البته محرم ماه خون و ماه عزاداری و سوگ آل الله است. از قدیم در حرم مطهر امام رضا علیه السلام آیین ها و آداب خاصی اجرا می شده و هنوز هم ادامه دارد. برخی آیین ها هم طی سال های اخیر به مراسم های حرم اضافه شده که از جمله این آیین ها می توان به مراسم «شیر خوارگان حسینی» و «احلی من العسل» اشاره کرد. این آیین ها به جز برنامه های روزانه عزاداری مانند مرثیه سرایی ها و سخنرانی ها است.
اذن عزا و تعویض پرچم
هیأت های مشهد هم مانند دیگر هیأت های کشور چند روز مانده به آغاز ماه محرم سیاه پوش می شوند اما شروع رسمی آیین عزاداری در این شهر همزمان با تعویض پرچم گنبد منور امام رضا (ع) است که شب اول ماه محرم این اتفاق رخ می دهد و طی آن تعدادی از خادمان آستان ضمن تعویض پرچم سبز گنبد به پرچم سیاه در مراسمی خاص از امام رئوف برای آغاز عزاداری ماه محرم اذن می گیرند.
در آیین اذن عزا خادمان بارگاه امام رضا (ع) و برخی از هیئت های مذهبی و عموم زائران حضور دارند که قرائت صلوات خاصه، مرثیه سرایی ذاکران اهل بیت (ع) از جمله آیتم های آن است و در انتها پرچم عزای حسینی از سوی برخی خادمان به نمایندگان هیأت ها اعطا می شود.
صلات
مراسم سنتی صلات از دیگر مراسم هایی است که در آغاز عزاداری ماه محرم انجام می شود که در صبح روز اول ماه محرم برگزار و طی آن تعدادی از خادمان آستان امام رضا (ع) صبح روز اول ماه محرم پس از طلوع آفتاب در مقابل پنجره فولاد گرد هم جمع شده و پس از مرثیه سرایی برای سرور و سالار شهیدان به سمت گلدسته های حرم رفته و بر روی گلدسته ها متن خاصی را قرائت می کنند. این مراسم در سال های اخیر با گسترش حرم رضوی در 8 گلدسته واقع در صحن های انقلاب اسلامی، گوهرشاد، جمهوری و ایوان ولیعصر (عج) صحن جامع رضوی اجرا می شود. در این مراسم که قدمتی 300 ساله دارد خادمان آستان قدس رضوی بخش هایی از شعر محتشم کاشانی معروف به «باز این چه شورش است که در خلق عالم است» را همخوانی و پس از آن ذاکران اهل بیت (ع) بر روی گلدسته های آستان به مرثیه سرایی می پردازند.
بازار روی
از جمله سنت های دیرین و پرشور عزاداری در مشهد سنت بازار روی است که این سنت ویژه دسته های عزاداری است که با تشریفات خاصی وارد حرم می شوند و پس از عزاداری از حرم خارج می شوند. این کار در روز های تاسوعا و عاشورا اوج می گیرد و علت انتخاب نام بازار روی بر این سنت عزاداری این است که هیأت ها از قدیم از درب بازار وارد حرم می شدند.
سنت بازار روی در سال دوبار در حرم امام رضا (ع) برگزار می شود که یکبار در ایام محرم و صفر و بار دیگر در ایام شهادت امام رضا (ع) هیأت های عزاداری از مسیری مشخص به سمت حرم حرکت می کنند.
کرسی خوانی
کرسی خوانی از جمله مراسم هایی است که به جر حرم امام رضا (ع) در بسیاری از نقاط کشور هم مشابه آن برگزار می شود. در این مراسم پس از ورود هیأت عزاداری به حرم چهارپایه ای در میان دسته عزاداری قرار می دهند و یکی از مداحان پیشکسوت و خوش صدا برروی آن قرار گرفته و به نوحه خوانی می پردازد. اصولاً در این برنامه مداح دمی می خواند و عزاداران با دمی دیگر پاسخ می دهند.
خطبه خوانی شب عاشورا
مراسم خطبه خوانی شب عاشورا هم یکی از مراسم هایی است که قدمتی بسیار دارد و از آیین های کهن حرم رضوی محسوب می شود. در این مراسم خادمان آستان امام رضا (ع) در صحن انقلاب حرم رضوی گرد هم جمع شده و درحالی که شمع به دست دارند به قرائت خطبه ویژه این شب می پردازند.
این مراسم دو بار در سال برگزار می شود که یک بار شب عاشورا و بار دیگر در شب شهادت امام رضا (ع) برگزار می شود. مراسم خطبه خوانی بر اساس وقف نامه علیشاه، حاکم وقت خراسان در 1160 هجری قمری آغاز شده و از آن زمان تاکنون همه ساله در شب عاشورای حسینی و شب شهادت امام رضا (ع) برگزار می شود.
در این مراسم، تولیت و خدام آستان قدس رضوی ضمن مرثیه سرایی و عزاداری به قرائت خطبه ویژه این شب می پردازند که شامل شهادت به یگانگی ذات اقدس الهی، حمد و ستایش پروردگار یکتا و درود و رحمت بر رسول اکرم (ص) و همچنین سلام و درود بر ائمه معصومین (ع)، شهدا، امام راحل و آرزوی سلامتی و طول عمر مقام معظم رهبری است، همچنین در این آیین فرارسیدن ایام عزا را به محضر امام رضا (ع) تسلیت می گویند.
شام غریبان
در این مراسم که در شام دهم ماه محرم و از غروب عاشورای حسینی برگزار می شود جمع کثیری از خادمان، دربانان، کفشداران و...حرم رضوی درحالی که شمع به دست دارند از مسیری بیرون از حرم به راه افتاده و وارد حرم می شوند و در صحن انقلاب اسلامی مستقر می شوند.
در این مراسم چراغ های حرم تا حد زیادی خاموش شده و شمع های در دستان خادمان روشنی بخش صحن است. همچنین مرثیه سرایی و نوحه خوانی از جمله برنامه های این آیین است.
