هزار سال پیش مردمان قوم چاکو در بیابانی سوزان تمدنی پر‌رونق شکل دادند و بنا‌هایی بی عیب و نقص ساختند که بسیاری از جنبه‌های فرهنگ آن‌ها را آشکار می‌کند. این بناها، اما اکنون در معرض خطر هستند.
در قلب ناحیه سن خوان، در منطقه‌ای بی آب و علف واقع در گوشه شمال غربی نیومکزیکو یکی از بزرگ‌ترین گنجینه‌های آمریکا قرار گرفته است: بقایای به خوبی حفاظت شده یک مجموعه ساختمانی پهناور که گفته می‌شود بین سال‌های 1250 تا 850 پیش از میلاد مسیح بنا شده و احتمالا نزدیک به 5 هزار نفر در آن سکونت داشته‌اند.
منطقه کویری دره چاکو، زمستان‌هایی سرد و تابستان‌هایی سوزان دارد و میزان بارش سالانه در آن فقط 22 سانتی‌متر است. اینجا، اما سرزمین تمدن پر‌رونق و در عین حال اسرارآمیز چاکو‌ها محسوب می‌شده، قبیله‌ای سرخ‌پوستی که اجداد قومی به نام پوئبلو بوده‌اند.
این منطقه دور‌افتاده از بیابان که حدود 137 کیلومتر مساحت دارد و بقایای 13 بنای اصلی آن دوران و بیش از 400 سایت باستان‌شناسی را در خود جای داده، در 1907 به پارک ملی تاریخی تبدیل شد.
بزرگ‌ترین سایت حفاری شده در این منطقه "پوئبلو بونیتو" نام دارد که منطقه‌ای به مساحت تقریبی 8 هزار متر مربع را در برمی‌گیرد و ساختمانی به شکل حرف "D" انگلیسی که حدود 800 اتاق را در خود جای داده، در آن قرار گرفته است.
این منطقه که طبق تخمین پژوهشگران نزدیک به دو هزار سکنه داشته، از سیستم‌های آبیاری پیچیده برخوردار بوده و درگاه‌های آن برای سهولت رفت و آمد به شکل فوق‌العاده‌ای هم‌راستا با هم طراحی شده بودند.
امروزه، بازدیدکنندگان می‌توانند در همان تالار‌ها و گذرگاه‌هایی قدم بزنند که ساکنان این مجموعه ساختمان نزدیک به هزار سال پیش از آن‌ها استفاده می‌کردند. برخی سازه‌ها که برای بنای سقف و طبقات مختلف به کار رفته بودند مدت‌هاست ویران شده‌اند، اما بقایای آن‌ها چگونگی ساخت‌شان را آشکار می‌کند.
نزدیک به 200 هزار ستون چوبی در ساخت این مجموعه به کار رفته که به احتمال زیاد با دست از رشته‌کوه چوسکا و کوه تیلور در فاصله 112 کیلومتری به آنجا حمل شده‌اند.
جاده‌ها یکی دیگر از ویژگی‌های شگفت‌انگیز تمدن چاکو‌ها هستند. در این مجموعه نزدیک به 650 کیلومتر جاده وجود دارد که عرض برخی از آن‌ها 9 متر است. بخش عمده این جاده‌ها به شکل خطوطی صاف ساخته شده‌اند که به جای عبور از کنار مناطق طبیعی پر از پستی و بلندی، از میان آن‌ها عبور می‌کند.
موقعیت جاده‌ها که از سازه‌ای مرکزی آغاز و به یک منطقه طبیعی جالب توجه از جمله دریاچه یا کوهستان ختم می‌شدند، نشان می‌دهد آن‌ها نماد ارتباط میان انسان و طبیعت بوده‌اند. البته این به معنای آن نیست که کاربردی نداشته‌اند: مطالعات نشان داده قدم زدن در این جاده‌ها در مقایسه با زمین‌های ناهموار کنار آن‌ها، افراد را کمتر خسته می‌کند.
طی سال‌ها، باستان‌شناسان نظریه‌های گوناگونی را در رابطه با دلیل ساخته شدن چاکو مطرح کرده‌اند. هر چند به نظر می‌رسد این مکان یک مرکز تجاری به حساب می‌آمده، اما ساختمان‌های موجود در آن حاکی از آن است که احتمالا جایی برای برگزاری مراسم‌های مهم بوده است.
این بناها علاوه بر این نشانه‌ای از دانش شگفت‌انگیر قوم چاکو در ستاره‌شناسی هم هستند. دیوار‌های این مکان با محور طلوع خورشید در هنگام اعتدالین هم‌راستا هستند و درگاه شمالی آن هم دقیقا رو به شمال حقیقی دارد.
سرخپوستان پوئبلوی امروزی در نیومکزیکو، از جمله قوم زونی هنوز هم دره چاکو را مکانی مقدس می‌دانند و برای مراسم‌های آئینی خود به این منطقه بازمی‌گردند.
پارک ملی تاریخی فرهنگ چاکو و سایر مکان‌های کوچک‌تر مربوط به این قوم از سال 1987 به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند. طی چند سال گذشته، حفاری و استخراج نفت و گاز و همین‌طور استخراج معادن بزرگ‌ترین تهدید برای دره چاکو بوده است.
در 2019، لایحه حفاظت از میراث فرهنگی چاکو تقدیم سنای آمریکا شده، لایحه‌ای که با تصویب آن، چنین فعالیت‌هایی تا شعاع 16 کیلومتری منطقه ممنوع خواهد بود.
