دکتر نوشین صحابی - متخصص زنان و زایمان
تحریریه زندگی آنلاین : روزه‌داری در ماه مبارک رمضان بر تمام افراد سالم و بالغ مسلمان به جز بیماران و مسافران واجب است. افرادی که به دلیل ناتوانی جسمی قادر به روزه‌داری نیستند، مثل سالمندان، زنان باردار و مادران شیرده نیز در صورتی که روزه‌داری برای آنها یا کودک آنها خطری ایجاد نکند، می‌توانند روزه بگیرند. زنان باردار در مورد گرفتن یا نگرفتن روزه اغلب نظر پزشکشان را جویا می‌شوند. تحقیقاتی انجام گرفته که تاثیر روزه‌داری بر بعضی عناصر شیمیایی خون مثل گلوکز، کلسترول، تری‌گلیسیرید، فسفر، کلسیم و تست‌های کبدی و غیره را بررسی کرده‌اند. گزارش شده که حاملگی می‌تواند پاسخ متابولیکی به روزه‌داری را تشدید کند. این اثر اغلب بعد از 16 ساعت روزه‌داری ایجاد می‌شود.
لیپولیز (شکستن چربی‌ها) و کتوژنزیس (تولید کتون) هنگامی که غلظت گلوکز خون پایین باشد، تشدید می‌شود، بنابراین کاهش قند خون مادر باردار می‌تواند یکی از فاکتورهای ایجاد کننده کتون در خون باشد. بررسی‌های انجام شده بر روی حیوانات نشان می‌دهد که روزه‌داری منجر به کاهش رشد جنین می‌شود.
روزه گرفتن در بارداری واجب نیست (بر طبق نظرات مراجع تقلید) و اگر خانم باردار احساس کند که با روزه‌داری به جنین و یا خودش آسیب می‌رسد، نباید روزه بگیرد.
بیشتر بخوانید:
روزه‌داری در سه ماهه اول بارداری ممنوع است!
مغز جنین در سه ماهه اول به گلوکز مستقیم مادر احتیاج فراوان دارد و در حال رشد است، بنابراین خانم‌های باردار نباید در سه ماهه اول بارداری روزه بگیرند. همچنین بر اثر روزه‌داری مادر باردار، میزان کتون در خون جنین بالا می‌رود و این باعث رشد نکردن جنین می‌شود و بر مغز و قدرت یادگیری او تاثیرگذار است.
روزه‌داری در سه ماهه دوم و سوم بارداری
خانم‌های بارداری که در سه ماهه دوم و سوم بارداری قرار دارند و مبتلا به هیچ بیماری زمینه‌ای نیستند و از نظر جسمی سالم هستند و کمبود وزن ندارند و رشد جنین آنها مناسب بوده است، می‌توانند با رعایت موارد زیر روزه بگیرند:
1- این خانم‌ها باید حد فاصل افطار تا سحر مایعات فراوان بنوشند (8 تا 10 لیوان آب و مایعات).
2- غذاهای حاوی فیبر مثل میوه و غلات مصرف کنند.
3- از مصرف شیرینی و قند زیاد پرهیز کنند. از مصرف زولبیا بامیه پرهیز کنند.
4- این خانم‌های روزه‌دار باردار، بهتر است هر روز کتون ادرار خود را اندازه‌گیری کنند. برای اندازه‌گیری کتون ادرار نوارهایی وجود دارد که می‌شود از داروخانه تهیه کرد یا به آزمایشگاه مراجعه کرد. اگر کتون ادرار در ساعت 12 ظهر یا 2 بعدازظهر بالا باشد، نباید روزه بگیرند.
5- از هفته 36 بارداری به بعد، روزه گرفتن توصیه نمی‌شود، چون زنان باید در این روزها به مصرف مایعات فراوان و غذای کافی بپردازند و خود را برای زایمان آماده کنند.
6- یکی از عوامل مهم در مورد روزه در زنان باردار، مدت روزه‌داری است. اگر ماه رمضان در تابستان باشد، به دلیل ساعات طولانی و گرم، خطر کم‌آبی بیشتر است و روزه‌داری برای زنان باردار ضرر دارد.
بیشتر بخوانید:
علائم خطر روزه در بارداری
اگر هنگام روزه‌داری در بارداری علائم زیر را داشتید، فورا با پزشک خود تماس بگیرید:
1- اگر احساس کردید حرکت جنین کم شده یا حرکت نمی‌کند.
2- اگر دچار دردهای انقباضی زیر شکم و کمردرد شدید که می‌تواند علامت زایمان زودرس باشد.
3- اگر دچار سرگیجه، ضعف، گیجی یا خستگی شدید و پس از استراحت هم خوب نشدید، سریع روزه را باطل کنید و مقداری آب همراه شکر و نمک بنوشید و با پزشک تماس بگیرید.
4- اگر با روزه‌داری متوجه شدید که وزن اضافه نمی‌کنید و دائما وزن شما کم می‌شود.
5- اگر علائم کم‌آبی بدن مانند تشنگی شدید، ادرار کم، ادرار تیره و یا رنگ و بوی بد ادرار را دارید.
6- اگر دچار سردرد، تب و درد نواحی مختلف بدن می‌شوید.
7- اگر دچار حالت تهوع می‌شوید.
برای روزه‌داری آسان در بارداری، حدفاصل افطار تا سحر چندین وعده غذای متعادل و مغذی بخورید تا بتوانید وزن خود را حفظ کنید و دچار یبوست، سوء‌هاضمه، سردرد و بی‌حالی نشوید.
بیشتر بخوانید:
روزه‌داری در شیردهی
یکی از سوالات مادران مسلمان در ماه مبارک رمضان این است که آیا با وجود کودک شیرخوار می‌توانند روزه بگیرند؟
مطالعات زیادی انجام شده که بر طبق بعضی از آنها اگر شرایط لازم رعایت شود، مادر شیرده هم می‌تواند روزه بگیرد. این شرایط شامل این موارد است که باید آب و مایعات کافی به بدن برسد، از انواع مختلف گروه‌های غذایی استفاده شود، مکمل‌های مناسب مثل کلسیم و مولتی‌ویتامین مصرف شود و غیره.
یکی از شرایط، سن کودک شیرخوار است. کودکان در 6 ماه اول زندگی، منحصرا با شیر مادر تغذیه می‌شوند، بنابراین به مادرانی که شیرخوار زیر 6 ماه دارند، توصیه می‌شود که روزه نگیرند.
مخصوصا در فصل‌های گرم سال که گرمای هوا و ساعات طولانی روزه‌داری، آب بدن مادر را کم می‌کند و در نتیجه حجم شیر مادر کم می‌شود.
در فاصله 6 ماهگی تا یکسالگی کودک، با توجه به شروع تغذیه کمکی، مادر می‌تواند روزه بگیرد. بدن مادر این توانایی را دارد که در هنگام روزه‌داری هم شیر کافی تولید کند. میزان کمتر کالری دریافتی، اثر چندانی روی میزان شیر تولیدی ندارد، ولی اگر حس می‌کنید که شیر شما کم شده و کودکتان گرسنه می‌ماند یا وزن‌گیری او مختل شده، روزه نگیرید.
اگر در فاصله افطار تا سحر غذای کافی دریافت نکنید، چربی شیر شما کم خواهد شد. میزان چربی دریافتی مادر مستقیما روی چربی شیر تاثیر دارد. شیر مادرانی که روزه می‌گیرند، روی، پتاسیم و منیزیم کمتری دارد.
هنگام روزه‌داری سعی کنید بیشترین استراحت را در طول روز داشته باشید. در هوای گرم از منزل خارج نشوید. یک لیست غذایی تهیه کنید که مطمئن باشید تمام مواد مغذی مورد نیاز را از افطار تا سحر دریافت می‌کنید.
آرام باشید و در طول روز استراحت کنید.
دریافت مواد غذایی مناسب، استفاده از قندهای طبیعی مثل خرما و توت، سبزی خوردن و انواع سالادها، نان‌های سبوس‌دار، انواع گوشت و لبنیات، اضافه وزن مناسب مادر در بارداری و به خصوص مصرف سحری برای مادرانی که می‌خواهند روزه بگیرند، از اهمیت بالایی برخوردار است.
در پایان توصیه می‌شود برای روزه‌داری حتما با پزشک خود مشورت کنید.