سرویس بین‌الملل فردا؛ محمدمحسن فائضی: با شروع بیداری اسلامی و تحولات سوریه، روابط جمهوری اسلامی و حماس با حمایت رهبران جنبش مقاومت فلسطین از معارضین سوری و خروج از دمشق دچار تنش شد. تنشی که البته در سایه جنگ 8 روزه در سال 2012 کمی ترمیم پیدا کرد.
اما پس از جنگ 8 روزه، تداوم جنگ در سوریه و به قدرت رسیدن اخوانی‌ها در مصر که از اصلی‌ترین مخالفان بشار اسد بودند، باری دیگر روابط ایران و حماس را بسیار تیره کرد. شهید غضنفر رکن‌آبادی یکی از اصلی‌ترین دیپلمات‌های تأثیرگذار در حوزه روابط گروه‌های مقاومت با جمهوری اسلامی، معتقد است فشار اخوانی‌ها در مصر پس از رسیدن به حکومت و همچنین تلاش دولت ترکیه برای سقوط حکومت بشار اسد، از اصلی‌ترین عوامل در تصمیم اشتباه راهبردی حماس در سوریه و آغاز فاصله‌گیری او از محور مقاومت بود.
اما عواملی از جمله سقوط حکومت اخوانی‌ها در مصر، تغییر سیاست‌های قطر در حمایت از اخوانی‌ها، فشارهای اقتصادی و اجتماعی برآمده از تشدید محاصره غزه از سوی دولت السیسی، جنگ 51 روزه در غزه و همچنین تثبیت حاکمیت بشار اسد را می‌توان مجموعه عواملی بر تغییر سیاست (اکثریت رهبران) حماس در سیاست منطقه‌ای دانست.
ردوبدل شدن پیام‌هایی از سوی سران حماس و جمهوری اسلامی در سال 2015 و 2014 نشان از بهبود روابط پس از 2014 به این سو است. این نشانه‌ها عبارت‌اند ازجمله پیام تسلیت درگذشت آیت‌الله مهدوی کنی از سوی خالد مشعل به امام خامنه‌ای، پیام قاسم سلیمانی به مقاومت حماس در جنگ 51 روزه، بیانات رهبر ایران بر لزوم تسلیح کرانه باختری و حمایت از حماس و انتفاضه، پیام تسلیت شهادت نیروهای حزب‌الله در سوریه از سوی حماس و ...
اما پس از طی ماه‌های اخیر تحولات مهمی در حماس از تغییر رهبران اصلی آن و همچنین انتشار سند سیاسی جدید رخ داد که واکنش‌ها و تحلیل‌های گوناگونی به دنبال داشت. انتخاب سنوار به مسئولیت دفتر سیاسی حماس در غزه که خود از رهبران گردان‌های عزالدین قسام بوده، بازگشت هنیه به رأس رهبری حماس به جای خالد مشعل، اعلام ماندن شورای مرکزی دفتر سیاسی در نوار غزه برخلاف رویه خالد مشعل که در قطر مستقر بود و ...، همگی از عواملی است که نشان از تغییر رویه حماس است.
مهم‌ترین نکات نامه سردار سلیمانی
در حالی که ترامپ تنها ساعاتی سفر خود را در عربستان و سرزمین‌های اشغالی به پایان رسانده بود، المیادین متن پیام تبریک سردار قاسم سلیمانی به اسماعیل هنیه برای انتخاب ایشان به ریاست دفتر سیاسی حماس را منتشر کرد. برخی از بخش‌های با اهمیت این نامه عبارت‌اند از:
از خداوند متعال مسالت داریم همه خیر را بر دستان شما برای ملت مجاهد و مخلص فلسطین جاری سازد، به ویژه در سایه چالش‌های سخت پیش روی امت اسلامی و عربی و پیچ‌های خطرناکی که استکبار جهانی و رژیم صهیونیستی به عنوان ابزارش، از طریق آن‌ها می‌خواهند این امت را از بین ببرند و به وضعیتی گرفتار سازند تا دیگر نتواند به خود آید. ما امیدواریم که شاهد یک مدیریت خردمندانه همانند آنچه از شما سراغ داریم، باشیم که نویدبخش آینده‌ای بهتر باشد به تلاش‌های شما برای تکمیل روابط با هم‌رزمانمان در حماس امیدوار هستیم.
زمان انتشار پیام سردار سلیمانی
در حالی این پیام پس از سفر ترامپ به عربستان و تروریستی نامیدن حماس از سوی وی در کنار سکوت دیگر سران حاضر در نشست آمریکایی-اسلامی، منتشرشده است که تاریخ درج شده در نامه نشان می‌دهد این نامه در تاریخ 18 اردیبهشت (8 می) و تنها دو روز پس از اعلام رسمی انتخاب هنیه به مسئولیت رئیس دفتر سیاسی حماس نگاشته شده است. این امر به خوبی نشان می‌دهد که انتشار آن علی‌رغم وضعیت خاص منطقه‌ای و تنش‌های احتمالی، برای حمایت علنی از حماس در مقابل صراحت بیان ترامپ و خیانت سران کشورهای عربی در روزهای گذشته است.
ادبیات امیدوارانه نسبت به طیف جدید رهبران حماس
یکی از نکات بارز نامه حمایت و امید سرشار در لابه‌لای جملات از هنیه و اشاره به سابقه مدیریت و مقاومت ایشان است. سردار سلیمانی در ابتدای پیام بر انتخاب نیروهای «جهادی» حماس از جمله یحیی سنوار تأکید و از آن اظهار شعف فراوان می‌نمایند: «انتخابات موفقیت‌آمیز نهادهای این جنبش در داخل و خارج از فلسطین را را با شعف فراوان دریافت کردیم؛ انتخاباتی که در آن مجاهد عزیز یحیی سنوار «ابو ابراهیم» به عنوان رئیس دفتر سیاسی حماس در اقلیم غزه و همچنین شماری از برادران مجاهدمان به عضویت دفتر سیاسی این جنبش درآمدند.»
این سخنان و تأکید بر اشخاص جدید به نوعی کنایه از عملکرد تیم گذشته و بالاخص شخص خالد مشعل و طیف سیاسی خارج از غزه حماس هم هست. به نوعی ما شاهد تغییر طیف مدیریت از گروه سیاسی خارج غزه به طیف سیاسی-نظامی درون غزه هستیم که تجربه نشان داده است این طیف رویکردی مقاومتی‌تر و نزدیک‌تر به سیاست ایران داشته‌اند.
آینده حماس و ایران، تحت تأثیر تحولات منطقه‌ای
پس از سند سیاسی جدید حماس از بند 20 این سند که مرزهای 1967 را به منظور تحقق وحدت ملی با حفظ اصول اصلی مقاومت (آزادسازی نهر تا بحر و عدم اسلو و ...) برخی تحلیل گران این‌گونه برداشت نمودند که حماس در حال طی کردن مسیر سازش و تجربه فتح انقلابی به فتحی سازشگر است؛ اما به نظر می‌رسد وضعیت منطقه‌ای، رفتار رژیم صهیونیستی و آمریکا خواسته یا ناخواسته حماس را به‌سوی سیاستی رادیکال‌تر سوق خواهد داد. سطور اولیه پیام سردار سلیمانی هم اشارات مستقیمی به خیانت کشورهای اسلامی- عربی و لزوم ایستادگی در جلوی این فرآیند به چشم می‌خورد. «این اقدامات پس از تلاش‌های شبانه روزی آن‌ها برای منحرف کردن جهاد امت اسلام از غایت اسلامی اصیل خود برای فلسطین و ربودن قدس در شرایط بسیار دشواری صورت می‌گیرد که دشمنان اسلام به خوبی برای آن برنامه ریزی کردند و دوستان سست اراده و ضعیف نیز از آن غافل شدند.»
