بررسی میزان فلزات سنگین و سرطان‌زایی آن‌ها در هوای شهر تهران

به گزارش ایسنا، ذرات معلق از مهم‌ترین آلاینده‌های هوا در شهر تهران بوده که بر اساس مطالعات بیماری‌های همه‌گیر، برای سلامتی انسان بسیار مخاطره‌آمیز است. ذرات معلق ریز یا قابل استنشاق احتمال بالای نفوذ به قسمت تحتانی دستگاه تنفسی را داشته و در برونش‌ها و کیسه‌های هوایی می‌توانند باقی بمانند. محققان در پژوهشی با عنوان "بررسی میزان فلزهای سنگین در ذرات معلق(PM4) هوای شهر تهران و ارزیابی ریسک سلامت ناشی از آن‌ها" این موضوع را بررسی کرده‌اند.

در این پژوهش که توسط سهراب مظلومی، عباس اسماعیلی ساری و نادر بهرامی‌فر از گروه محیط زیست دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی دانشگاه تربیت مدرس نور انجام شده، آمده است: «نمونه‌برداری از ذرات معلق PM4 در دو منطقه مسکونی تهرانپارس در شرق و اکباتان در غرب در زمستان و تابستان سال 2016 توسط دستگاه نمونه‌بردار ذرات معلق هوا به طور همزمان در دو ایستگاه و هر 6 روز یک‌بار انجام شد.»

در این مقاله آمده است: «نمونه‌برداری در هر دو منطقه در پشت بام یک ساختمان دو طبقه در ارتفاع حدود 12 متری از سطح زمین انجام شد.»

محققان پس از تعیین غلظت ذرات معلق و آنالیز شیمیایی و انجام مراحل دیگر، ریسک سلامت را ارزیابی کردند. بر اساس آن چه در این مقاله آمده است، برای ارزیابی ریسک سلامت، دو مسئله باید مورد توجه قرار گیرد. 1- افراد در یک دوره زمانی مشخص چه مقدار آلاینده تنفس می‌کنند که به طور معمول به صورت میزان آلاینده به ازای واحد حجم هوای اندازه‌گیری شده بیان می‌شود. 2- بیماری‌ها و مشکلات مرتبط با سلامتی که به وسیله آلاینده ایجاد می‌شود و بیشتر به طبقه‌بندی آلاینده از نظر بیماری‌زایی و پتانسیل آن برای ایجاد سرطان اشاره دارد.

جهت ارزیابی ریسک سلامت فلزات سنگین در ذرات معلق هوای تهران، ریسک سرطان‌زایی محاسبه شد. ریسک سرطان‌زایی با استفاده از واحد ریسک و غلظت فلزهای سمی همراه با ذرات معلق محاسبه می‌شود. واحد ریسک به این معنی است که اگر غلظت یک آلاینده یک واحد افزایش یابد، احتمال وقوع تاثیر منفی ناشی از آن بر سلامتی انسان به چه میزان است.

نویسندگان این مقاله می‌گویند: «در هر دو ایستگاه نمونه‌برداری شرق و غرب تهران، بالاترین غلظت در تمام نمونه‌های PM4 مربوط به آلومینیوم و آهن بود. بعد از آلومینیوم و آهن غلظت‌های بالای دیگر به طور عمده به Zn، Pb و Cu مربوط می‌شود. پایین‌ترین غلظت مربوط به Cd بود. (در ایستگاه نمونه‌برداری غرب غلظت Cd به اندازه‌ای پایین بود که تشخیص داده نشد.)

در این پژوهش آمده است: «مقایسه غلظت‌ عنصرهای Zn، Pb،Cu، Cr، Ni و Sn که بیشتر ناشی از وسایل نقلیه است، در نمونه‌های PM4 بین دو ایستگاه نمونه‌برداری شرق و غرب تهران نشان داد که میانگین غلظت Cu ،Sn و Ni در PM4 شرق به طور معنی‌دار بالاتر از PM4 غرب است. این امر می‌تواند در اثر ترافیک بیشتر و تراکم زیادتر وسایل نقلیه در محدوده ایستگاه نمونه‌برداری شرق تهران باشد.»

در بخش دیگری از این مقاله آمده است: «در میان عنصرهای مورد مطالعه، Cd، Cr، Ni،Pb و As به عنوان فلزهای سمی برای انسان به‌ویژه از طریق تنفس محسوب می‌شوند. در میان پنج عنصر سمی و سرطان‌زای مورد مطالعه، بالاترین غلظت مربوط به Pb بود. در میان عناصر مورد مطالعه، بالاترین ریسک سرطان‌زایی مربوط به (Cr (VI بود. این امر به دلیل سمی بودن بالاتر و همچنین بالاتر بودن واحد ریسک آن است، به طوری که یک ماده سرطان‌زای شناخته شده از طریق تنفس محسوب می‌شود.»

نویسندگان این مقاله می‌گویند: «بررسی فلزهای سنگین در PM4 شرق و غرب تهران نشان داد عنصرهایی مانند As ،Cr ،Cu ،Pb ،Zn و cd به طور عمده منشا غیرطبیعی داشته و ناشی از فعالیت‌های انسانی به‌ویژه حمل‌ونقل و وسایل نقلیه هستند. میانگین غلظت فلزهای سنگین در PM4 شرق تهران بالاتر از غرب بود که در نتیجه آن، ریسک سرطان‌زایی ناشی از فلزهای سمی همراه با این ذرات نیز در شرق بالاتر از غرب است.»

در بخش پایانی این مقاله نوشته شده است: «در میان فلزهای سمی همراه با PM4 بالاترین غلظت مربوط به Pb ولی بالاترین ریسک سرطان‌زایی مربوط به  (Cr (VI بود. بنابراین مخاطره‌آمیزترین عنصر همراه با ذرات معلق هوای شهر تهران از نظر سرطان‌زایی (Cr (VI است که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد و منابع انتشار انسانی آن کنترل شود.»

این پژوهش در اولین شماره‌ هجدهمین دوره فصلنامه علوم محیطی منتشر شده است.