به گزارش مشرق، در این گزارش سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر و روایت سینماگران از جامعه ایرانی برای اهداف سیاستگذارانه مورد مطالعه قرار گرفته و سه سؤال اصلی مورد جست‌وجوی تیم پژوهش بوده است: از منظر سینماگران ایرانی: ایران امروز چگونه است؟ چرا ایران اینگونه است؟ چگونه باید آن را تغییر داد؟
در این گزارش آمده: طبیعی است که سینماگران در فرآیند ساخت و نمایش فیلم‌های خود لزوماً و به طور آگاهانه به سؤالات بالا فکر نکرده‌اند، اما روایت آن‌ها از وقایع، دغدغه شخصیت‌ها، انتخاب میزانسن‌ها و پایانبندی فیلم‌ها همه از نوع مواجهه سینماگران با صورت مسئله زیباشناختی و جامعه‌شناختی که خود طرح کرده‌اند، خبر می‌دهد. پاسخ به سه پرسش فوق با مطالعه 28 فیلم اکران شده در جشنواره فجر، انجام شده است.
نگاه سینما به ایران امروز
این گزارش در پاسخ به این سؤال که ایران امروز چگونه است آورده: انعکاس سینما از ایران جامعه‌ای آغشته به آسیب‌های اجتماعی مختلف است، جایگاه «مذهب»، «اعتماد» و «سرمایه اجتماعی» در آن رو به افول است، «اقشار در حاشیه» تحت فشار هستند و هم جامعه و هم سیاستمداران، «قمارهای سیاسی و اجتماعی» را به «تولید اقتصادی با ثبات» ترجیح می‌دهند. شکاف عمیقی بین «الگوهای فرهنگی مورد حمایت عموم جامعه» و «الگوهای فرهنگی مورد حمایت نظام سیاسی» وجود دارد. «امید» برای بهبود وضعیت در آینده اندک است و به دلیل ضعف و ناکارآمدی نهادهای حقوقی و قانونی، اشخاص خود را نسبت به تعیین سرنوشت مسئول می‌دانند و در صورت لزوم ترجیح می‌دهند خود نسبت به اصلاح شرایط اقدام کنند.
چرا ایران اینگونه است؟
مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری سؤال دوم را که درباره چرایی این نگاه در آثار سینمایی ایران است اینگونه پاسخ می‌دهد: از نگاه سینما، وضعیت حکمرانی مقصر شرایط است، گویی حکمرانان به استناد فیلم «خون شد» مسعود کیمیایی، سند خانه را از آن خود کرده‌اند و نظام اجتماعی و معرفتی مورد حمایت آنان پاسخگوی ناهنجاری‌های کنونی نیست.
شیوه حکمرانی مسلط، در بسط اخلاق و حفظ سلامت آسیب‌دیدگان فیزیکی و روانی ناموفق است و ناهنجاری اقتصادی جامعه را به سمت مخدرها سوق داده و گونه‌های مختلف استبداد، مخصوصاً استبداد فرهنگی، اعتماد عمومی را خدشه‌دار کرده و نوعی ناشنوایی جمعی پدید آورده است.
بررسی شاخص‌هایی، چون حاکمیت قانون، اثربخشی و کارایی، پاسخگویی، کیفیت قوانین و مقررات تنظیمی و مشخصاً کنترل فساد بیانگر آن است که از منظر اغلب فیلم‌های اکران شده، «کیفیت نازل حکمرانی» و «ضعف‌های نظام حکمرانی» علت اصلی تصویر ناخوشایندی است که از ایران در جشنواره سی وهشتم ارائه شده است، اما در نگاه این مرکز به این سؤال فیلم‌های ایرانی که چگونه می‌توان ایران را تغییر داد، اینگونه پاسخ داده شده است: «اعتراض و انتقام از شرایط بدون هیچ پشتوانه معرفتی مشخص» در عین حال «توجه نظام سیاسی به آخرین تلاش‌های معترضان جامعه ایرانی برای بیان اعتراض‌های خود در چارچوب ساختارهای موجود و خطر خارج شدن این اعتراض‌ها از ساختار کنونی» و «ترجیح هویت‌های خرد یا جهانی بر فرهنگ ملی» از پیشنهادهایی است که فیلم‌ها در متون فرهنگی خود برای اصلاح شرایط تجویز کرده‌اند.
در این گزارش بعد از طرح مختصر چارچوب نظری برای مطالعه فیلم‌ها، تحلیل مضمونی فیلم‌ها به تفکیک هر فیلم آمده است. پس از تحلیل مضمونی تک‌تک فیلم‌ها، مؤلفه‌های سازنده تصویر ایران در مجموع فیلم‌های جشنواره فجر 98، ذیل عناوین «مذهب»، «حاکمیت مرکزی»، «آسیب‌های اجتماعی»، «تابوهای اجتماعی (نامتعارف‌ها)»، «گسست نسلی»، «اعتراض»، «امید»، «زنان»، «فضای مجازی»، «هویت‌های محلی»، «فرآیندهای جهانی» و «محورهای غایب»، توصیف و تشریح می‌شود. در پایان نیز گزارش مرکز بررسی‌های استراتژیک از جشنواره فیلم فجر 98، ذیل سه عنوان «وضعیت حکمرانی»، «وضعیت سرمایه اجتماعی» و «فرهنگ عمومی و سیاست رسمی» جمع‌بندی شده و تأمل درباره آن به سیاستگذاران پیشنهاد می‌شود.
گزارش مرکز پژوهش‌های ریاست جمهوری درباره آثار جشنواره فیلم فجر به وضوح نشان می‌دهد سازمان سینمایی وزارت ارشاد در انفعالی عجیب فرو رفته و فیلمسازان ذهنیت‌های خود را از جایی دیگر اخذ می‌کنند و محتوای آثار به جای آنکه به شکلی دلسوزانه و مسئولانه در راستای ترمیم مشکلات و ناکارآمدی‌ها باشد در مسیر القای انسداد اجتماعی، فرهنگی و سیاسی قدم برمی‌دارند و جالب است که بسیاری از این آثار با کمک و مساعدت نهادهای دولتی و حکومتی تولید می‌شوند.
منبع : روزنامه جوان
