به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری؛ کوسه سرچکشی، کوسه ببری، ارّه کوسه، کوسه وُلِد ازجمله گونه‌هایی است که در سواحل ایرانی خلیج‌فارس برای مصرف در کشورهای آسیای جنوب شرقی صید می‌شوند. مسئولان محیط‌زیست اما ادعا می‌کنند این صید غیرقانونی اما ضمنی است. یعنی همراه با صید ماهی‌های مجاز دیگر رخ می‌دهد.
تصاویر منتشر شده با صیادان جنوب کشور اما نشان می‌دهد که کوسه‌های ایرانی بازار پر رونق خود را در آن‌سوی مرزها دارند.
همزمان با انتشار تصاویر صید کوسه‌های سرچکشی به‌عنوان گونه در معرض انقراض در فضای مجازی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست هرمزگان اعلام کرد این تصاویر قدیمی و مربوط به سال 2018 میلادی است. داوود میرشکار مدیرکل دفتر حفاظت از زیست‌بوم‌های دریایی و سواحل دریایی سازمان محیط‌زیست اما از دستگیری فرد متخلف خبر داده است. فارغ از اینکه این صحنه‌ها برای چه زمان و چه استانی بود، باید اذعان کرد، جلوگیری از صید گونه‌های دریایی در معرض خطر کشور باید به‌صورت جدی از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست پیگیری شود.
صید کوسه‌ها در سواحل ایران اگرچه مصرف داخلی ناچیز دارد، اما با سفارش مشتری‌های خاص و البته رابط‌های بین‌المللی صورت می‌گیرد.
حبیب مسیح‌تازیانی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست هرمزگان می‌گوید: ممنوعیت صید کوسه سرچکشی از طریق تعاونی‌های صیادی و نمایندگان محیط‌زیست در شهرستان‌ها به تمام صیادان اعلام شده و ظرف یک سال گذشته هیچ گزارشی از صید این نوع کوسه نرسیده است.
کوسه‌های ایرانی در منوی غذاهای خارجی
حسین، یکی از صیادان بوشهری اما درباره صید کوسه‌ها ازجمله کوسه سرچکشی به رازگشایی ماجرای صید کوسه‌های ایران پرداخته است. او می‌گوید: گونه‌هایی که در کشور به مصرف عموم نمی‌رسد، مانند انواع کوسه‌ها، خساک (8پا) و خرچنگ بسته به سفارش صید می‌شوند و اگر مشتری داشته باشند، حتی پس از صید اتفاقی و ضمنی، نگهداری می‌شوند. باله بالایی و دم کوسه مشتری‌هایی در چین و ژاپن دارد و یا به‌صورت «برد به برد» یعنی روی دریا فروخته می‌شود و توسط شرکت‌های خصوصی صید که در شهرهای بندری سردخانه دارند فریز و لابه‌لای ماهی‌های دیگر صادر می‌شود.
او می‌گوید: اداره شیلات در جریان میزان صید کوسه‌ها نیست. شاید گشت‌های دریابانی بتوانند هنگام صید میگو، صید کوسه‌ها را نیز رصد کنند.
به گفته صیادان جنوب، صید کوسه‌های 40تا 50سانتی‌متری برای قطع باله بالایی و دم آنها از فروردین‌ماه تا تیرماه هر سال ادامه دارد. برخی گونه‌ها مثل کوسه «سوس» (راینوباتوس یا گیتار فیش) فقط برای قطع باله‌شان صید می‌شوند و باقی اجزای کوسه به دریا ریخته می‌شود. براساس اطلاعات کوسه سوس یا گیتار فیش که گونه بسیار بی‌آزار است برای مشتریان خاص در بندر دیر صید می‌شود. قیمت باله کوسه در ایران نیز چندان گران نیست. باله خشک شده کوسه در بازارهای ماهی داخل کشور به قیمت هر کیلو 100هزار تومان و در بازار ماهی‌فروش‌های دوبی به چندین برابر بالاتر از این مبلغ فروخته می‌شود.
جریمه 30میلیون تومانی برای صید کوسه سرچکشی
مسئولان دولتی می‌گویند با فروشندگان و خریداران باله کوسه برخورد می‌شود و برای صید هر کوسه سرچکشی نیز جریمه 30میلیون تومانی درنظر گرفته شده است. با این حال صید از طریق ترال‌ها، تورهای گوش‌گیر و قلاب‌ها سهم بالایی در به انقراض کشاندن کوسه‌های سرچکشی ایران دارد.
به گفته حسین شادکامی، کارشناس صید و بهره‌برداری اداره کل شیلات استان بوشهر، کاهش میزان صید کوسه‌ها از 2 هزار و 500 تن به کمتر از 500 تن در چند سال اخیر، بیانگر نوسان و کاهش 70درصدی جمعیت این آبزی است. همچنین به‌دلیل ارزش افزوده کوسه‌ها در صنعت شیلات، رقابت صید این آبزی بین بهره‌برداران بالا گرفته است.
باله‌ها و اجزای بدن کوسه‌ها به‌صورت خشک و تر در تهیه سوپ و نخ‌های جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرند. فروش گوشت کوسه ماهی به‌صورت فیله، منجمد و کنسرو نیز در بازارهای ماهی جهان وجود دارد. تولید کیف، کفش و سنباده از پوست کوسه و استفاده از کبد و جگر این آبزی در صنایع دارویی و صنعتی همگی مواردی است که کشتار کوسه ماهی را افزایش داده است.
صید و کشتار کوسه ممنوع است
محمدرضا فاطمی، متخصص اکولوژی دریایی با اشاره به امکان نداشتن مصرف گوشت کوسه در میان شیعیان به مصرف گوشت کوسه‌های زیر یک متر از سوی تعداد محدودی از اهل تسنن اشاره و می‌گوید: برخی از کوسه‌ها مثل کوسه کولی‌کر حفاظت شده هستند. در گذشته در خلیج‌فارس این گونه آبزی را برای استحصال روغن جگر کوسه که البته یک تن وزن دارد، صید و برای ضد‌آب کردن چوب لنج‌ها از آن استفاده می‌کردند. اما حالا صید تجاری آن به کلی ممنوع است.
به گفته او، گونه‌های دیگر کوسه در تمام دنیا تحت صید بی‌رویه هستند و بسیاری از آنها در لیست حفاظتی IUCN قرار گرفته‌اند. کوسه‌های سرچکشی نیز چندین زیرمجموعه دارند که صید همه انواع آن ممنوع نشده است. ولی براساس قانون حفاظت در سازمان حفاظت محیط‌زیست، صید انواع کوسه به‌دلیل کاهش چشمگیر جمعیت این آبزی ممنوع است. همچنین خرید و فروش برخی از آنها باید با نظارت کامل انجام شود. چرا که در فهرست سایتس (CITES) اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و در ردیف منابع طبیعی جهان قرار گرفته است. بنابراین بسیاری از کشورها از کوسه‌ها و البته کوسه سرچکشی که جزو گونه‌های مهاجم است برای جلب گردشگر استفاده می‌کنند.
به گفته این استاد دانشگاه، صیادان کشور به جز سوبسید سوخت سایر هزینه‌هایشان را به‌صورت آزاد پرداخت می‌کنند. بسیاری‌شان نیز بیمه ندارند. اما اگر به جامعه صیادی ایران از طریق تعاونی‌های صیادی درخصوص وضعیت کوسه‌ها آگاهی‌رسانی شود، آنها نیز در حفاظت از این آبزیان همراهی می‌کنند.
کوسه‌ها کیسه شنا ندارند و در همه سطوح دریا یافت می‌شوند. بنابراین در تور صید ضمنی یا اتفاقی صیادان هم گرفتار می‌شوند. اما به گفته محمدرضا فاطمی، متخصص اکولوژی دریایی، 90درصد کوسه‌ها در سطح آب زندگی می‌کنند و صیادان زمان فراوانی جمعیت این گونه را نیز می‌دانند و برخی از آنها قلاب مخصوص صید کوسه دارند.
به گفته فاطمی، میزان صید کوسه در فصل بهار به‌دلیل تجمع آنها برای زادآوری بسیار بیشتر است. اگرچه کوسه در تقویم صید رایج در آب‌های ایران قرار ندارد اما اگر بازاری برای آن باشد برخی صیادان به سراغ‌شان می‌روند.
کوسه‌ها در راس هرم غذایی دریاها جای دارند و محمدرضا فاطمی نیز درباره اهمیت اکولوژیک کوسه برای دریاها می‌گوید: کوسه‌ها شکارچی اوج هستند. یعنی در راس هرم غذایی قرار دارند و حذف آنها منجر به اخلال در زنجیره هرم غذایی آبزیان می‌شود. فرض کنید درصورت حذف شکارچی ماهی شوریده که غذایش میگو است، جمعیت شوریده افزایش یابد، در نتیجه جمعیت میگو نیز به‌شدت در دریا کاهش می‌یابد و موازنه در زیستگاه‌های دریایی برهم می‌خورد.
