د‌کتر سید‌ضیاءالدین مظهری : متخصص تغذیه و رژیم درمانی - نائب‌رئیس انجمن علمی پیشگیری و د‌رمان چاقی
تحریریه زندگی آنلاین : متاسفانه اکثریت اجرا کنندگان رژیم‌های فقیر از کربوهیدرات‌ها و سرشار از پروتئین‌ها و چربی‌ها، از دگرگونی‌های زیست‌شیمیایی ناشی از چنین برنامه‌هایی اطلاعی ندارند که به نام‌های گوناگونی مثل رژیم اتکینز یا اتکینز تغییر داده شده، رژیم نیویورک، رژیم بانتیگ (Banting) – کولی کور (cooley-kur)، رژیم ماهی – رژیم تخم‌مرغ و رژیم پر پروتئین، رژیم بخور و لاغر شو نامیده شده است. چنین برنامه‌ای، تحت هر نامی که ارائه شده باشد، عملکرد و اساس آن یکسان می‌باشد که به‌طور کلی در اثر حذف یا کاهش بسیار شدید میزان درصد کربوهیدرات‌ها در جیره روزانه و عدم استفاده از منابع غذایی تأمین کننده کربوهیدرات‌ها، یک حالت گرسنگی مصنوعی در سیستم سوخت و سازشان پدیدار می‌سازد و تغییر جهتی به‌سوی سوزاندن چربی‌های ذخیره شده یا دریافتی ایجاد می‌شود که منجر به تولید ترکیبات کتونی فراوانی می‌گردد و از این رو چنین رژیم‌های توصیه شده را به‌طور کلی تحت نام رژیم‌های کتوژنیک معرفی می‌نمایند.
بیشتربخوانید:
از نظر سیستم‌های بیوشیمیایی در بدن چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
با حذف یا کاهش شدید میزان منابع حاوی کربوهیدرات‌ها، سیستم مجبور به تولید انرژی از منابع چربی و پروتئین‌ها می‌گردد و تا زمانی‌که این تغییر سوخت از طرف موتور زندگی جهت تأمین انرژی لازم (برای فعالیت‌های غیر ارادی حیات‌بخش و فعالیت‌های ارادی و رشد و ترمیم) پذیرفته شود و جایگزینی برای فقدان گلوکز برگزیده نشود، در سه تا چهار روز اول حذف کربوهیدرات‌ها (یکی از سه درشت‌مغذی تأمین‌کننده انرژی)، سیستم‌های خودکار حفظ حیات و ایجاد امکان ادامه زندگی بدن، گلوکز مورد نیاز را که از دسترس خارج شده است، می‌سازد نه با استفاده از سنگ بنای پروتئین‌ها به‌نام اسیدهای آمینه، این حرکت عکس تجزیه گلوکز که گلیکولیز یا تجزیه نام دارد، ساخت گلوکز از منابع غیر قندی یا گلوکونئوژنز را فعال می‌سازد. نوسازی گلوکز از طریق گلوکونئوژنز نیز بیشتر از 4 روز قادر به پوشش فقدان گلوکز نمی‌باشد. سپس گرایش پیدا می‌شود به تأمین انرژی مورد نیاز از منابع چربی‌ها و در این حالت دوران قحطی کربوهیدرات، چربی‌های انباشته شده مجبور به تجزیه گردیده به صورت ملکول‌های کتونی و گلیسرول در اختیار بدن قرار می‌گیرد.
نقش و اثر ملکول‌های کتونی ایجاد و انباشته شده در بدن
بعد از روزهای متوالی عدم تأمین فرد به کربوهیدرات‌های مورد نیازش، سیستم سوخت و ساز بدن به‌طور کلی در وضعیت قرمز و حالت قحطی قرار داده می‌شود و تولید و ساخت ملکول‌های کتونی را به قدری افزایش می‌دهد که ارگان‌های مختلف از جمله مغز بتواند انرژی مورد نیاز خود را به جای سوزاندن گلوکز، از طریق ملکول‌های کتونی تأمین سازد. بر مبنای یافته‌های فعلی از بررسی‌های مختلف کسانی که از رژیم‌های کتوژنیک جهت لاغری بهره می‌گیرند، در شش ماه اول شروع رژیم، وزن آنها به شدت و سرعت کاهش می‌یابد، ولی متاسفانه با توجه به این موضوع که دو سوم وزن بدن را آب تشکیل می‌دهد، آنچه که در شش ماهه اول کم می‌شود، درصد بسیار زیاد آن ناشی از افزایش دفع آب بدن می‌باشد.
گرچه در رژیم‌های کم‌انرژی دیگر نیز قسمتی از آب بدن دفع می‌گردد، ولی در مقایسه رژیم کتوژنیک با سایر رژیم‌های مخلوط و متنوع، آب بیشتری را دفع می‌کند تا سایر برنامه‌های کاهنده وزن و از این رو نسبت به برنامه‌های دیگر، گرچه کاهش وزن و سایز بیشتری رخ می‌دهد، ولی سرعت برگشت وزن کاسته شده، حتی بیشتر از وزن اولیه قبل از کاهش وزن می‌باشد و زمینه یویو‌افکت یا کاهش و افزایش متناوب وزن را فراهم می‌سازد.
بیشتر بخوانید:
عوارض احتمالی رژیم‌های کتوژنیک در ارگان‌های حساس بدن
به‌علت عدم وجود کربوهیدرات مورد نیاز و سوخت ناقص چربی‌های فراوان و ملکول‌های کتون انباشته شده:
مرکز کنترل اشتها و سیری را تحت تأثیر قرار داده، موجبات بی‌میلی و عدم رغبت شدید به خوردن غذاهای یکنواخت فاقد تنوع را فراهم می‌سازد.
عملکرد کلیه‌ها را تحت تأثیر قرار داده، دفع اسید اوریک حاصل از مواد پروتئینی را در افراد مستعد و دارای پیش‌زمینه نقرس مهار نموده، خطر حملات نقرس را افزایش می‌دهد. از طرف دیگر، تولیدات کتونی و تراکم آنها منجر به افزایش ثانویه ماده‌ای به نام متیل‌گلی‌اوگزال (methylglyoxal) می‌گردد که به طور غیر مستقیم در افراد مبتلا به دیابت باعث تخریب سلول‌های بافت‌های مختلف از جمله تحت فشار قرار دادن عملکرد کلیه‌ها می‌گردد و خطر کتواسیدوز را در این بیماران به شدت افزایش می‌دهد.
بهره‌گیری آزاد از انواع منابع غذایی حاوی چربی‌های فراوان دربردارنده ترانس به افزایش کلسترول تام و سطح افزون‌تر شده LDL (کلسترول بد) آماده اکسیداسیون تحت تهاجم رادیکال‌های آزاد می‌انجامد و ایجاد آتروم در مسیر رگ‌های خون‌رسان حالت کشسانی آنها را از بین برده و باعث پرفشاری خون و تشدید صدمات کلیه‌ها و حمله‌های قلبی و سکته مغزی می‌شود.
به دلیل دفع فراوان آب و الکترولیت‌ها تعادل مایعات و الکترولیت‌های فرد را بر هم زده و خطرات بروز شوک‌های ناشی از این عدم تعادل را موجب می‌شود.
بیشتر بخوانید:
به علت حذف خیلی از گروه‌های غذایی حاوی ریزمغذی‌های حیات‌بخش، با وجود سیری ظاهری و عدم احساس گرسنگی به طور وسیعی گرسنگی‌های پنهانی و سلولی را در افراد علاقه‌مند به این رژیم‌هایی که مختص بیماری‌های خاص می‌باشد، ایجاد نموده و گسترش می‌دهد.
همراه با حذف غلات، حبوبات و فرآورده‌های آنها و سبزیجات و میوه‌ها، فیبرهای محلول و نامحلول مورد نیاز روزانه رژیم‌گیرنده تأمین نشده، کنترل سرعت جذب چربی‌ها و دفع مواد زاید بدن دچار کاستی شده، یبوست شدید که منجر به هموروئید می‌گردد و بدبویی نفس، ریزش مو، آزردگی کبد، عصبیت شدید و تحریک‌پذیری و عدم تحمل دیگران، می‌تواند از عوارض استفاده نابجا و بلند مدت از رژیم‌های کتوژنیک باشد.
ادامه دارد...
