امروزه نقش رسانه‌ها و میزان نفوذ آنها در جوامع بر کسی پوشیده نیست و در اثر رشد رسانه‌های جمعی و گسترش ارتباطات الکترونیک، شاهد تغییرات شتابنده در سطح جهانی هستیم. این مسئله تمامی ابعاد زندگی را تحت‌تاثیر قرار داده و چالش‌هایی را در روابط اجتماعی به وجود آورده است. یکی از ابعاد مهم زندگی که این روزها در اثر رشد روابط جدید شاهد تغییرات قابل‌توجهی در آن هستیم، خانواده است. اهمیت خانواده و نقش آن در زندگی گذشته، حال و آیند ما بر کسی پوشیده نیست و صاحب‌نظران، خانواد سالم، گرم و صمیمی را شاه کلید سلامت همه‌جانبه افراد در زندگی می‌دانند و بر پربارسازی روابط خانوادگی تأکید می‌کنند. این نهاد مهم تحت‌تأثیر تغییرات به وجود آمده در عصر جدید و استفاده از شبکه‌های اجتماعی با چالش‌های بسیاری روبه‌رو شده است که در این مقاله به برخی از این چالش‌ها پرداخته خواهد شد.
شبکه‌های اجتماعی، افراد دور را به هم نزدیک می‌کنند و افراد نزدیک را از هم دور
اگر عضو فعال رسانه‌های اجتماعی باشید، حتما تاکنون با این مطلب روبه‌رو شده‌اید که «رسانه‌های اجتماعی افراد دور را به هم نزدیک می‌کنند و افراد نزدیک را از هم دور». اینکه با استفاده از این رسانه‌ها می‌توان با دوستان قدیمی، آشنایان و فامیل‌های دور در ارتباط بود و روابط گذشته را تجدید نمود، احساس شیرینی است. اما استفاده از این رسانه‌ها زمانی فرد را دچار مشکل می‌سازد که غرق در این احساس شیرین از اطرافیان خود غافل می‌شود. نمونۀ بارز این غفلت را می‌توان در شکایت‌های پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها مشاهده نمود؛ زیرا در مهمانی‌های خانوادگی نیز دیگر کسی به آنها و خاطرات و داستان‌های آنها توجه زیادی ندارد و بیشتر افراد خانواده مشغول ردوبدل کردن پیام در شبکه‌های اجتماعی هستند و در بسیاری از موارد این پیام‌ها برای اعضای دور از خانواده است، بدون اینکه به دلخوری اعضای نزدیک توجه شود.
گسترش ارتباطات و ایفای نقش‌ها
هنگام ورود به شبکه‌های اجتماعی، به طنزهای جالبی برمی‌خوریم که جدا از جنبه طنزآمیز آن، نکات تأمل‌برانگیزی را به ما نشان می‌دهد. شاید عکس‌های طنزآمیزی از خانم‌هایی که کنار اجاق گاز، غرق در تلفن همراه خود هستند و توجهی به غذای در حال سوختن ندارند و یا کودکانی که در حال انجام کارهای منزل هستند و از مشغول بودن مادرشان در شبکه‌های اجتماعی گلایه می‌کنند، گویای تعارضاتی باشد که در ایفای نقش، برای خانم‌ها به وجود آمده است.
البته باید توجه داشت که این تعارضات تنها گریبانگیر خانم‌ها نیست و دیگر اعضای خانواده را نیز درگیر نموده است. نمونه بارز آن ایجاد تداخل در نقش اعضای محصل خانواده است. در بسیاری از موارد دیده می‌شود که این افراد زمان زیادی را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند و این مسئله در وظایف تحصیلی آنان تداخلاتی را به وجود می‌آورد.
شبکه‌های اجتماعی و خلأ‌های زندگی
یک شبکه اجتماعی می‌تواند به فرد در گسترش ارتباطات و همچنین پر کردن بخشی از اوقات فراغت کمک کند. اما گاهی نیز افراد با درگیرکردن خود در این رسانه‌ها، از بروز تعارض در روابط رودررو فرار می‌کنند. این گریز، فاصله عاطفی بین اعضای خانواده را روز به روز بیشتر خواهد کرد و در نتیجه آن فرد در زندگی خود احساس خلأ خواهد نمود. در این زمان به منظور پاسخ دادن به این نیازروحی و عاطفی، ممکن است از دم‌دست‌ترین و جذاب‌ترین وسیله ارتباطی استفاده نماید. بنابراین در معرض ورود به روابطی قرار خواهد گرفت که با توجه به مجازی بودن آن ممکن است به نظر بی خطر بیاید. این مسئله شاید در برخورد اول رضایت بخش باشد، اما به مرور ممکن است آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به بار آورد و همچون آتش زیر خاکستر به یکباره شعله‌ور گردد.
آنچه از شبکه‌های اجتماعی می‌آموزیم
نباید چنین پنداشت که استفاده از یک شبکه اجتماعی، سراسر آسیب است. افراد در این شبکه‌ها در معرض اطلاعات زیادی قرار می‌گیرند؛ برخی از آنها مفید و کاربردی و برخی دیگر نامناسب‌اند. شاید آسان‌ترین قسمت کار، برخورد با اطلاعات نامناسب باشد، زیرا فرد در برخورد با آن تکلیف خود را می‌داند و احتمالا از برخورد با آنان در پی راه گریز می‌گردد. اما در این میان خبرهای دروغین و اطلاعاتی که به منظور تحت‌تأثیر قرار دادن باورها و عقاید فرد طراحی شده‌اند نیز کم نیستند. این اطلاعات به ظاهر بی‌خطر به نظر می‌رسد، اما به مرور روی زندگی او اثر می‌گذارد و اگر او در مقابل اطلاعات دریافتی برخوردی هوشمندانه نداشته باشد، می‌تواند آسیب‌های بسیاری برای او و خانواده‌اش به همراه داشته باشد.
شیوه‌های بهره‌برداری از شبکه‌های اجتماعی
شاید بتوان تمامی مواردی را که تا اینجا آوردیم، در چالش آخر خلاصه کنیم؛ در تمامی گزینه‌های مطرح شده تاکنون، مزایا و معایب شبکه‌های اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت. مسئله‌ای که در این میان دارای اهمیت است، روش بهره‌برداری ما از این شبکه‌هاست. در صورت استفاده درست، نه تنها افراد از نزدیکان خود دور نمی‌شوند، بلکه به عزیزان راه دور نیز نزدیک می‌گردند. افزون بر اینها، تداخل در نقش‌ها نیز کاهش می‌یابد و افراد به جای پرکردن خلأ‌های عاطفی خود با این رسانه، به دنبال حل مسائل خود می‌روند. همچنین در مقابل اطلاعات دریافتی هوشمندانه‌تر عمل می‌نمایند.
به طور کلی به منظور بهره‌برداری درست از این رسانه یا هر وسیله ارتباطی دیگر، شما باید در وهله نخست از هدف خود برای استفاده از آن آگاه باشید. در این صورت می‌توانید در برابر انبوه اطلاعات دریافتی، گزینشی رفتار نموده و نسبت به آنها هوشیار باشید. همچنین با اختصاص دادن زمان مناسب برای استفاده از آن، می‌توانید از وابستگی‌های آسیب‌رسان به آن جلوگیری کنید.
