سفید کننده (bleach) یک ترکیب شیمیایی است که از طریق فرایند اکسیداسیون خاصیت رنگبری و عفونت زدایی دارد.
انواع سفید کننده:
1- سـفید کنــنـده خانگی و یا کلردار (chlorine bleach):حاوی هیپوکلریت سدیم (NaCLO) میباشد. به آن آب ژاول (JAVELLE WATER) و یا وایتکس نیز میگویند. این سفید کننده محلول در آب به شکل 5 درصد و یا 10 درصد عرضه میگردد. وایتکس یک محلول ناپایدار است و گاز کلر با سرعت 0٫75 گرم در روز از آن تبخیر میگردد. وایتکس یک قلیای قوی میباشد، بطوری که PH نوع 5 درصد آن 11 بوده بنابراین بسیار خورنده است. وایتکس یک اکسید کننده قوی است.
2-سفـیـد کـنـــنـــده فاقد کلر (OXYGEN BLEACH): حاوی هیدروژن پـرواکسـایـــــد (HYDROGEN PEROXIDE) و یا سدیم پربورات (SODIUM PERBORATE) و یا سدیم پرکربورات(SODIUM PERCARBORATE) میباشد.
3- پودر سفیـــد کـــــنـــنــده (BLEACHING POWDER): حاوی کلسیم هیپوکلریت (CALCIUM HYPOCHLORITE) میباشد.
مصارف سفید کننده خانگی:
1-سفید کردن و روشن کردن لباسها.
2-بر طرف کردن لکه ها.
3-گندزدایی (از بین بردن باکتری ها، قارچ ها، کپک ها، هاگ ها و برخی ویروسها)
سایر مصارف سفید کننده :
1-گندزدایی از چاه های آب.
2-گندزدایی محیط های بیمارستانی.
3-کنترل رشد آلگ ها و برخی صدف ها.
4-گندزدایی آب استخرها.
5-اضافه کردن به فاضلاب و هرز آب ها بمنظور کاهش وکنترل بوی نامطبوع.
مکانیسم گندزدایی و رنگبری وایتکس:
1-امتزاج و ترکیب آب و هیپوکلریت سدیم، ایجاد اسید هیپوکلروس (HYPOCHLOROUS ACID) میکند، که به اسید هیدروکلریک و اکسیژن تجزیه میگردد. اکسیژن یک اکسید کننده قوی بوده و خاصیت گندزدایی را به سفید کننده میبخشد.
2-بخشی از سلول موسوم به کروموفور (CHROMOPHORE) که مسئول رنگ مولکول است، توسط هیپوکلریت سدیم تجزیه گردیده و قابلیت جذب نور مرئی را از دست میدهد.
نحوه ضد عفونی سطوح با وایتکس:
1-ابتدا سطح مورد نظر را با شوینده خانگی تمیز کنید.
2-محلول رقیق شده یک قسمت سفید کننده و 4 قسمت آب را تهیه کنید. سپس با محلول حاصل اقدام به شستشوی سطح مورد نظر کنید.
3-اجازه دهید سطح مورد نظر کاملا خشک گردد.برای از میان بردن بقایای خورنده سفید کننده میتوانید سطح را بوسیله الکل شستشو دهید.
نحوه ضد عفونی کردن آب شرب در مواقع اضطراری:
2 قطره سفید کننده را در یک لیتر آب حل کنید. و یا یک لیتر سفید کننده برای هر 4 هزار لیتر آب.
نکته:این روش گندزدایی بایستی در صورت عدم دسترسی به سایر مواد گندزدا و در شرایط بسیار اضطراری مورد استفاده قرار گیرد.
نکته: گندزدایی آب استخر هـا تــــوسط سفید کننده به خاطر ایجاد مقادیر اندک کلروفرم (CHLOROFORM) خطرناک است. علایم استفاده از سفید کننده در عفونت زدایی آب استخرها، سوزش و قرمزی چشمها و تحریک مخاط بینی و گلو است.
نحوه رقیق کردن وایتکس در شستشوی البسه:
1- یک قاشق غذاخوری در یک گالن آب برای شستشوی با دست.
2-در لباسشویی اضافه کردن حداکثر یک نصف فنجان وایتکس کافیست.
3- و یا 10 میلی لیتر وایتکس+یک لیتر آب=برای مصارف نظافت و شستشو.
4-و یا 10 میلی لیتر وایتکس+نیم لیتر آب=برای مصارف گندزدایی و ضد عفونی سطوح و اشیاء.
نکته:محلول رقیق شده را بایستی ظرف 24 ساعت مورد استفاده قرار دهید.
استفاده از سفید کننده برای چه نوع لباسهایی مناسب است:
1-لباسهای سفید رنگ.
2-لباسهای با رنگ ثابت (colorfast).
برای کدام دسته از لباسها و منسوجات نمیتوان از سفید کننده استفاده کرد؟
1-لباسهای سفید اما با یقه و یا سر آستین رنگی.
2-لباسهای با چندین رنگ متفاوت.
3-منسوجات از جنس پشم، ابریشم، نایلون، چرم، موهر، اسپاندکس، استرچ. (باعث آسیب و ایجاد لکه دائمی در آنها میشود)
4-لباسهایی که رنگ میدهند (رنگ قابت ندارند).
نکته: سفید کننده فاقد کلر که عمدتاً به شکل پودر عرضه میگردند را میتوان برای هر نوع لباس و پارچه ای مورد استفاده قرار داد. (حتی لباسهای رنگی). کافیست آن را با آب داغ رقیق کنید و لباسها را با آن بشویید. در انتها لازم است لباسهای شسته شده را کاملا آب بکشید.
تست ایمن بودن البسه برای استفاده از وایتکس:
1-دو قاشق چایخوری سفید کننده را در 1/4 آب حل کنید.
2-یک قطره از محلول را در یک قسمت پنهان از دید (نظیر سر آستین) قرار دهید.
3-یک دقیقه صبر کنید. سپس با یک دستمال کاغذی محل را خشک کنید.
4-چنانچه رنگ موضع تغییر نکرد، میتوان لباس را توسط وایتکس شستشو داد.
خطرات مصرف وایتکس:
سفید کننده خانگی از سدیم، اکسیژن و کلر تشکیل یافته است. وایتکس به خودی خود و به آهستگی تجزیه میگردد. اما در دمای بالای 40 درجه سانتی گراد و در معرض نور خورشید بودن، این روند تسریع میگردد. سفید کننده هنگام تجزیه به گاز کلر، گاز اکسیژن و سدیم کلرات تبدیل میشود. بنابراین همواره هنگام خرید به تاریخ مصرف سفید کننده توجه کنید.
1-سفید کننده یک ترکیب بسیار خورنده و اکسید کننده است. ازاین رو میتواند به پوست، چشمها و مجاری تنفسی آسیب برساند.در پوست میتوان ایجاد قرمزی، درد و سوزش کند. و با تحریک مخاط تنفسی ایجاد سرفه و گلو درد.
2-اختلاط سفید کننده (هیپوکلریت سدیم) با برخی مواد شیمیایی بسیار خطرناک است، از اینرو نباستی آن را با سایر شوینده های خانگی مخلوط کرد.
– اختلاط سفید کننده و آمونیاک (و یا هر نوع ترکیب نیتروژن دار نظیر ادرار) باعث تولید گاز سمی کلرامین (CHlORAMINE)، گاز نیتروژن و همچنین یک ماده منفجره بنام تریکلرید نیتروژن (NITROGEN TRICHLORIDE) میشود. بنابراین برای تمیز کردن ادرار نیز از وایتکس استفاده نکنید. (ابتدا با یک شوینده اقدام به زدودن ادرار کرده و برای عفونت زدایی از وایتکس استفاده کنید.)
– اختلاط سفید کننده و متانول (الکل متیلیک) تولید متیل هیپوکلریت (METHYL HYPOCHLORITE) میکند که یک ماده قابل انفجار است.
– اختلاط سفید کننده و شوینده های حاوی اسید باعث متصاعد شدن گاز کلر میگردد(حتی با یک اسید ضعیف مانند سرکه). تنفس کلر خطرناک بوده و ایجاد مسمومیت میکند.
– اختلاط سفید کننده و هیدروژن پروکساید تولید گاز اکسیژن میکند.
– تماس سفید کننده و فلزات، باعث خوردگی آنها میشود.
– فلزات نیکل، کبالت و مس تجزیه وایتکس را سرعت میبخشند.
3-وایتکس سرطانزا نیست.
4-گاهی اوقات بلع و یا استشمام وایتکس میتواند مرگبار باشد.
5-افراد مبتلا به آسم، بیماریهای قلبی و تنفسی نبایستی در معرض سفید کننده قرار گیرند.
6-نوزادان، کودکان و افراد سالخورده نیز نبایستی در معرض وایتکس قرار گیرند.
نکات ایمنی حین استفاده از سفید کننده:
1-قبل از استفاده برچسب دستور مصرف محصول را به دقت مطالعه کنید.
2-سفید کننده را در یک محل خنک و دور از تابش خورشید نگهداری کنید.
3-وایتکس را از دسترس کودکان دور نگه دارید.
4-پس از هر بار استفاده از سفید کننده، در ظرف را مجددا محکم ببندید.
5-هنگامی که کودکان و افراد سالخورده در منزل حضور نداشتند، از سفید کننده استفاده کنید. تا خشک شدن سفید کننده و برطرف شدن کامل بوی وایتکس، از بازگشت کودکان و افراد مسن به خانه خودداری کنید.
6-حین استفاده از وایتکس درها و پنجره ها را باز نگه دارید.
7-خودتان نیز لازم است حین استفاده از سفید کننده دستکش دست کرده و ماسک بزنید. همچنین در صورت احتمال پاشیده شدن سفید کننده، بایستی از عینک ایمنی استفاده کنید.
8-توجه داشته باشید که استفاده مستقیم و عدم رقیق کردن وایتکس میتواند روی لباسها ایجاد لکه و یا سوراخ کند.
9-قبل از استفاده از وایتکس اشخاصی که مبتلا به آسم،بیماریهای قلبی و ناراحتیهای تنفسی میباشند را از محل دور کنید.
10-برای رقیق کردن وایتکس از آب سرد استفاده کنید.چراکه آب داغ اجزای فعال سفید کننده را تجزیه میکند.
11-برای ضد عفونی کردن اشیاء،آنها را به مدت 30 دقیقه در سفید کننده رقیق شده قرار دهید.سپس کاملا آنها را آب بکشید.
12-در انتها لازم است دستهای خود را با آب و صابون بشویید.
13-سفید کننده نبایستی برای فلزات، پارچه های رنگی و سطوح رنگ شده بکار رود.
14-در صورت ورود سفید کننده به چشمها به مدت 15 دقیقه زیر آب سرد چشمها را شستشو داده و فورا به پزشک مراجعه کنید.
15-در صورت بلع وایتکس از القاء استفراغ خودداری کرده و مصدوم را فورا به اورژانس منتقل کنید.
16-از اختلاط سفید کننده با هرنوع شوینده خانگی جدا خودداری کنید.
17-پس از شستشوی لباسها با وایتکس،حتما آنها را کاملا آبکشی کنید، چراکه باقی ماندن بقایای سفید کننده باعث تضعیف استحکام الیاف پارچه ها میشود.
