ویروس کرونا و اثرات آن بر کسب و کارهای ایرانی

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، اما برای بسیاری از این موتورسواران اتفاقا این گرم شدن بازار خرید و فروش اینترنتی سبب رونق کسب‌وکار نبوده است، تجربه آنها از دو ماه گذشته با دودو تا چهارتای روی کاغذ متفاوت است.

می‌گوید:«با همه‌شان هستیم.» همه‌شان یعنی اسنپ و الوباکس و شرکت‌های اینترنتی دیگری که در مدت شیوع بیماری مشغول انجام کار معمول خود بودند، کار معمول آنها در شرایط ویژه تبدیل شده بود به یکی از ابزارهای مردمی که به شیوع معمول خودشان نمی‌توانستند، سراغ خرید و تامین مایحتاج روزانه بروند اما همه اینها باعث شد تا میزان کار آقای «نون» که با همه این شرکت‌ها کار می‌کند به ‌شدت کاهش پیدا کند: «کار خیلی کمتر شده. چه روی ماشین کار بکنم، چه روی موتور فرقی ندارد، درآمد خیلی افت کرده. تقریبا 2.5 سال است که روی موتور کار می‌کنم و در این دوره‌ای که کرونا آمده من کمترین میزان درآمد را در طول کارم داشته‌ام.» چطور می‌شود که فروش اینترنتی و تلفنی کسب‌وکارهای مختلف رونق بگیرد و کار پیک‌های موتوری کساد شود؟ به نظر او بحث هزینه- فایده سبب شده تا خدمات گرفتن از شرکت‌های رسمی که احتمالا هزینه بیشتری دارند به صرفه به نظر نرسد و راهکارهای جایگزین در نظر گرفته شود:«درست می‌گویند که کسب‌وکارهای اینترنتی بهتر شده‌اند اما هر کسی، هر کاری هم که داشته باشد و بخواهد آنلاین خدمات بدهد مثل داروخانه‌ها، نمی‌آیند خدماتشان را بدهند دست مثلا الو پیک چون نه به نفع مشتری است و نه به نفع خودش یعنی به نفع هر کسی که بخواهد کرایه حمل و نقل را حساب کند چون بیشترین میزان کرایه را باید بپردازند. برای همین چه کار می‌کنند؟ دو نفر را استخدام می‌کنند که تمام کارهای‌شان را انجام بدهند. الان چون خیلی از کسب‌وکارها هم تعطیل شده‌اند، آدم‌ها مجبورند به عنوان پیک موتوری کار کنند، الان در همین مدت کرونا به نظرم تعداد پیک موتوری‌ها یک و نیم برابر شده.» همین کم شدن کار و زیاد شدن دست پیک‌هایی که تازه دارند وارد بازار کار می‌شوند، باعث شده تا مساله برای او بیشتر در مورد کاهش درآمد باشد تا خطر ابتلا به کرونا:«قبل از کرونا راحت روزی 250 تومان درآمد داشتم یعنی پول طرح و کمیسیون و بنزین را هم که کنار می‌گذاشتم 250 تومان برایم می‌ماند. الان از بعد عید روزی 50 تومان هم کار نکرده‌ام.» این را هم البته اضافه می‌کند که از قضا کرونا باعث شده تازه بسیاری از استانداردهای بهداشتی وارد چرخه کار شوند و همه از همه طرف شروع کنند به مراعات کردن:«کرونا یک خوبی که داشت این بود هم کالاها را به صورت بسته‌بندی تحویل آدم می‌دهند و هم روکش اضافه نایلونی روی آن می‌کشند. من خودم ماسک می‌زنم و ژل ضدعفونی هم همیشه همراهم دارم. موقع تحویل دادن هم نایلون روی بسته را درمی‌آورم چون خودم می‌دانم که دستم تمیز است و بعد که نایلون را درآوردم، تحویل می‌دهم که یک وقت کسی کرونا نگیرد.» به همان اندازه که او مراقب است خیلی از مشتری‌ها هم حواسشان هست تا این رودررو شدن با پیک‌ها به حداقل برسد و این به سلامت دو طرف کمک می‌کند:«خیلی‌ها بسته‌ها را می‌گذارند توی آسانسور یا تحویل نگهبان می‌دهند یا حتی به دسته بیرونی در خانه آویزان می‌کنند و می‌گویند خودت بردار چون خودشان هم از کرونا می‌ترسند و نمی‌خواهند روبه‌رو بشوند. برای ما از این نظر خیلی بهتر بوده. شرکت‌ هم پشت سر هم پیام‌های سلامت می‌فرستد مثلا می‌گوید در پمپ بنزین این کارها را انجام بدهید و مراقب باشید که مریض نشوید ولی کسی به ما نگفته آقا شما که سفیر این شرکت هستید بیا این ماسک و ژل را هم داشته باش، خودم اینها را تهیه کرده‌ام.» پیکی که دو قلم سفارش سورپرمارکتی را همراه خودش آورده چند دقیقه‌ای وقت می‌گذارد تا از شرایط کار این روزهایش هم بگوید، ماسک به صورت ندارد، اسنپ قبل از عید یک بسته حاوی یک ماسک و دو عدد دستکش داده بوده و حالا دیگر به نظر نمی‌رسد خودش برای هر بار رفت و آمد به خریدن ماسک رو آورده باشد. حدود دو سال است که پیک موتوری است، در همه ماه‌های گذشته درآمدش حدود 4 میلیون تومان در ماه بوده و در این مدت به حدود نصف رسیده است:«مردم غذا که اصلا سفارش نمی‌دهند، سفارششان بیشتر از سوپرمارکت‌هاست به خصوص مواد شوینده اما باز هم کار ما خیلی کمتر شده.» او که حالا تازه کاری برای انجام دادن دارد، می‌گوید در همان آغاز شیوع ویروس به نظرش مردم کلا دست به خرید و سفارش دادن هم نمی‌زدند و او کاملا بیکار مانده بود و بعد از مدتی که شرایط کمی برای مردم جا افتاد و دست به کار خرید اینترنتی شدند، بخشی از مشکل او هم حل شده است.

رونق برای صاحب‌ کار

برخلاف دو پیک موتوری که کاهش چشمگیر درآمدشان را در دوران قبل و بعد از شیوع با هم مقایسه می‌کردند، مدیر یکی از شرکت‌های خدمات پیک موتوری در حوالی خیابان جمهوری می‌گوید که در هفته‌های گذشته درآمدشان بالا رفته و کسانی تبدیل به مشتری‌شان شده‌اند که قبلا خبری از آنها نبود:«بعد از تعطیلات رسمی نوروز و تا قبل از اینکه همه مغازه‌های دیگر باز شوند، اوضاع کار ما بهتر شده بود. مثلا کل مغازه‌های انقلاب بسته بودند و برای ارسال سفارش‌های اینترنتی و تلفنی‌شان با ما تماس می‌گرفتند. از لحاظ درآمدی خیلی خوب بود. می‌توانم حدودی بگویم که 30 درصد به میزان کسانی که با ما تماس می‌گرفتند اضافه شد؛ کسانی که قبلا اصلا تماسی نداشتند و در هفته‌های پیش ارسال سفارش‌های اینترنتی‌شان را به ما دادند.» هر چند خیابان انقلاب و جمهوری تقریبا در خلوت‌ترین روزهایی که به خود دیده بودند، قرار داشتند اما خرید و فروش از طریق تلفن‌ و اینترنت در جریان بود و برای همین کار و بار آقای محمدی این شده بود که به کتابفروشی‌های انقلاب، لباس‌فروشی‌های خیابان جمهوری، فروشندگان لوازم پزشکی که همه آنلاین سفارش می‌گرفتند، خدمات بدهد و کارکنانش سفارش‌ها را برسانند دست مشتری‌ها.

محمدی می‌گوید همراه با رونق گرفتن کار و روانه کردن بیشتر پیک‌ها به مبدا و مقصدهای تازه، حواسش بوده که مراقب سلامت آنها هم باشد:«روزی که این معضل پیش آمد چون از قدیمی‌های اتحادیه هستم، ماسک و دستکش و الکل ضدعفونی گرفتم و بین راننده‌ها توزیع کردم چون 95 درصد راننده‌های ما متاهل هستند، زن و بچه دارند و برای همین باید خیلی مراعات کنند. همه کارهایی که تلویزیون می‌گفت را انجام دادیم و تا الان خدا رو شکر برای کسی مشکلی پیش نیامده است.»

در دنیای کسب‌وکارهای اینترنتی وضع کمی پیچیده‌تر است. در بخشی کار افت کرده و در بخشی دیگر رونق گرفته. اسنپ که مدت‌هاست تجارتش را بر مبنای خریدهای غیرحضوری و سپردن کار به راننده‌ها و پیک‌های موتوری بنا کرده در دو ماه گذشته شاهد این افت و رونق‌ها بوده است. فرید شهابی، مدیر تجاری اسنپ در پاسخ به سوالی در مورد میزان درخواست‌های خدمات از سوی مشتریان در دوران قبل و بعد از شیوع کرونا می‌گوید:«با توجه به اینکه بخشی از بازه یک ماه گذشته به تعطیلات عید برمی‌گردد باید برای مقایسه بهتر زمان را به بخش قبل و بعد تعطیلات تقسیم کنیم چراکه در بازه عید به دلیل تعطیلی، درخواست‌ها طبیعتا کمتر می‌شود. در روزهای قبل از عید و همزمان با شیوع ویروس کرونا درخواست‌های اسنپ باکس نسبت به قبل از کرونا به ‌طور متوسط 10درصد افزایش پیدا کرد. اما بعد از تعطیلات نوروز با توجه به تعطیلی عمده کسب‌وکارها از رشد آن کاسته شده و تعداد درخواست‌ها تقریبا مشابه دوران قبل شیوع کروناست که البته این وضعیت با بازگشایی کسب‌وکارها در حال بهبود است.» اما به گفته او رشد تعداد خریدها و سفارش‌های مربوط به خواربار و مایحتاج روزانه به ‌شدت رشد داشته است:«در مورد سفارش‌های سوپرمارکتی با توجه به افزایش خرید آنلاین، تعداد سفارش‌ها نسبت به روزهای قبل از شیوع ویروس کرونا دو برابر شده است.»

124 هزار راننده موتورسوار، وانت‌سوار و اتومبیل‌سوار برای بخش اسنپ باکس کار می‌کنند و به گفته شهابی «به صورت متوسط ماهیانه 28 هزار و روزانه 11هزار راننده فعال» با این شرکت همکاری دارند. این ناوگان چندین هزار نفری که روزانه با مشاغل و آدم‌های بسیار در مبدا و مقصد تحویل کالا در تماس هستند چطور باید سلامت خود را در زمان شیوع بیماری حفظ کنند؟ شهابی پاسخ می‌دهد:«همزمان با شیوع ویروس کرونا در سراسر کشور در قالب کمپین «سفر به سلامت» تمامی ناوگان موتور و وانت هم همزمان با ناوگان اسنپ خودرو ضدعفونی شدند. همچنین به تمامی رانندگان فعال در اسنپ‌مارکت و اسنپ‌فود، بسته‌های بهداشتی شامل ماسک و دستکش توزیع شد. در نهایت هم تمامی باکس‌ها و تجهیزات رانندگان اسنپ‌مارکت و اسنپ‌فود به ‌طور کامل ضدعفونی شد. در مورد تمامی رانندگانی که در بخش اسنپ‌مارکت فعالیت می‌کنند، استفاده از دستکش و ماسک الزامی است و اگر گزارشی مبنی بر عدم رعایت این موارد دریافت شود به راننده اخطار داده می‌شود. در صورت تکرار این موضوع برای بار دوم، راننده مربوطه به مدت محدود غیرفعال می‌شود که البته تا امروز چنین موردی وجود نداشته و تمامی رانندگان پروتکل‌های بهداشتی را به‌ طور کامل رعایت کرده‌اند.» هر چند یک روز پیش از پاسخ او به این سوال، پیک رسیده از طرف شرکت، ماسک و دستکشی در اختیار نداشت و شاید همین است که موضوع نظارت بهداشتی بر پیکره عظیم شرکت‌هایی از این دست را دشوار می‌کند.

یکی از پیک‌های موتورسوار می‌گفت، خبر چند مورد ابتلا در اسنپ را شنیده است و حالا مدیر تجاری این شرکت در پاسخ به اینکه چگونه وضعیت درگیر بیماری بودن یا نبودن رانندگان خود را رصد می‌کنند، می‌گوید:«با همکاری مسوولان مربوطه شناسایی و غیرفعال کردن رانندگانی که تست کرونا آنها مثبت بوده در دستور کار قرار گرفته و رانندگان بعد از شناسایی برای گذراندن دوران نقاهت غیرفعال می‌شوند. در حال حاضر این اتفاق برای تمامی رانندگان عضو ناوگان اسنپ در تمامی سرویس‌ها در حال انجام است.» او البته خبری که چند روز پیش‌تر از سوی مدیرعامل اسنپ منتشر شده بود را هم تکرار می‌کند که شرکت قرار است با پرداخت وام‌ 50 میلیون ریالی بدون‌ بهره از تمامی رانندگانی که به ویروس کرونا مبتلا شده‌ باشند، حمایت کند تا دوران نقاهتشان را در خانه سپری کنند.

تمام این حساب و کتاب‌ها با باز شدن اغلب کسب‌وکارها و بازگشت به زندگی ظاهرا معمول شاید تغییر کند اما یک چیز را نمی‌توان انکار کرد؛ لزوم ماندن در خانه بسیاری از شهروندان را به خریدهای آنلاین تشویق کرد و شاید این عادت جدید تبدیل به بخشی از زندگی روزمره آنها شود. رونق گرفتن خرید و فروش آنلاین اما همیشه هم الزاما به معنای بهتر شدن کسب‌وکار موتورسوارانی که مهره اصلی این بازی هستند، نیست.