«محمدجواد آذری جهرمی»، امروز (1 تیر 99) احتمالاً یکی از سخت‌ترین روزهای کاری خود را پشت سر گذاشته است. او ساعتی پیش گزارش عملکرد و برنامه‌های آینده‌ی وزارت ارتباطات را به نمایندگان مجلس ارائه داد. پس از آن، هیات رییسه مجلس، به 10 نفر از نمایندگان اجازه داد تا سوالات و مسائل خود را با وزیر ارتباطات مطرح کنند.
بیشتر از 80 درصد موارد مطرح شده از سوی نمایندگان، به مدیریت فضای مجازی و البته فعال بودن اینستاگرام در کشور و سهم بالای این شبکه اجتماعی از کل ترافیک ایران اختصاص داشت؛ تا جایی که یکی از نمایندگان رهاشدگی فضای مجازی را به یک «کودتای فرهنگی» تشبیه کرد. اما بیایید در این گزارش به شکلی دقیق‌تر نگاهی داشته باشیم به این موضوع که دغدغه‌های نمایندگان جدید مردم در حوزه اینترنت، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی چیست؟ خلاصه مهم‌ترین بخش از سوالات هر نماینده را در این گزارش می‌خوانید.
محمدبیگی: نیمی از ترافیک کشور را به اینستاگرام داده‌اید
فاطمه محمد بیگی، نماینده مردم قزوین اعلام کرد که او به شدت نگران وضعیت فرهنگی در حوزه فضای مجازی است: «چندی پیش اینستاگرام انتشار تصاویر هرزه‌نگاری را آزاد کرد و در ایام شهادت سردار قاسم سلیمانی نیز اقدام به حذف پست‌های تسلیت کاربران ایرانی کرد اما در عوض وزارت ارتباطات بیشتر از 50 درصد ترافیک اینترنت کشور را به اینستاگرام اختصاص می‌دهد. این در حالی است که نباید بیش از یک سوم ترافیک کل کشور به کل پیام رسان‌های خارجی اختصاص پیدا کند.»
فروش اسلحه گرم و سرد در فضای مجازی و امکان مشاهده سایت‌های مستهجن از سایر نگرانی‌های این نماینده مجلس بودند: «این یک خلأ ساختاری است آیا اقدام خاصی برای آن انجام داده‌اید؟»
محمدبیگی همچنین از وضعیت دسترسی به پهنای باند اینترنت گلایه کرد و گفت که « آیا اینترنت یک دانش‌آموز با یک خانم خانه‌دار نباید متفاوت باشد؟»
رضاخواه: چرا حریم خصوصی شهروندان نقض می‌شود؟
نماینده مردم تهران موضوع لو رفتن داده‌های کاربران ایرانی را هدف قرار داد و این پرسش را مطرح کرد که چرا حریم خصوصی شهروندان به صورت گسترده نقض می‌شود؟ او با نام بردن از افشای اطلاعات کاربران در پلتفرم‌های مختلف و شمردن تک به تک آنها، وزارت ارتباطات را در این حوزه به باد انتقاد گرفت:
«انتشار اطلاعات 42 میلیون کاربر ایرانی تلگرام، انتشار اطلاعات گروهی از صیادان و ماهیگیران، اطلاعات برخی کاربران شرکت رجا، کاربران مخابرات، انتشار نامه‌های اداری شرکت هواپیمایی هما، اطلاعات پورتال پروازی هواپیمایی ماهان، انتشار اطلاعات کاربران سازمان امور دانشجویان وزارت علوم، مشتریان بیمه ایران، شرکت مبین نت و 5.5 میلیون مشترک رایتل از جمله همین موارد است.»
نکته دیگری که رضاخواه به آن اشاره کرد، چرایی عدم جلوگیری از قمار آنلاین در ایران بود. او این پرسش را مطرح کرد که وزارت ارتباطات چه برنامه‌ای برای این حوزه دارد. نماینده مردم تهران همچنین به درصد تحقق «شبکه ملی اطلاعات» اشاره کرد و گفت: «شما گفته‌اید که 80 درصد شبکه ملی اطلاعات محقق شده است، اما مسئولین مرکز ملی فضای مجازی می‌گویند درصد این تحقق 30 درصد است.»
اجرا و تحقق دولت الکترونیکی نیز موضوع دیگری بود که این نماینده مجلس مطرح کرد. او گفت که چرا تبادل ابتدایی اطلاعات بین بانک مرکزی و وزارت صمت از تخصیص نابجای ارز دولتی جلوگیری نشده و مساله قاچاق ترافیک دیتای کشور چرا اتفاق می‌افتد در حالی که مردم برای ذره ذره آنها پول به اپراتورها پرداخت می‌کنند.
غضنفرآبادی: اینستاگرام قتلگاه اعتقادات جوانان ما شده است
نماینده مردم بم، اشاره کرد که افزایش سرعت اینترنت اقدامی قابل تقدیر است اما از سوی مقابل، یک چاقو تیز شده است. او سپس رو به وزیر ارتباطات این پرسش را مطرح کرد که آیا از این چاقو بیشتر استفاده خوب شده است یا بد؟ او گفت: «فضای مجازی با سرعت اینترنت یک اتوبان امن برای حمله ضد انقلاب و دشمنان انقلاب را تا عمق ایران اسلامی به وجود آورد که بسیاری از جوانان ما در این اتوبان کشته یا مجروح شدند.»
او سپس با انتقاد از فعال ماندن اینستاگرام در کشور گفت: «اینستاگرام تبدیل به قتلگاه اعتقادات بسیاری از جوانان ما شده است. چقدر از خانواده‌ها که به دلیل این فضا متلاشی شدند. بدون فراهم نمودن امنیت پیام‌رسان‌های خارجی چه مشکلاتی برای جوانان به وجود آمد و چقدر فضای خانمان‌سوز بی‌دینی، بی‌غیرتی، غرب‌گرایی را فراهم کرد. چه کسی باید اینگونه مسائل فضای مجازی را رفع کند؟ آیا شما مسئولیتی ندارید؟»
او همچنین به وزیر ارتباطات گفت: «نفع پیام‌رسان‌های خارجی بیشتر است یا ضرر آنها؟ چه اصراری بر حمایت آنها وجود دارد؟ ما نگران این هستیم که آیا از بیرون نسبت به بحث فضای مجازی و پیام‌رسان‌های داخلی و خارجی القایی نمی‌شود؟ آقای وزیر از شما انتظار داریم فضای مجازی را حفظ کنید و از پیام‌رسان‌های داخلی حمایت کنید.»
طاهری: چرا اسنپ و دیجیکالا سهامدار خارجی دارند؟
نکته اصلی صحبت‌های نماینده زنجان جایی بود که به وزیر ارتباطات گفت: «سوال من این است که اگر امروز یک نظرسنجی از مومنان و علما انجام شود چند درصد از مدیریت فضای مجازی و محتوای آن رضایت دارند؟»
او اشاره کرد که انتظارش، وجود قانونی شفاف برای فضای مجازی است چراکه به زعم او، امروز شاهد جولان سرویس های خارجی نظیر اینستاگرام هستیم اما سرویس های داخلی و نرم افزارهای داخلی از امکانات لازم برخوردار نیستند.
او اگرچه مانند سایر نمایندگان بحث مدیریت فضای مجازی و اینستاگرام را پیش کشید اما به نکته مهم دیگری هم اشاره کرد. او درباره اینکه شرکت‌هایی مثل اسنپ یا دیجیکالا سهامدار خارجی دارند، گفت: «بنده شنیده‌ام که سهامدار شرکت های بزرگی مثل اسنپ و دیجیکالا خارجی هستند که این موضوع، امنیت ملی را به مخاطره می‌اندازد.»
بابایی: فضای مجازی افسارگسیخته است
موضوع اصلی که از سوی نماینده مردم ساری مطرح شد، چرایی افسارگسیختگی فضای مجازی و عدم مدیریت آن بود. علی بابایی در همین رابطه گفت:
«افسار گسیختگی در فضای مجازی قابل قبول نیست و متاسفانه وزارت ارتباطات برنامه راهبردی به مجلس و دولت ارائه نداده است، برنامه وزارت ارتباطات در یک سال باقی مانده از عمر دولت چیست؟ مطالبه جدی مردم ساماندهی این فضا است.»
او سپس جوان‌گرایی با نگاه پوپولیستی را زیر سوال برد و گفت: «جوان‌گرایی با نگاه پوپولیستی قابل قبول نیست و وزارت ارتباطات باید در بستر فضای مجازی برنامه‌ای راهبردی برای اشتغال جوانان داشته باشد.»
مرادی: کنترل فضای مجازی از دستتان خارج شده است
انتقاد اصلی نماینده مردم بندرعباس به وزارت ارتباطات این بود که فضای مجازی در حال حاضر، در کنترل خود دولت و وزارتخانه نیست و باید به شکلی اساسی در این حوزه فکری شود.
احمد مرادی از وزیر ارتباطات توضیح خواست که در زمان بحران کرونا چه اقدام اساسی در حوزه دولت الکترونیکی انجام شده: «توضیح دهید در خصوص ارتباطات بین وزارتخانه شما و آموزش و پرورش چه انجام شده است؟ خیلی از دانش‌آموزان در این زمینه دچار مشکل و شاهد بی‌عدالتی بودند.»
آصفری: اقدامات در فضای مجازی یک کودتای فرهنگی علیه ارزش‌هاست
نماینده مردم اراک در مجلس در برابر وزیر ارتباطات این پرسش را مطرح کرد که «بحث تدین برای شما چقدر مطرح است؟» و همچنین اعلام کرد که «از بی‌عفتی فضای ولنگار و بی‌تقوایی موجود در فضای مجازی» گلایه دارد.
«محمد حسن آصفری» خطاب به وزیر ارتباطات گفت: «اقداماتی که در فضای مجازی انجام می‌شود غیر از یک کودتای فرهنگی علیه ارزش‌ها، آرمان‌های امام خمینی (ره) و وصیت‌نامه شهدا نیست. شهدایی که اگر امروز نبودند شما به وزارت نمی‌رسیدید. بروید اینستاگرام را مشاهده کنید اگر کودک شما به سن جوانی برسد، اجازه می‌دهید از اینستاگرام استفاده کند؟»
او سپس بحث طرحی را پیش کشید که در خرداد ماه از سوی وزارت ارتباطات برای کاربران ارائه شده بود: طرح «هر ایرانی یک تلویزیون اینترنتی». او گفت که این طرح خلاف قانون اساسی بوده است:
«این طرح از چند جهت شائبه‌برانگیز بود. براساس اصل 75 و 44 قانون اساسی و تفسیر شورای نگهبان رسانه فراگیر از جمله رادیو و تلویزیون تحت امر مستقیم رهبر انقلاب بوده و از وظایف اختصاصی حاکمیت است که تنها از طریق سازمان صداوسیما باید اداره شود. رهبری در نامه 1396.6.22 به صراحت مسئولیت تنظیم مقررات و اقدامات فضای مجازی را منحصرا به صداوسیما دادند. پس وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات حق ورود به لایه ارائه خدمات و تولید محتوا را ندارد، بلکه فقط وظیفه تامین زیرساخت به عهده اوست.»
دهنوی: این مجلس اجازه نمی‌دهد پیشرفت فضایی را متوقف کنید
نماینده مردم تهران اما با سخنرانی پرشوری وزارت ارتباطات را متهم به این موضوع کرد که در حوزه صنعت فضایی اقدامات لازم را انجام نداده است. سید محسن دهنوی خطاب به وزیر ارتباطات گفت: «صنعت فضایی یکی از اصلی ترین فناوری‌های کشور است که تاکنون سرمایه گذاری کلانی هم روی آن انجام شده. چشم انداز روشنی هم جهت توسعه این صنعت ترسیم شده اما متاسفانه شاهد وقفه در روند پیشرفت‌های فضایی کشور هستیم.»
او علت عقب‌ماندگی در حوزه فضایی را «بی تدبیری‌های مدیریتی» عنوان کرد و گفت که سازمان فضایی کشور به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های وزارت ارتباطات مشکلات بسیاری دارد:
«بهمن ماه 88 پس از پرتاب موفقیت آمیز کاوشگر یک و دو به فضا دانشمندان فضایی ما موفق شدند نخستین بار محوله زیستی کاوشگر سه را به فضا پرتاب کنند. این خلاصه تلاش برای پیشرفت صنعت فضایی کشور بود و باعث شد ایران در بین 5 کشور برتر در زمینه فضایی شناخته شود. حالا اما در رقابت عقب مانده‌ایم. در چشم انداز 1400 قرار بود به سراغ طراحی و ساخت ماهواره‌های عملیاتی جئو برویم و به دنبال طراحی و ساخت ماهواره‌های سنجش با ارتفاع زیر 10 متر بودیم اما اکنون در شرایطی قرار داریم که هیچ ماهواره موفق عملیاتی در مدار نداشته‌ایم. مدار 42 درجه که جزئی از دارایی‌های این کشور است، در صورت ادامه روند فعلی در بهترین حالت از دسترس خارج خواهد شد.»
او گفت که پاسخ سرخوردگی جوانان نخبه در این حوزه، بر دوش مسئولانی است که مسبب وضعیت کنونی هستند: «جوانان نخبه از این رکود فضایی به شدت ناراحت و معترض هستند. در چند سال گذشته در زمان وزارت حضرتعالی کدام دستاورد نصیب فناوری فضایی کشور شده است؟»
او در نهایت به وزیر ارتباطات اعلام کرد که مجلس یازدهم اجازه نمی‌دهد روند پیشرفت فضایی کشور متوقف شود.
قالیباف: ترافیک داخلی و خارجی با هم تناسب ندارند
در نهایت و پس از نمایندگان، برای جمع‌بندی ریاست مجلس یازدهم هم در رابطه با گزارش عملکردی که وزیر ارتباطات داده بود، صحبت کرد. نکته اصلی که قالیباف به آن اشاره کرد این بود که چرا تناسبی در رشد ترافیک داخلی و خارجی وجود ندارد:
«همین شبکه ملی اطلاعات که الان وجود دارد، دارای اشکالاتی است. ما عدم تناسب در رشد ترافیک داخلی و خارجی را داریم و آنقدر که رشد ترافیک در بخش خارجی است، در حوزه داخلی نتوانستیم کنترل کنیم. پس نیازمند سیاست‌های تعدیلی و راهبردی هستیم که در اختیار این وزارتخانه است.»
او سپس به انتقاد از «جنس و شکل ترافیک» پرداخت و البته گفت که مسائلی مانند سیستم عامل بومی، پیام رسان بومی و جستجوگر بومی نیز باید از سوی وزارت ارتباطات ارائه شوند: «جنس و شکل ترافیک هم مهم است. در ارسال یک پیام ساده بین دو شهروند ابتدا این پیام به خارج می‌رود و بعد به داخل بازمی‌گردد، که این یک ضعف جدی است. ما در همین شبکه ملی اطلاعات در خدمات پایه عمومی دچار کمبود جدی هستیم، از جمله در بخش موتور جستجو، پیام‌رسان و سیستم عامل که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات باید به آن توجه کند.»
از سوی دیگر محمدباقر قالیباف هم به ضعف مدیریت، لجام‌گسیختگی، و فقدان سیاست‌گذاری در حوزه فضای مجازی اشاره کرد؛ موضوعی که به گفته او در هیچ کشور دیگری از شرق تا غرب وجود ندارد. انتقاد دیگر قالیباف به موضوع اتکای شبکه ارتباطی به شبکه موبایل کشور بود و عدم پیشرفت پروژه فیبرنوری برای تقویت اینترنت ثابت بود.
«محمدجواد آذری جهرمی»، وزیر ارتباطات پس از انتقادهایی که از سوی نمایندگان دریافت کرد، فرصتی کوتاه از سوی رییس مجلس یافت تا به آنها پاسخ دهد. او در بحث اینستاگرام و چرایی اختصاص بخش عمده ترافیک کل کشور به آن، گفت که دلیل انحصار پیدا کردن آن، فیلتر شدن سایر شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان بوده است.
او با شبکه ملی اطلاعات شروع کرد و گفت که این شبکه، از سه لایه‌ی زیرساخت، خدمات و محتوا تشکیل شده و باید به صورت همسان رشدی را پیش ببریم. او سپس با مرزبندی که انجام داد وضعیت را روشن‌تر کرد و گفت:
«حوزه زیرساخت وظیفه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است و ما در این باره دغدغه داریم، اما نسبت ترافیکی از کجا درست می‌شود؟ از جریان داده و مصرف داده که به محتوا مربوط است. وزارت ارتباطات می‌خواهد از تلویزیون اینترنتی حمایت کند اما می‌گویند به این موضوع ورود نکن پس چطور داده بالا برود. یا وقتی در حوزه کودک ورود می‌کنیم می‌روند از من شکایت می‌کنند. ما یک جاهایی برای حمایت ورود می‌کنیم تا به صورت آتش به اختیار مسائل را حل کنیم اما با اعتراض گسترده مواجه می‌شویم. مساله‌ی فضای مجازی نیازمند مشارکت است.»
او سپس به موضوع اینستاگرام پرداخت. یکی از انتقادات اصلی نمایندگان این بود که چرا این شبکه اجتماعی بیشتر از نیمی از ترافیک اینترنت ایران را به خود اختصاص داده است. وزیر ارتباطات اما دغدغه‌های فرهنگی، دینی و تغییر سبک زندگی که نمایندگان مطرح کرده بودند را مورد هدف قرار داد و گفت:
«اینستاگرام با سیاست‌های ما به قطب تبدیل شده چون پلتفرم‌های دیگر را بسته‌ایم. اگر اینستاگرام صفحه سردار دل‌های ما را می‌بندد طبیعی است آنها دولت تروریستی هستند و تروریست‌هایی در کت و شلوارند؛ در این موضوع شکی نداریم، اما اگر سردار ما را در بغداد به شهادت رساندند ما بغداد را خالی می‌کنیم؟ آیا عرصه رسانه بین‌المللی و حضور جریان‌ساز مورد تاکید رهبری را نباید ببینیم؟ کسی موافق بی‌دینی نیست اما شما به عنوان نماینده با مخاطب‌تان چطور ارتباط برقرار می‌کنید؟»
او سپس به انتقادی درباره وضعیت فیبر نوری و البته اتکای شبکه ارتباطی به شبکه موبایل اشاره کرد و گفت:
«فیبر نوری موضوع مهمی است، اما مجلس شورای اسلامی مساله‌ی خصوصی سازی را حل کند. این نیازمند قانون است. ما در دوره قبل موفق به تصویب آن نشدیم . بخش خصوصی سرمایه گذاری می‌کند تا مشکل حل شود، اما مانع بزرگی به اسم مخابرات وجود دارد که با انحصار ذاتی اجازه نمی‌دهد کار پیش برود. من دو سال و نیم پیگیر این موضوع بودم.»
موضوع دیگری که جهرمی تلاش کرد به آن پاسخ دهد، درباره توقف پیشرفت صنعت فضایی بود؛ موضوعی که به شکلی جدی از سوی نماینده مردم تهران مطرح شده بود. او در پاسخ به این انتقاد، از نمایندگان دعوت کرد تا به سازمان فضایی ایران بیایند تا از نزدیک با پیشرفت‌ها آشنا شوند: «جهرمی که عددی نیست؛ آنجا یکسری جوان دارند کار می‌کنند که از زندگی و بورس تحصیلی خارج گذشته‌اند.»
