دکتر سمیرا اسماعیلی – روانشناس بالینی
تحریریه زندگی آنلاین : خشونت خانگی یکی از متداول ترین انواع خشونت و از میان انواع خشونت خانگی آزار و اذیت عاطفی بسیار شدیدتر از دیگر انواع خشونت است. صرف نظر از ضرب وجرح بسیاری از زنان و مردان تحقیر و توهین و بی اهمیت جلوه دادن از انواع خشونت عاطفی است که عزت نفس فرد را پایین می آورد و استقلال را کاهش می دهد و به فرد خشونت گر نوعی احساس قدرت دست می دهد. زخم هایی که آزار عاطفی ایجاد می کند گاهی عمیق تر از آثار و اذیت های فیزیکی است بعضی از این آزارها اقتصادی و مالی و هدفش تسلط است.
مقصرتراشی دیگر موردی است که فرد انجام می دهد که این حالت در فضای محدود بسیار بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. کسی که آزار و اذیت می کند یک انتخاب آگاهانه انجام می دهد فرد کنترل از دستش خارج نمی شود، بلکه رفتاری سوءاستفاده گرایانه و عمدی انجام می دهد. البته آستانه مقاومت فرد فاعل پایین آمده که چنین می کند اما به هر حال، این رفتار انتخاب اوست.
در خشونت های خانگی زنان اولین گروهی هستند که مورد خشونت قرار می گیرند. آمارهای جدید اورژانس اجتماعی در دوره کرونا نشان می دهد خشونت نسبت به زنان 30 درصد افزایش پیدا کرده است. زن ها به دلیل ضعف جسمانی و وابستگی مالی، فرهنگی و اجتماعی که نسبت به همسر دارند، بیشتر مورد خشونت عاطفی قرار می گیرند هرچند در چند سال اخیر تحول اساسی در جایگاه زنان ایجاد شده است اما همچنان زنان چندان مورد توجه نیستند. زنانی که مورد خشونت قرار گرفتند هم شامل همسران است و هم شامل دختران، یعنی دختران بیشتر از پسران مورد خشونت عاطفی و اقتصادی قرار می گیرند. بعد از این دو گروه کودکان هستند که مورد خشونت قرار می گیرند. بی دفاعی کودکان مهم ترین دلیل مورد خشونت قرارگرفتن آنهاست. کودکان بیشتر از خانم ها ناتوان هستند و عکس العمل هم نشان نمی دهند. بنابراین آنها نیز مورد آزار هستند. بررسی ها نشان می دهد آزار جسمی درباره کودکان زیاد شده است. بچه ها بیشتر در معرض کتک خوردن قرار دارند. بعد از این افراد سالمند مورد خشونت قرار می گیرند. ما کشوری هستیم که به سمت سالمندی می رویم و این ذهینت وجود دارد که سالمندان باری بر دوش خانواده هستند چون توانایی جسمانی و مالی ندارند و در نتیجه سالمندان نقطه ضعف خانواده ها هستند و این باعث می شود خانواده ها حساسیت بیشتری داشته باشند. خشونت درباره افراد سالمند فیزیکی نیست. بیشتر تحقیرکردن و القای این مسیله است که آنها باری بر دوش خانواده هستند.
بیشتر بخوانید:
در شرایط قرنطینه اکثر خانواده ها در فضای بسته نسبتاً کوچک با هم زندگی می کنند. این مسئله از قبل برنامه ریزی نشده و یک دفعه اتفاق افتاده است بنابراین ما با یک غافلگیری هم مواجه هستیم. یکی دیگر از مسایل اثرگذار بسته بودن فضاست چراکه دل نگرانی و افسردگی را بیشتر می کند. ترس و نگرانی عامل دیگری است ما به خاطر یک مسیله خوشحال کننده کنار هم نیستیم. ما به خاطر یک تهدید بیرونی کنار هم قرار گرفتیم و این ترس باعث می شود آستانه مقاومت ما پایین آمده عصبانی می شویم. بمباران اخبار تلخ و شایعه سازی و عدم آگاهی نسبت به اینکه این بحران کی تمام می شود هم عامل دیگری است که باعث بروز خشونت می شود.
اما نکته بسیار مهم بی کاری است. در خانواده هایی که معیشتشان به خطر افتاده خشونت خانگی بروز بیشتری پیدا کرده است. وضعیت بد اقتصادی مردم امنیت روانی آنها را به هم زده است.
از مهم ترین کارهایی که باید در این دوران انجام دهیم تا خشونت کاسته شود، این است که به راحتی شرایط را برای اعضای خانواده توضیح دهیم و از آنها بخواهیم توقعات خود را به حداقل برسانند. به وضوح به بچه ها گفته شود فعلا کار نیست و پولی هم نداریم و باید تحمل کنیم تا این دوران بگذرد.
کارهای مشترک تعریف کنیم. در تمیزکردن خانه و آشپزی همگی مشارکت کنیم البته اگر فردی دوست ندارد مشارکت کند او را وادار نکنیم.
پدر و مادرها باید بدانند در خانه نباید حکومت نظامی برقرار کنند، نباید راس یک ساعت همه بخوابند یا اینکه تلویزیون و اینترنت در یک ساعت خاموش شود. باید تاب آوری بیشتری داشته باشیم و اجازه دهیم بچه ها یا همسرمان بیشتر خودشان را سرگرم کنند البته نباید مزاحم دیگران شوند.
بیشتر بخوانید:
نباید مدام از بچه ها بخواهیم از حریم خصوصی خودشان خارج شوند. از مکان هایی مانند تراس و پشت بام برای هواخوری استفاده کنیم و به رویاهایمان فکر و برای آینده برنامه ریزی کنیم. از تخریب عاطفی همدیگر دست برداریم. از خشونت جنسی نسبت به همسر پرهیز کنیم. اگر در خانه سالمند یا معلول داریم، نباید نسبت به او بی توجهی کنیم. بی توجهی به سالمندان و معلولان دو اثر بسیار بد دارد. اگر بر اثر بی توجهی ما آنها دچار بیماری شده و جان خود را از دست دهند، درگیری روانی شدیدی پیدا خواهیم کرد و دوم اینکه فرزندان ما شاهد این صحنه بوده و خشم عمیقی را در ناخودآگاه خود خواهند داشت. این خشم باعث می شود ما افرادی بی مسیولیت و نامهربان در برابر آنها جلوه کنیم و این موضوع سرنوشت آنها را تحت تاثیر قرار می دهد.
دوران قرنطینه و کرونا به مردم و ما به صورت علنی نشان داد که مهارت ما در زندگی پایین است و کنترل خشم نداریم. به نظر من، به رخ کشیدن این ضعف می تواند فرصتی باشد برای برطرف کردن آن، تاب آوری یکی از مهم ترین مهارت های زندگی است که بنا بر دلایل مختلف از جمله عدم آموزش صحیح بیشتر مردم ایران آن را ندارند و همین باعث می شود دچار بحران و سختی شویم.
برای تاب آوری تمرین هایی هست که نیاز به پول هم ندارد. نفس عمیق هنگام خشم، فریادنزدن و عجله نکردن در بیان حرف ها یکی از مهم ترین تمرین ها در دوران تاب آوری است. با مشارکت بچه ها نان بپزید. به آنها مهارت هایی مثل کاشتن مواد غذایی و سبزیجات و نان پختن را آموزش دهید. کرونا تنها اتفاق پاندمی جهان نیست و ممکن است وقتی بچه ها بزرگ می شوند دوباره مسیله دیگری پاندمی شود بنابراین باید آنها بتوانند از این تجربه استفاده کنند.
