سی سال پس از فیلم روبوکاپ، وضعیت ربات های پلیس چگونه است؟

علم رباتیک و هوش مصنوعی (AI) تحول در تمامی حوزه های مرتبط با انسان را نوید می دهند و نیروهای پلیس نیز از این قاعده مستثنی نیستند؛ نه فقط در آزمایشگاه های تحقیقاتی و اتاق های بازجویی، بلکه در خط مقدم و حیطه اعمال قانون. از آنجا که هر روز به حضور ربات های پلیس در خیابان ها نزدیک تر می شویم، بهتر است نگاهی به وضعیت کنونی این فناوری و سمت و سوی آینده بیندازیم تا ببینیم آیا قرار دادن اسلحه در دست ربات ها با عقل جور در می آید یا نه.

سی سال قبل [بله، درست خواندید، سی سال قبل] در فیلم علمی-تخیلی «پلیس آهنی» یا همان روبوکاپ، صحنه ای به یاد ماندنی را تماشا کردیم که در آن شرکتی بزرگ از ربات پلیس خود با نام ED-209 رونمایی کرد و آن را «آینده اعمال قانون» خواند. البته نخستین نمایش قابلیت های ED-209 چندان خوب پیش نرفت و ربات با تشخیص اشتباه، فاجعه ای را رقم زد. اینجا بود که همگان فهمیدند ربات پلیس با سلاح های مرگبار، ایده چندان خوبی نیست.

روبوکاپ (2014)

به سال 2017 بیاییم، جایی که تخیلات کم کم رنگ واقعیت به خود گرفته اند، البته با سرعتی نه چندان زیاد. طی ماه های اخیر، برای نخستین بار شاهد حضور نیروهای پلیس رباتیک در چین و دوبی بودیم. این روبوکاپ های ابتدایی در واقع جایگزین نیروهای امنیتی ساده شده اند و بیشتر به عنوان سامانه اطلاعاتی سیار ایفای نقش می کنند، یعنی اطلاعات مورد نیاز و کلی را در اختیار شهروندان قرار می دهند.

ربات چینی به نام «AnBot» در جایگاهی بین R2-D2 (ربات معروف در مجموعه جنگ ستارگان) و Dalek های «دکتر هو» قرار می گیرد. این روبوکاپ فعلاً در فرودگاه ها و ایستگاه های قطار حضور دارد و با بهره گیری از فناوری تشخیص چهره، می تواند مجرمان و تبهکاران احتمالی را شناسایی و دنبال نماید و در صورت نیاز، اطلاعات لازم را به مرکز کنترل انسانی انتقال دهد.

در دوبی با ربات انسان-نما تری روبرو هستیم، اگرچه باز هم فعالیتش به انجام وظایف ساده و عادی محدود شده. این ماشین ها نخستین نسل ربات های پلیس به شمار می روند، اما قطعاً آخرین آنها نخواهند بود. پلیس دوبی اعلام کرده تا سال 2020 ربات های بیشتری را به نیروهایش اضافه می کند و قصد دارد تا سال 2030 ایستگاه پلیس کاملاً رباتیک و بدون نیاز به انسان را بسازد.

ربات ها هر روز بیشتر از قبل موقعیت های کاری انسان ها را اشغال می کنند، به خصوص در مواردی که با وظایف تکراری و واسطه ای روبرو هستیم. با این حال مشاهده نخستین موج ربات های پلیس در بخش مدیریتی کمی هراس برانگیز، اما اجتناب ناپذیر است.

در سال 2015 جمهوری دموکراتیک کنگو ربات های عجیبی به نام «Congobot» را برای کنترل ترافیک به کار گرفت. این غول های آهنی بزرگ شبیه ربات های مجموعه ترنسفورمرز، در واقع همان چراغ های راهنمایی در شکل و شمایلی جدید بودند که با استفاده از دوربین های نظارتی، داده های ترافیکی را نیز به صورت لحظه ای به مرکز پلیس منتقل می کردند. هدف از بکارگیری این ربات ها، اعمال فشار بیشتر روی رانندگان برای رعایت قوانین بود.

جالب اینجاست که ترفند پلیس کنگو کارساز شد؛ پس از قرار گرفتن ربات های غول آسای انسان نما در نقاط کلیدی، مردم بیشتر از قبل قوانین راهنمایی و رانندگی را رعایت می کردند. یکی از رانندگان کنگویی در این رابطه می گوید:

برخی از راننده ها هستند که به پلیس راهنمایی و رانندگی توجهی ندارند، اما در مورد ربات ها وضع فرق می کند؛ ما باید به ربات ها احترام بگذاریم.

آیا می توان به ربات ها اسلحه داد؟

در سال 2016 پلیس دالاس یک پوند ماده منفجره C4 را به یک ربات خنثی کننده بمب بست و آن را به سمت تک تیراندازی هدایت کرد که مردم را هدف گرفته بود. پیش از این تاکتیک های ابتکاری مشابهی توسط نیروهای نظامی استفاده شده، اما برای نخستین بار شاهد استفاده نیروی پلیس از یک ربات مجهز به سلاح کشنده برای از پای درآوردن تبهکاران بودیم.

پس از این واقعه، بحث و انتقادات گسترده ای شروع شد و این سؤال پیش آمد که تجهیز ربات ها به سلاح مرگبار چه عواقبی در پی خواهد داشت. با این حال می بینیم که این موضوع به صورت جدی در دستور کار نیروهای پلیس قرار دارد.

«دیمتری راگوزین» معاون نخست وزیر روسیه به تازگی ویدیویی هراس انگیز منتشر ساخته که رباتی مجهز به دو سلاح گرم را نشان می دهد. این ربات می تواند همزمان با دو اسلحه به اهداف مقابلش شلیک کند. البته «راگوزین» تصریح می کند که روسیه قصد ندارد «ترمیناتور» بسازد، بلکه از اسلحه برای آموزش اولویت بندی اهداف و تصمیم گیری لحظه ای برای سامانه هوش مصنوعی ربات استفاده شده. با این حال تجربه چندین ساله فیلم های آخرالزمانی و دیستوپیایی نشان داده نمی توانیم به فردی که ادعا می کند «ترمیناتور» نمی سازد، اعتماد کنیم.

شرکت General Robotics هم ربات کوچکی به نام Dogo را مجهز به سلاح کمری 9 میلیمتری معرفی کرده و آن را در اختیار تیم های SWAT، نیروهای پلیس و امدادگران قرار داده. این ربات می تواند فید ویدیویی زنده را برای کاربرش ارسال کرده و با استفاده از رابط لمسی و طبق فرمان انسان، به سوی هدف تعیین شده شلیک نماید.

استفاده از ربات هایی مانند Dogo در حوزه اعمال قانون، نشان می دهد دیگر از مرز تجهیز ربات ها به سلاح گرم و کشنده عبور کرده ایم. اکنون باید پرسش مهم تری را مطرح سازیم: آیا ربات های مسلح می توانند مستقل و خودمختار عمل کنند؟

ربات های نگهبان مستقل

در حال حاضر، چندین ربات نگهبان به نام SGR-A1 در مرز کره جنوبی مستقر شده و سلاح هایشان را به سمت کره شمالی نشانه رفته اند. نمونه اولیه این ربات های مجهز به مسلسل سنگین، به طور مشترک توسط سامسونگ و دانشگاه کره در سال 2006 ساخته شد. SGR-A1 به سیستم های پیشرفته و پیچیده تشخیص الگو و تشخیص اشیاء مجهز است و به گونه ای برنامه ریزی شده که در مواجهه با فرد ناشناس، ابتدا اخطار صوتی بلندی را پخش می کند.

این ربات ها در منطقه غیر نظامی بین مرز دو کره مستقر شده اند و می توانند هر انسانی که به آنها نزدیک شود را هدف بگیرند. اگر فرد رمز عبور را در اختیار نداشته باشد، ربات آژیر خطر را به صدا درآورده یا هدف را به رگبار می بندد. طبیعیست که سطح اختیار و استقلال عملکرد SGR-A1 برای شلیک به فرد مقابلش، نگرانی های زیادی را به وجود آورده است.

مقامات کره جنوبی می گویند ربات نمی تواند بدون دخالت انسان اقدام به تیراندازی نماید، اگرچه چندین گزارش در رسانه ها این ادعا را نقض می کنند و می گویند سیستم گزینه ای برای فعالیت خودمختار نیز دارد و در صورت فعالسازی آن، بدون نیاز به اجازه انسان می تواند شلیک کند. جالب است که SGR-A1 شباهت نسبی به ربات آنتاگونیست فیلم روبوکاپ یعنی ED-209 دارد.

این دسته ربات های زره پوش در منطقه حساسی همچون مرز بین دو کره کاملاً به کار می آیند، اما بعید است که به این زودی ها شاهد حضورشان در خیابان های شهرمان باشیم. هنوز راه درازی تا مشاهده روبوکاپ های مسلح پیش رو داریم، اما اگر خودمختاری و استقلال را از معادله حذف کنیم، شرایط کاملاً تغییر می کند.

در سال 2012 یکی از فرماندهان ارتش آمریکا تیمی از محققین دانشگاه بین المللی فلوریدا (FIU) را گرد هم آورد تا سیستمی «تله رباتیک» را بسازند. این سیستم می تواند افسران پلیسی که به ناتوانی جسمی یا معلولیت دچار شده اند را دوباره به سر کار بازگرداند. در این تکنولوژی «آواتار»-مانند موسوم به PatrolBot، افسر پلیس در اتاق کارش می نشیند، هدست مخصوص واقعیت مجازی را به چشم می گذارد و کنترل ربات را به طور کامل در اختیار می گیرد.

این ایده بسیار جذاب است و اگرچه زمان زیادی تا تحقق کاملش باقی مانده، اما تیم پژوهشگران دانشگاه FIU توانسته اند نمونه اولیه آن را بسازند. تا اینجای کار بیشتر رباتی شبیه فیلم «Lost in Space» را می بینیم، تا یک پلیس آهنی همه کاره. با این حال دور نگه داشتن پلیس از معرض خطر و حفظ کنترل ربات در دستان انسان، می تواند بسیار امیدوار کننده باشد.

البته نکته مهم در این بحث، امنیت سیستم های کنترلی ربات هاست. قطعاً وجود ربات های مسلح در خیابان ها بدون در نظر گرفتن ملاحظات امنیتی با وجود هکرهای متبحر امروزی، می تواند نتایج اسفباری در پی داشته باشد.

به هر حال، آینده نیروهای پلیس نیز همچون دیگر حوزه های زندگی و کار انسان، تا حد زیادی در گرو پیشرفت های تکنولوژی خواهد بود، اما این بخش کمی حساس تر از بقیه به نظر می رسد. لغزش یک ربات در خط تولید کارخانه چندان نگران کننده نیست، اما تصمیم گیری اشتباه روبوکاپ ها می تواند به قیمت جان انسان تمام شود.