رحم شما به طور طبیعی داخل لگن‌تان و همراه با عضلات و بافت‌ها و رباط‌های گوناگون قرار دارد. در برخی از خانم‌ها این عضلات به دلیل بارداری‌ها و زایمان‌های متعدد یا وضع حمل و زایمان سخت، ضعیف می‌شوند. همچنین با افزایش سن و افت طبیعی هورمون استروژن، رحم ممکن است به داخل کانال واژن بیفتد و سبب عارضه‌ای به نام افتادگی رحم شود.
ضعف یا شل شدن عضله ممکن است باعث شود رحم از جای خود افت کند یا طی مراحل مختلف کاملا از بدن‌تان خارج شود:
- درجه اول: دهانه رحم به داخل واژن می‌افتد.
- درجه دوم: دهانه رحم تا حدی می‌افتد که وارد دهانه‌ی واژن می‌شود.
- درجه سوم: دهانه رحم از واژن خارج می‌شود. درجه چهارم: تمام رحم از واژن خارج می‌شود. این عارضه پروسیدنشیا نام دارد و نتیجه‌ی تضعیف تمام عضلاتی است که از رحم حمایت می‌کنند.
بیشتر بخوانید:
معمولا عوارض دیگری نیز با افتادگی رحم مرتبط هستند که سبب ضعف عضلاتی می‌شوند که رحم را سر جای خود نگه میدارند:
سیستوسل یا افتادگی مثانه: افتادگی مثانه یا سیستوسل زمانی رخ می‌دهد که لیگامان بالا نگهدارنده مثانه و عضله بین واژن و مثانه ضعیف شده و یا تحت کشش قرار گیرد و در نتیجه باعث پایین آمدن مثانه و ایجاد فشار بر روی واژن می‌شود. علائم سیستوسل شامل تکرر ادرار، نیاز فوری به ادرار کردن، بی‌اختیاری ادرار و احساس پُر بودن و سنگینی می‌شود.
آنتروسل: بیماری آنتروسل، همان بیرون زدگی روده کوچک به داخل واژن می‌باشد. این بیماری زمانی روی می‌دهد که روده کوچک به بخش پایین حفره لگن پایین بیفتد و در بخش بالای واژن بیرون زدگی را به دنبال داشته باشد. زایمان، افزایش سن و سایر فرایند‌ها در ایجاد فشار در کف لگن دخالت دارند و سبب تضعیف ماهیچه‌ها و رباط‌هایی می‌شوند که ارگان‌های کف لگن را پشتیبانی می‌کند.
در موارد خفیف، بیماری آنتروسل علائمی را به دنبال ندارد. اما اگر آنتروسل قابل توجه باشد در آن صورت فرد علائم زیر را تجربه خواهد کرد:
- احساس فشار در لگن به نحوی که با دراز کشیدن این احساس تخفیف یابد
- احساس پر بودن، فشار یا درد در لگن
- کمردردی که با دراز کشیدن بهبود یابد
- بافت بیرون زده و نرم در واژن
- ناراحتی در واژن و یا نزدیکی دردناک
اغلب خانم‌هایی که علائم بیماری آنتروسل را تجربه می‌کنند، دچار بیرون زدگی سایر ارگان‌های لگن مانند مثانه، رحم یا رکتوم می‌شوند.
رکتوسل: بیماری رکتوسل ورم کردن دیواره‌ی جلویی رکتوم به دیواری پشت واژن است. این بیماری معمولا به خاطر نازک شدن سپتوم رکتوواژینال (بافت بین رکتوم و واژن) و ضعیف شدن عضلات کف لگن رخ می‌دهد. این عارضه بسیار شایع است و اکثر زنان هیچ علائمی ندارند. البته اندام‌های لگنی دیگر هم می‌توانند به واژن ورم کنند مثل مثانه (سیستوسل) و روده‌ی کوچک (انتروسل) که همگی منجر به علائمی مشابه می‌شوند.
رکتوسل های کوچک معمولا علائمی ندارند و فقط طی معاینه جسمی روتین یافت می‌شوند، اما زمانی که بزرگ باشد بصورت ورم به درون واژن حس می‌شود. دیگر علائم رکتومی می‌تواند شامل اجابت مشکل و سخت، نیاز به فشار دادن واژن و یا فضای بین رکتوم و واژن طی اجابت، فشار آوردن طی اجابت، یبوست، تمایل به چند اجابت در روز و درد رکتوم باشد.
هراز گاهی مدفوع در ورم کردگی رکتوم گیر می‌کند و به همین خاطر عمل اجابت سخت می‌شود. علائم واژنی شامل مقاربت جنسی دردناک، خونریزی واژن و احساس پُری در واژن می‌شود.
دلایل افتادگی رحم
موارد زیر می‌توانند سبب افتادگی رحم شوند:
- بارداری، زایمان چه با وضعیت نرمال و چه با شرایط سخت و از طریق واژن
- ضعف در عضلات لگن ناشی از افزایش سن
- ضعف و از دست دادن بافت و قدرت عضله بعد از یائسگی و افت تولید استروژن
- عوارضی که منجر به افزایش فشار در شکم می‌شوند مانند سرفه‌های مزمن (در برونشیت و آسم)، فشار (به دلیل یبوست)، تومور‌های لگنی (نادر) و یا تجمع مایعات در شکم
- داشتن اضافه وزن یا چاق بودن با فشار اضافی که به عضلات لگن وارد می‌کند
- عمل جراحی در نواحی لگن که منجر به از دست دادن حمایت خارجی از رحم می‌شود
- سیگار کشیدن
علائم افتادگی رحم
علائم افتادگی رحم شامل موارد زیر می‌شود:
- احساس پُری یا فشار در لگن (ممکن است این احساس را مانند نشستن روی یک توپ کوچک بیان کنید)
- درد پایین کمر
- احساس اینکه چیزی از واژن‌تان بیرون می‌آید
- مقاربت دردناک
- مشکل در ادرار یا مدفوع کردن
- با ناراحتی راه رفتن
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت مشاهده علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
- احساس می‌کنید دهانه رحم‌تان نزدیک به کانال دهانه واژن‌تان است یا احساس فشار در واژن‌تان می‌کنید و حس می‌کنید چیزی در حال بیرون آمدن از واژن‌تان است.
- دچار احساس ناراحتی مداوم ناشی از نشت ادرار یا نیاز به اجابت مزاج هستید.
- مدام کمر درد دارید و به سختی راه می‌روید، ادرار و مدفوع می‌کنید.
در صورت داشتن علائم زیر هر چه سریع‌تر خودتان را به پزشک برسانید:
- انسداد ادرار و مدفوع
- بیرون افتادن رحم از واژن
تست‌های تشخیصی لازم برای افتادگی رحم
پزشک شما می‌تواند با بررسی سوابق پزشکی و معاینه‌ی بالینی لگن، افتادگی رحم‌تان را تشخیص بدهد.
- شاید لازم باشد پزشک شما را در وضعیت ایستاده و دراز کشیده معاینه کرده و از شما بخواهد سرفه کنید یا فشار بیاورید.
- عوارض خاصی مانند انسداد میزنای به دلیل افتادگی کامل رحم ممکن است نیاز به رادیوگرافی IVP یا سونرگرافی کلیوی داشته باشد. ماده رنگی به وریدتان تزریق شده و یک سری عکس با اشعه X گرفته می‌شود تا وضعیت از طریق مثانه‌تان بررسی شود.
- برای تشخیص سایر مشکلات رحم ممکن است به اولتراسوند نیاز باشد. در این تست تشخیصی، ابزاری وارد شکم یا واژن‌تان می‌شود تا تصاویری با امواج صوتی گرفته شود.
بیشتر بخوانید:
درمان افتادگی رحم
درمان افتادگی رحم بستگی به میزان ضعف عضلات و ساختار‌های حمایت کننده از رحم‌تان دارد.
خود مراقبتی در خانه
شما می‌توانید با انجام ورزش کگل، عضلات کف لگن‌تان را تقویت کنید. این تمرین با منقبض کردن عضلات لگن انجام می‌شود؛ یعنی چیزی شبیه اینکه سعی دارید جریان ادرارتان را متوقف کنید. این تمرین، دیافراگم لگن را تقویت کرده و به حمایت از رحم کمک می‌کند.
دارو درمانی
کرم یا شیاف استروژن یا حلقه وارد واژن می‌شود تا به بازیابی قدرت و بقای بافت‌های واژن کمک کند. اما استروژن برای بعضی از زنانی که در سنین بعد از یائسگی هستند قابل استفاده است.
عمل جراحی
بسته به سن‌تان و اینکه آیا قصد باردار شدن در آینده دارید یا نه، می‌توان با عمل جراحی رحم را ترمیم کرده یا آن را خارج کرد. در موارد شدید، رحم با عمل هیسترکتومی برداشته می‌شود. طی عمل، جراح می‌تواند افتادگی دیواره‌ی واژن، میزنای، مثانه یا رکتوم را نیز اصلاح کند. عمل جراحی ممکن است با یک جراحی شکم باز، از طریق واژن یا از طریق برش‌های کوچک در شکم یا واژن با ابزار‌های بخصوصی انجام شود.
سایر درمان‌ها برای افتادگی رحم
اگر تمایل به عمل جراحی ندارید یا کاندید مناسبی برای عمل نیستید، ممکن است تصمیم بگیرید از یک وسیله‌ای به نام پساری استفاده کنید. پساری یک حلقه کوچک است که از وینیل ساخته شده است و موارد استفاده پزشکی دارد و برای بهبود فتق‌های واژن و افتادگی رحم و... کاربرد دارد. این دستگاه انواع مختلفی دارد. برخی از پساری‌های به گونه‌ای طراحی شده است که فرد خودش بتواند آن را قرار دهد. اما بهتر است پساری توسط متخصص زنان قرار داده شود. پساری درون واژن قرار می‌گیرد و از دیواره‌های واژن محافظت می‌کند، مثانه را بالا می‌برد و باعث می‌شود که بی‌اختیاری ادرار کمتر رخ دهد و باعث بهبود موقتی علایم بیماری می‌شود.
عوارض احتمالی استفاده از پساری شامل موارد زیر می‌شود:
- زخم‌های باز در دیواره واژن
- خونریزی
- قرار گرفتن در محل نامناسب و فشار آوردن به دیواره واژن
- فشار به دیواره مقعد و جلوگیری از دفع صحیح غذا
پیشگیری از افتادگی واژن
- وزن‌تان را کم کنید.
- با در پیش گرفتن رژیم غذایی پُرفیبر از ابتلا به یبوست پیشگیری کنید.
- ورزش کگل را انجام دهید تا عضلات لگن‌تان تقویت شوند.
- از بلند کردن اجسام سنگین و فشار زیاد خودداری کنید.
آیا افتادگی رحم در دختران هم می‌تواند روی دهد؟
از آن جایی که دختران و زنان جوان عضلات لگن قوی دارند و همچنین تعادل استروژن در بدن آن‌ها متناسب است، احتمال افتادگی رحم در آن‌ها بسیار نادر است. تنها در صورت وزنه برداری سنگین، وجود توده‌های لگنی که به رحم فشار وارد کنند یا در صورت حادثه و وارد شدن فشار شدید به شکم امکان افتادگی رحم وجود دارد.
درمان افتادگی رحم در دختران
از آنجایی که معمولا افتادگی رحم در دختران شدید نیست می‌توان از روش‌های غیر جراحی همانند موارد زیر برای درمان افتادگی رحم تحت نظر پزشک استفاده کرد:
- کاهش وزن
- تمرینات عضلات کف لگن (تمرینات کگل)
- پساری‌های واژینال که درون واژن برای بالا کشیدن افتادگی رحم کار گذاشته می‌شوند.
در صورتی که آسیب وارده شدید بوده و نتوان با روش‌های بالا افتادگی رحم را جبران کرد و از آنجایی که دختران و زنان جوان هنوز در سنین باروری قرار دارند، بهترین گزینه، جراحی ترمیم رحم است که رحم به سر جای اصلی خود بازگردانده می‌شوند و عضلات کف لگن آسیب دیده به هم متصل می‌شوند.
آیا افتادگی رحم باعث نازایی می‌شود؟
افتادگی رحم در خانم‌هایی که زایمان نکرده‌اند هم گاهی دیده می‌شود. این عارضه در افرادی که جثه‌ای فوق العاده لاغر یا چاق داشته و عضلات قوی ندارند ایجاد می‌شود.
افتادگی رحم باعث نازایی نمی‌شود؛ اما حتما باید درمان صورت بگیرد و سپس اقدام به بارداری انجام شود. زیرا بارداری باعث افزایش شدت افتادگی رحم می‌شود و این نکته هم مهم است که فرد دچار چه درجه‌ای از افتادگی رحم از خفیف تا شدید است.
منبع:برترینها
