اقتصاد آنلاین، فائزه مومنی؛ یکی از چالش‌های مدیریت شهری تهران طی سال‌های اخیر نحوه جمع‌آوری و دفن زباله بوده است. بیش از دو دهه پیش و زمانی که هنوز تراکم ساختمان‌ها در پایتخت به اندازه این‌روزها نبود، تهرانی‌ها هرشب زباله‌هایشان را راس ساعت 9 دم درب خانه می‌گذاشتند و وانت‌های شهرداری اقدام به جمع‌آوری زباله می‌کرد.
بعد از مدتی در نتیجه نگاه شهردار اسبق تهران و در عین حال تغییر شرایط زندگی در پایتخت، نحوه جمع‌آوری زباله نیز مکانیزه و ماشینی شد. در ابتدا از سطل زباله‌های پلاستیکی استفاده می‌شد اما بعد از مدتی کنار گذاشته شدند و سطل زباله فلزی به شکل و شمایل فعلی مورد استفاده قرار گرفت.
اما این شیوه جمع‌آوری زباله مشکلاتی داشت؛ تهرانی‌ها عادت هر شب ساعت 9 را کنار گذاشتند و هر ساعتی از روز اقدام به بیرون گذاشتن زباله‌هایشان کردند. در نتیجه این وضعیت؛ سطل زباله‌ها در طول روز ظاهر آشفته‌ای پیدا و بوی نامطبوعی ایجاد کردند.
شهرداری برای جلوگیری از این وضعیت تعداد دفعات جمع‌آوری را افزایش داد و چند سالی است که تقریبا روزی سه مرتبه سطل‌های زباله خالی می‌شود. به دلیل پر بودن سطل زباله‌ها در همه بازه‌های زمانی نیز امکان شستشوی آن به طور مرتب وجود ندارد.
از طرفی تفکیک زباله تر و خشک نیز بعد از سال‌ها آموزش همگانی و در عین حال نبودن بسته‌های موثر برای اجرایی کردن آن هنوز نتیجه نداده و یکی دیگر از چالش‌های این حوزه محسوب می‌شود.
از همه این موارد که بگذریم سردرگمی در نحوه دفن زباله‌های پزشکی، تخطی بیمارستان‌ها از پروتکل‌های بی‌خطرسازی، معضل پسماندهای ساختمانی که سر از رودخانه‌ها در می‌آورند، وضعیت نامشخص دفن زباله‌های صنعتی و نبود امکانات زیرساخت، وضعیت مدیریت پسماند در تهران را دچار وضع آشفته‌ای کرده بود تا آنکه شورای پنجم شهر تهران، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران را موظف کرد طرحی جامع برای مدیریت پسماند شهر تهران تدوین کند. طرحی که بناست مشکل چندساله جمع‌آوری زباله در تهران را حل و فصل کند.
فقط 20درصد از تدوین طرح جامع مدیریت پسماند باقی مانده است
صدرالدین علیپور، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند در گفت و گو با خبرنگار اقتصاد آنلاین درباره آخرین وضعیت تدوین طرح جامع مدیریت پسماند، می‌گوید: نزدیک به 80درصد طرح تدوین شده و 20درصد آن که در واقع مهم‌ترین بخش آن است، باقی مانده است.
او ادامه می‌دهد: 20درصد انتهایی کار باید به نحوی نگارش شود که نقشه راه 20سال آینده باشد و به همین دلیل باید نظرات کارشناسی همه ذی‌نفعان استخراج و برخی از آن‌ها اعمال شود تا در زمان اجرا کم‌ترین میزان انحراف از طرح ایجاد شود.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند با تاکید بر این نکته که سرعت را فدای دقت در تدوین طرح نمی‌کنیم، اضافه می‌کند: اما با این همه طبق پیش‌بینی‌ها تا حدود دوماه آینده طرح تکمیل می‌شود.
علیپور همچنین در تشریح مشکلات سیستم جمع‌آوری پسماند شهر تهران، می‌گوید: مهم‌ترین مشکل؛ تفکیک از مبدا نشدن زباله‌ها و همچنین نحوه جمع‌آوری آن‌ها است. البته برای ساماندهی آن معطل طرح جامع نمانده و در قالب طرح کاپ، مخازن دوگانه و چهارگانه را وارد برخی مجتمع‌های مسکونی و تجاری در چهار منطقه کرده‌ایم.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهر تهران اضافه می‌کند: در قالب طرح جامع مدیریت پسماند و کاپ بنا داریم، تعداد ایستگاه‌های میانی انتقال زباله را کاهش دهیم و به سمت شیوه‌های جدید پردازش مانند MRF برویم. در این شیوه بو، شیرابه و عوارض انتقال زباله کاملا از بین می‌رود.
او با بیان اینکه با پردازش MRF، دیگر نیازی به استفاده از خودروهای بزرگ نیست، تاکید می‌کند: استفاده از تریلی‌ها برای جابه‌جایی زباله عوارضی دارد که از بزرگ‌ترین آن، آلودگی هوا است و استفاده از پردازش پیشرفته MRF نیاز به آن‌ها را محدود و حتی صفر می‌کند.
علیپور با اشاره به ضرورت دریافت انرژی از زباله می‌گوید: در نهایت چه در طرح کوتاه مدت کاپ و چه طرح جامع مدیریت پسماند باید به سمت استحصال انرژی و شیوه دفن بهداشتی برویم.
از سال 76، جمع‌آوری زباله در تهران هیچ طرح جامعی نداشته است
حسین بوچانی، رییس مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران که این روزها مسوولیت تدوین طرح جامع را بر عهده دارد در گفت و گو با اقتصاد آنلاین می‌گوید که؛ در طرح جمع آوری پسماند، از لحظه‌ای که پسماند تولید می‌شود تا فرایند بازیافت و بازچرخانی طرح و برنامه‌ریزی می‌شود.
او با بیان اینکه مراحل اولیه طرح جامع مدیریت پسماند در حال مانیتورینگ فرایندهایی است که با توجه به تجربیات جهانی منجر به تغییر الگو و روش‌ها شود، اضافه می‌کند: زمانی که از طرح جامع مدیریت پسماند صحبت می‌کنیم، موضوعمان زباله‌ای که می‌بینیم نیست و از یک فرایند صحبت می کنیم. اگر قرار است طرح جامع مدیریت پسماند شکل بگیرد بسیاری از متغیرهای نظام شهرسازی و نظام سکونت نیز باید تغییر کند.
رییس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران اضافه می‌کند: ما طبق قانون موظف هستیم که هزینه استفاده از تلفن،آب و برقمان را پرداخت کنیم، در غیر این صورت قطع می‌شوند، ما در پسماند چنین فرایندی نداریم، یعنی شهروندان در مقابل زباله تولیدی خودشان هزینه‌ای تقبل نمی‌کنند. در حال هزار بیش از 1000فیش برای دریافت عوارض پسماند صادر شده که هیچ کدام پرداخت نشده است.
بوچانی ادامه می‌دهد: اگر ما بتوانیم هزینه جمع‌آوری زباله را از تولید کننده متناسب با وزن آن بگیریم، قطعا تولیدکننده کم‌تر زباله تولید می‌کند تا پول کم‌تری بدهد و این یعنی همان اصلاح فرایندی که قرار است در طرح جامع مدیریت پسماند اتفاق بیفتد.
او با بیان اینکه در شرایط کنونی تهران نباید انتظار معجزه داشته باشیم، می‌گوید: معمولا دوره طرح جامع یک دوره بیست ساله است و گام به گام جلو می‌رود. بنا نیست سال آخر همه اهداف را جمع کنند و بگویند حالا همه را به سرانجام برسانید. برای مثال اگر نتوانیم زباله در سطل‌های هوشمند وزن کنیم، نمی‌توانیم نظام مدیریت پسماند را به سمت پایداری ببریم.
رییس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی با بیان اینکه از سال 1376 تا کنون طرح جامع مطالعه شده‌ای به نام پسماند شهر تهران نداشتیم، ادامه می‌دهد: این موضوع نشان می‌دهد شهرداری بنا دارد با دانش پایه حرکت کند و به همین دلیل طرح جامع مدیریت پسماند گام‌های جدی را برای دگرگونی محیط زیست شهر تهران به وجود خواهد آورد.
بوچانی با بیان اینکه در مرحله جمع‌بندی طرح جامع مدیریت پسماند هستیم، می‌گوید: در طرح جامع مدیریت پسماند قرار است درباره 4 نوع پسماند به صورت جامع، هماهنگ و یکپارچه بررسی‌هایی صورت گیرد. پسماندهای عادی شهری، ساختمانی و عمرانی، پزشکی که البته طبق قانون شهرداری وظیفه‌ای در قبال آن ندارد اما چارچوب اجرایی آن تشریح شده و در نهایت پسماندهای صنعتی و کشاورزی باید مورد توجه قرار بگیرند.
رییس مرکز مطالعات برنامه‌ریزی در پایان تاکید می‌کند: از آنجایی که اولویت اول ما پسماندهای عادی مربوط به واحدهای مسکونی، تجاری و اداری است، فکر می‌کنم ظرف سه ماه آینده بتوانیم خروجی‌های مربوط به این بخش را جمع‌بندی و برای تصویب به صحن ارائه کنیم. مطالعات سه نوع پسماند دیگر را نیز هم‌زمان پیش ببریم.
