌کم 10 هزار تومان نسبت به سال گذشته افزایش را نشان می‌دهد. گونه سالمون این ماهی که پارسال کیلویی 28 تا 30 هزار تومان بود نیز کیلویی 40 هزار تومان در بازار عرضه می‌شود. البته در بازار گونه‌های ارزان هم وجود دارد. ماهی آزاد بیگ‌هِد با قیمت بین 13 تا 20 هزار تومان به ازای هر کیلوگرم و ماهی آزاد سیلور با قیمت 14 تا 18 هزار تومان این روزها در دسترس‌ترین ماهی‌ها برای اقشار متوسط و کم‌درآمد جامعه هستند.
کاهش صید، افزایش قیمت
این افزایش قیمت در آمارهای رسمی شیلات مازندران نیز قابل مشاهده است. معاون صید و بنادر ماهیگیری شیلات مازندران می‌گوید: قیمت ماهی حدود 30 درصد افزایش یافته است و از میانگین قیمتی کیلویی 35 هزار تومان در سال گذشته به حدود 45 هزار تومان در سال جاری رسیده است. قاسم کریم‌زاده می‌افزاید: ارزش اقتصادی ماهیان صید شده در مازندران از ابتدای فصل صید تاکنون به حدود 95 میلیارد تومان رسیده است که نسبت به بازه زمانی مشابه فصل صید گذشته رشدی 5 درصدی را نشان می‌دهد. البته تا پایان نیمه نخست دی ماه، از نظر ارزش اقتصادی ماهی‌های صید شده، تا رقم 58 میلیارد تومان رشدی 33 درصدی داشتیم. اما کاهش شدید صید در بهمن ماه سبب شد که هم در میزان صید و هم در ارزش اقتصادی ماهیان صید شده با کاهش مواجه شویم.
وی درباره میزان صید ماهیان استخوانی توسط شرکت‌های تعاونی پره مازندران طی فصل صید جاری اظهار می‌کند: در حالی که تا 15 دی حدود 1290 تن انواع ماهی در مازندران صید شده بود و نسبت به سال گذشته حدود 4 درصد رشد نسبت به فصل صید قبلی را نشان می‌داد، اکنون حدود 2 هزار تن ماهی در مازندران صید شده که نسبت به سال گذشته حدود 20 درصد کاهش را نشان می‌دهد. عامل اصلی این کاهش شرایط بسیار بد آب و هوایی برای صید در بهمن ماه بود. در بسیاری از روزها صیادی انجام نشد و میزان صید ما کاهش یافت. معاون صید و بنادر ماهیگیری شیلات مازندران درباره ترکیب گونه‌ای صید در مازندران نیز می‌گوید: در حال حضور حدود 56 درصد صید استان را ماهی سفید و هر کدام از گونه‌های کپور و کفال نیز 22 درصد صید را تشکیل می‌دهند. نکته قابل توجه در آمارهایی که کریم‌زاده ارائه می‌دهد افزایش چشمگیر صید ماهی کفال است که 29 هزار درصد رشد نسبت به سال‌های قبل را نشان می‌دهد و ناشی از صید شدن بخشی از میلیون‌ها قطعه بچه ماهی کفال رها شده در دریا طی سال‌های اخیر است.
با گذشت حدود 5 ماه از آغاز فصل صید، هنوز هم بازارهای محلی ماهی در استان‌های شمالی رونق سابق خود را ندارند که البته گران شدن این محصول دریایی و نیز کاهش قدرت خرید مردم در این موضوع نقش داشته است
گرانی قیمت بنزین به افزایش نرخ ماهی دامن زد، چرا که این گران شدن و در نتیجه دیر اعلام شدن سهمیه بنزین موجب فشار مضاعف بر فعالان این بخش و در انتها مصرف کنندگان ماهی شده است
اوضاع نامساعد بازار ماهی در گلستان
ستاره حجتی- خبرنگار: فصل صید شبیه عید است. شبیه آئینی که همه منتظرش هستند. خزر یک بار دیگرآغوش گشوده اش را چون مادری مهربان به روی صیادان پره باز می کند. آغوشی که فقط صیادان از آن ارتزاق نمی کنند. این سفره مردمان شمال است که برای 6 ماه با ماهیان خزری رنگین و متنوع می شود. اگر چه هیچ گاه سرانه مصرف ماهی شمال نیز به حد استانداردهای بین المللی تغذیه نرسید اما امسال اوضاع کمی نامساعدتر شد. بیش از یک دهه است که صیادان پره از کاهش صید در دریا می گویند. امسال اما نه صیادان، بلکه این سایر شهروندان هستند که کاهش ماهی در سبد خرید خانوار را لمس کرده اند. فقط 6 ماه از سال فرصت ارتزاق از خزر مهیاست و حالا همه از گرانی ای حرف می زنند که ماهی را از سفره ها جمع کرده است. امانگلدی، صیادکارکشته گمیشانی می گوید: صید، صیاد و دریا می خواهد، تور، تراکتور و قایق می خواهد. همه چیز مهیاست جز چیزی که باید قایق ها را راه بیاندازد. بنزین گران شده و بنزین سهمیه بندی هم کفاف نمی دهد. امین صیاد دیگری است که در مورد گران شدن ماهی می گوید: همه چیز در حال گران شدن است شما فقط ماهی را می بینید. هزینه زندگی یک صیاد هم مانند همه مردم طی چند سال بالا رفته است. اتفاقا امسال دریا ماهی خوبی دارد. ماهی هایی مانند صوف که 20 سالی بود دیگر در دریا دیده نمی شد، امسال دیده می شود. زیاد نیست اما هست. صید سخت شده است. دولت باید فکری برای بنزین می کرد بعد آن را گران می کرد. او ادامه می دهد: ما باید 6 ماه کار کنیم. هم نانمان در بیاید هم ریالی گوشه و کنار بماند تا 6 ماه دیگر را سر کنیم. شما ضمانت می دهی قیمت ها بعد عید گران تر از حالا نشود؟ مگر قیمت ماهی چقدر گران شده؟ شب می خوابید، صبح بیدار می شوید قیمت برخی اقلام 5 برابر شده است. افزایش قیمت ماهی به دوبرابر هم نرسیده است. صیادها نگران زندگی هستند. آن ها فکر می کنند آینده نزدیک هم حتی برای معیشتشان خطرناک است. بنزین های سهمیه بندی برایشان اعمال نشده اما کار صید هر روز ادامه دارد. با این حال آن ها هم می گویند به همه تصمیم های اتحادیه مبنی بر چگونگی قیمت ها احترام می گذارند. تنها انتظارشان این است که معیشت 10 هزار خانوار که مستقیم از دریا ارتزاق می کنند هم در نظر گرفته شود.
