آشغال‌های دوست داشتنی منبع تولید ثروت، ویتامین و انرژی

به گزارش خبرنگار حوزه شهری گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، آشغال، پسماند، زباله یا هر اسم دیگری مانند طلای کثیف برای این پدیده گذاریم، هنوز با رسیدن به عمق آن فاصله داریم، پدیده‌ای که در ظاهر به قدری بی مصرف است که دور ریخته می‌شود و به قدری بوی تعفن دارد که همه را فراری می‌دهد.

اما همین پدیده به ظاهر بی مصرف و بدبو چنان ثروت زاست که عده‌ای برای تصاحب آن رقابت می‌کنند و تشکیل باند‌های مافیایی می‌دهند و اگر کسی هم بخواهد وارد کار جمع آوری آشغال یا بازیافت شود، باید اول دم مافیای پسماند را ببیند.

تولید انرژی، تولید کمپوست، تفکیک از مبدأ برای کاهش هزینه‌های جمع آوری و تفکیک زباله‌های خشک دارای ارزش مانند کاغذ، شیشه و فلز همگی از موضوعات ثروت زایی هستند که در حوزه همین آشغال‌های دورریختنی بدبو شکل می‌گیرند. افرادی هم که وارد این حوزه کاری می‌شوند در نگاه اول افرادی بسیار کم درآمد تلقی می‌شوند که غذای خود را از سطل‌های زباله به دست می‌آورند، در حالی که به واقع آن‌ها از درون مخازن زباله به دنبال غذا نیستند، بلکه به دنبال مواد قابل بازیافت مانند بطری‌های پلاستیکی و فلزی هستند.

البته افرادی که در مخازن زباله دنبال مواد بازیافتی هستند و یا خودرو‌های جمع آوری پسماند خشک که به طور قانونی اقدام به جمع آوری زباله‌های قابل بازیافت می‌کنند، چندان سود خیره کننده‌ای از این محل به دست نمی‌آورند، اما کسانی که افراد و گروه‌های جمع آوری پسماند خشک را مأمور جمع آوری پسماند خشک می‌کنند، سود‌های هنگفتی به جیب می‌زنند.

سید محمود میرلوحی عضو شورای شهر تهران در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، با اشاره به اینکه شهرداری تهران در سال 96 از طریق جمع‌آوری پسماند خشک 12 میلیارد تومان درآمد کسب کرد و در سال 97 این قرارداد را به 200 میلیارد تومان رساند، گفت: برای سال بعد تلاش می‌کنیم که این درآمد را تا 3 برابر افزایش دهیم، چنانچه تاکنون هم موفق شدیم نسبت به دوره قبل درآمد ناشی از جمع‌آوری پسماند خشک را 60 برابر کنیم.

200 میلیارد تومان مبلغی است که شهرداری تهران بابت اجازه جمع آوری پسماند خشک در سال 97 از پیمانکاران پسماند خشک به دست آورده است، حال اگر این مبلغ را تقسیم بر 22 منطقه تهران کنیم که هر کدام در دست یک پیمانکار است، به مبلغ 16.6 میلیارد تومان می‌رسیم، یعنی میانگین مبلغی که هر پیمانکار باید به شهرداری بپردازد.

پرداخت این مبلغ در سال، در کنار هزینه ماشین آلات و حقوق و بیمه کارگران و پرسنل و مالیات نشان از آن دارد که این بازار سودی جذاب دارد که پیمانکاران پسماند تلاش می‌کنند هر طور که شده آشغال‌های شهر تهران را برای خود حفظ کنند.

میرلوحی عضو شورای شهر تهران ادامه داد: تا نیمه سال 97 فقط 18 شرکت در حوزه جمع‌آوری پسماند خشک کار می‌کردند و به دیگران اجازه ورود نمی‌دادند، اما ما تمام تلاش خود را کردیم تا انحصار قرارداد‌های پسماند خشک شکسته شود تا با رقابتی شدن فضا قرارداد‌های واقعی‌تری منعقد کنیم.

میرلوحی تصریح کرد: بررسی‌ها نشان داده که یک هزار میلیارد تومان از سهم شهرداری تهران در پسماند خشک نابود شده و ما هم بالاخره انحصار مافیای پسماند را می‌شکنیم و وضعیت آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

کسب درآمد و ثروت‌های هنگفت تنها بخشی از کاربرد‌های پسماند است که امروزه در تمام دنیا طرفدار دارد.

تولید انرژی از پسماند

اما بخش دیگر مربوط به تولید انرژی و تفکیک از مبدأ زباله خشک و‌ تر است که می‌توان با استفاده از آن تولید برق کرد و همچنین با استفاده از پوست انواع میوه و ته مانده غذا‌ها تولید کود کمپوست کرد و برای ویتامین رسانی به گیاهان استفاده کرد.

اولین کارخانه زباله سوزی کشورمان برای تولید برق در بهمن سال 93 توسط محمد باقر قالیباف شهردار وقت تهران در آرادکوه افتتاح شد. با راه‌اندازی موفقیت‌آمیز این کارخانه در تهران در سال 93، روزانه 200 تن زباله می‌سوزد و حاصل آن «3 مگاوات برق» است.

3 مگاوات معادل 3 میلیون وات است که این میزان انرژی می‌تواند، 30 هزار لامپ 100 وات را به مدت یک ساعت روشن نگه دارد.

ظرفیت تولید برق در سایر نیروگاه‌های پسماند کشور که بعدها ساخته شد حدود 11 مگاوات است که از 5 نیروگاه در شهر‌های شیراز، تهران و مشهد تولید می‌شود.

سوئد یکی از موفق‌ترین کشور‌های جهان در زمینه بازیافت زباله است. در حالی که در سال 1975 تنها 38 درصد زباله‌های خانگی این کشور بازیافت می‌شدند، این میزان در حال حاضر به 99 درصد افزایش یافته است و اکنون شاهد یک انقلاب بزرگ در چرخه بازیافت پسماند در سوئد هستیم.

اولین کارخانه زباله سوزی سوئد در سال 1904 راه اندازی شد و در حال حاضر، 32 کارخانه در سراسر این کشور با سوزاندن زباله، برق تولید می‌کنند.

سوئد در سال 2015، نزدیک به 2.3 میلیون تن از زباله‌های خانگی را از طریق سوزاندن، به انرژی برق تبدیل کرد. حجم واردات زباله این کشور از نروژ، انگلیس و ایرلند در این سال، بالغ بر 1.3 میلیون تن بود.

موضوع دیگری که در عرصه پسماند مغفول مانده و عهده دار آن هم شهروندان و سایر تولیدکنندگان پسماند هستند، موضوع تفکیک زباله خشک و‌ تر از مبدأ  و استفاده  بهینه از لوازم فرسوده منزل است.

امروزه به وفور دیده می‌شود که خیلی از شهروندان لوازم قابل استفاده منزل خود را که عمری از آن‌ها گذشته به دلیل تکراری شدن یا آسیب جزیی و رنگ پریدگی در کنار مخازن زباله قرار می‌دهند و به دلیل آمیختگی با شیرابه سایر زباله باقی مانده کاربری خود را هم از دست می‌دهند. بماند که آوردن این گونه وسایل مانند مبل و کمد تا مخزن زباله چقدر سختی دارد و شهروندان به خاطر بی اطلاعی از فعالیت شرکت‌های جمع آوری پسماند خشک، خود را به زحمت می‌اندازند.

اما نکته مهم‌تر این است که تفکیک انواع پسماند خشک اعم از کاغذ خرده تا مبل و کمد هم تأثیر بسزایی در کاهش هزینه‌های جمع آوری پسماند دارد و هم مانع شکل گیری پدیده‌های اجتماعی نظیر زباله گرد‌ها می‌شود.

شهروندان می‌توانند با تماس با 137 یا شرکت‌های جمع آوری پسماند خشک لوازم حجیم خود را در مقابل منزل تحویل آن‌ها دهند و در مقابل پولی هم دریافت کنند.

در بسیاری از کشور‌های دنیا برای مقابله با پدیده زباله گردی مخازن زباله به شکلی طراحی شده‌اند که فقط ورود زباله به آن امکان پذیر است و خروج زباله مستلزم خودرو‌های مکانیزه است.

تفکیک زباله خشک و‌ تر و همچنین گرفتن رطوبت زباله‌ تر سبب می‌شود که دیگر ضرورتی به خروج فوری زباله از منزل نباشد.

امروز برخی کشور‌های اروپایی موفق شده‌اند با اجرای طرح تفکیک زباله خشک و‌ تر و رطوبت گیری زباله‌ تر در منازل، اعزام ماشین آلات جمع آوری زباله را از هر روز به یک روز در هفته کاهش دهند. طبیعی است که وقتی زباله خشک می‌شود، دیگر بوی تعفن ندارد، لذا ضرورتی هم برای خروج فوری آن نیست. اما تا زمانی که مخازن زباله در منازل یا سطح شهر محل آمیختگی زباله‌ تر و خشک هستند، برای در امان ماندن از بوی تعفن آن‌ها ناچار به انتقال روزانه و صرف هزینه‌های زیاد هستیم.

مردم تهران روزانه 7 هزار تن زباله تولید می‌کنند که در طول سال وزن آن به 2 میلیون و 555 هزار تن می‌رسد و عدد بالایی را هم از حیث هزینه انتقال و دفن به خود اختصاص می‌دهد.

شهرداری تهران سالانه 500 میلیارد تومان هزینه جمع آوری پسماند غیرقابل بازیافتی می‌کند که پس از انتقال به منطقه آرادکوه در زمین دفن می‌شوند، از طرفی دیگر پس از انتقال و تخلیه زباله از هر تن آن 500 لیتر شیرابه خارج می‌شود که اگر این میزان پیش از انتقال به فاضلاب ریخته شود، هزینه‌های انتقال و دفن آن نصف می‌شود.

سبک زندگی و نحوه آماده سازی زباله برای خروج از منزل یا محل کار امری است که اگر با آموزش همراه شود و شهروندان هم موارد تأکیدی را رعایت کنند، سالانه 250 میلیارد تومان در هزینه جمع آوری پسماند صرفه جویی می‌شود و این پول را می‌توان در حوزه‌های دیگر مانند خرید واگن مترو و اتوبوس هزینه کرد.

هر اتوبوس 4 میلیارد تومان و هر واگن مترو 17 میلیارد تومان قیمت دارد که با 250 میلیارد تومان صرفه جویی حاصل از عملکرد درست شهروندان می‌توان سالانه 14 واگن مترو یا 62 اتوبوس برای شهر تهران خریداری کرد، اما عملکرد برخی از شهروندان تهرانی در نحوه دفن زباله باعث می‌شود که این 14 واگن یا 62 اتوبوس درون زمین دفن شوند.

تولید کمپوست یکی دیگر از ظرفیت‌های پسماند

تولید کمپوست هم یکی دیگر از کابری‌های مغفول مانده زباله‌ تر است که می‌توان با استفاده از آن هم گیاهان منزل را تغذیه کرد و هم در مقیاس بزرگتر آن را جایگزین کود‌های شیمیایی در باغات و زمین‌های زراعی کرد.

برای تولید کمپوست خانگی تنها به آشغال‌های آشپزخانه‌تان نیاز دارید. مواد مورد استفاده در این فرآیند به دو دسته مواد سبز (موادی که نیتروژن دارند) و قهوه‌ای (موادی که کربن دارند) تقسیم می‌شوند.

مواد سبز شامل برگ‌های سبز گیاهان، گل‌ها، زباله‌های باغ، سبزیجات، پوست میوه‌ها، تفاله چای و قهوه، پوسته تخم مرغ و مواد مشابه هستند و مواد قهوه‌ای هم شامل برگ‌های سوزنی درختان همیشه سبز (مثل کاج)، برگ‌های خشک شده، شانه تخم مرغ، دستمال و حوله کاغذی، روزنامه و کاغذ (غیر از کاغذ‌های گلاسه)، پوست درخت، کاه، مقوا، کیسه‌های قهوه و چای هستند.

برای تولید کمپوست خانگی می‌توان از روش دفن در زمین یا تولید در سطل کمپوست استفاده کرد.

نکته مهم در تولید کود کمپوست خانگی این است که در حین پر کردن سطل یک لایه در میان، مواد سبز و قهوه‌ای ریخته شوند؛ راه دیگر و سریع‌تر برای تولید کود کمپوست استفاده از کرم‌های زباله‌خوار یا کرم‌های ورمی کمپوست است که ضمن خوردن زباله، فضولاتشان مواد آلی و غنی برای گیاهان تولید می‌کند.

گزارش از علی کاظمی