خبرگزاری تسنیم: روز پنجشنبه 30 مردادماه وزارت خارجه آمریکا با ارسال نامه‌ای رسمی به اطلاع شورای امنیت رساند که قصد دارد «مکانیسم ماشه» را درباره پرونده هسته‌ای ایران و برجام فعال کند.
مکانیسم ماشه چگونه تعبیه شده است؟
در جریان مذاکرات وین، دولت آمریکا موفق شد بندی را در توافق نهایی بگنجاند که امکان بازگرداندن تمامی تحریم‌ها در صورت تخطی ایران از اجرای تعهدات برجامی را فراهم می‌کرد. این بند اجازه می‌دهد که تمامی تحریم‌ها به صورت خودکار بازگردند، بدون آنکه اعضای شورای امنیت در این خصوص از حق وتو برخوردار باشند.
در آن زمان آمریکا بیم آن را داشت که روسیه یا چین ممکن است قصد وتوی بازگشت مجدد تحریم‌ها را داشته باشند.
مکانیسم ماشه چه تحریم‌هایی را بازمی‌گرداند؟
با این مکانیسم تمامی قطعنامه‌های تحریم شورای امنیت علیه ایران که از سال 2006 وضع شده و با برجام معلق شده بودند، بازمی‌گردند.
در نتیجه این قطعنامه‌ها تمامی فعالیت‌های مرتبط با صنعت هسته‌ای ایران، شامل برنامه‌های تحقیق و توسعه، باید متوقف شوند. انتقال یا صادرات هرگونه اقلام مرتبط با سلاح هسته‌ای به ایران ممنوع خواهد شد، افراد و نهادهای درگیر در برنامه موشکی و هسته‌ای ایران در فهرست تحریم قرار خواهند گرفت و تحریم تسلیحاتی ایران از نو برقرار خواهد شد.
این قطعنامه‌ها همچنین از کشورهای جهان می‌خواهند کشتی‌های باری از ایران یا به مقصد ایران را بازرسی کنند و محموله‌های غیرقانونی را ضبط کنند.
مکانیسم ماشه چگونه فعال می‌شود؟
آمریکا برای ورود به فاز فعال‌سازی بند اسنپ‌بک در مرحله نخست، اخطار و گزارش هشدار آمیز (notification) خود در مورد عدم اجرای قابل توجه تعهدات برجامی از سوی ایران را به شورای امنیت ارائه خواهد کرد. اعضای شورای امنیت از زمان دریافت این گزارش 10 روز فرصت خواهند داشت در مورد رای به پیش نویس یک قطعنامه تصمیم گیری کنند.
با پایان مهلت 10 روزه در صورت عدم تفاهم اعضا در ارتباط با رای‌گیری در مورد پیش نویس قطعنامه تنظیم شده بر اساس نوتیفیکیشن آمریکا، رییس دوره‌ای شورای امنیت (که اکنون اندونزی است) موظف به ارائه یک پیش نویس قطعنامه جهت رای گیری در فرصتی 30 روزه است. در صورت عدم موفقیت در زمینه رای به قطعنامه پیشنهادی در پایان سی امین روز از زمان دریافت نوتیفیکیشن آمریکا به شورای امنیت، تمام قطعنامه‌های تحریمی قبل از قطعنامه٢٢٣١ دوباره بازخواهد گشت.
بر اساس بند ١٢قطعنامه٢٢٣١در صورت عدم موفقیت در زمینه رای به قطعنامه پیشنهادی در اجرای بندهای ٧و١١قطعنامه در شامگاه سی امین روز به وقت گرینویچ از زمان دریافت نوتیفیکیشن آمریکا به شورای امنیت، تمام قطعنامه های تحریمی قبل از قطعنامه٢٢٣١دوباره بازخواهد گشت.
با این حال سایر قدرت‌های جهانی برخلاف آمریکا معتقدند قطعنامه شورای امنیت سند مستقلی از برجام نیست بلکه مکمل آن است و کشوری که از یکی از این دو سند خارج شده است نمی تواند از سند مکمل علیه سند دیگر استفاده کند.
حجت الاسلام مجتبی ذوالنوری رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی است که درباره آینده روابط بین‌الملل پس از اقدام امریکایی‌ها برای فعال سازی مکانیزم ماشه و ازسرگیری تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، علی رغم همراهی نکردن دیگر اعضای برجام و نیز برنامه ایران برای مقابله با اقدامات آمریکا گفت‌وگو کردیم
مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
تسنیم: امریکا اعلام کرده که مکانیسم ماشه را عملاً به انجام رسانده و حالا تحریم‌های قطعنامه‌ای شورای امنیت سر جای خود خواهد بود ولی اروپا و دیگران با آن مخالفت کرده‌اند؛ فکر می‌کنید در ادامه و در واقعیت امر چه اتفاقی خواهد افتاد و مناسبات بین المللی به چه سمت می رود؟
* ذوالنوری: مکانیسم ماشه سازوکاری است که در برجام دیده شده و این سازوکار میتواند توسط یکی از اعضای 5+1 فعال شود اما نکته مهم اینجاست که آمریکا دیگر عضو این گروه نیست و از برجام خارج شده است.
مرجع پذیرش که شورای امنیت سازمان ملل است، هم اعلام کرده که کار آمریکا مبنای حقوقی و قانونی ندارد. همچنین اتحادیه اروپا و تروییکای اروپا نیز اعلام کردند که این اقدام امریکا خلاف قانون است لذا اروپا و اعضای 1+4 (دیگر اعضای برجام) اعلام کردند که با آمریکا همراهی نمی‌کنند.
از طرفی در رای گیری شورای امنیت سازمان ملل برای اقدام مقدماتی امریکا که بحث لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران بود، تنها نظر امریکا و دومینیکن مثبت بود و بقیه اعضا نظر مثبت ندادند. بنابراین از مجموع شرایط درمی یابیم که این اقدام امریکا خلاف قوانین بین المللی و یک اقدام قلدرانهِ یک جانبهِ فردی است.
اگر بخواهد امریکا روی این موضوع بایستد از نظر قانونی جایگاهی ندارد. پس اگر امریکا اعلام کرده که مکانیزم ماشه فعال شده غیرواقعی گفته و غلط کرده است.
امریکا می‌خواهد با زورگویی علیه ملت و منافع کشورمان اقدام کند؛ در گذشته هم همینطور بوده و اکنون نیز همین است و اگر زورش برسد در آینده نیز همین مسیر را می‌رود چون خوی استبدادی این کشور چنین چیزی را ایجاب میکند.
اگر قرار باشد امریکا خلاف برجام اما به اسم برجام برملت ما ظلم کند، فشار بیاورد و منافع ما را رعایت نکند، قطعا ما هم در روابط‌مان با اعضای 1+4 و آژانس بین المللی تجدید نظر می‌کنیم.
تسنیم: ایران در این میان چه اقدامات و تصمیماتی باید اتخاذ کند؟
* ذوالنوری: طبیعتا در برابر این اقدام زورگویانه آمریکا ما هم مکانیزم‌ها و ابزارهایی در اختیار داریم. اگر دنیا به انحراف به سمت امریکا برود ما اقدام خودمان را می‌کنیم. ما قوانین زیادی داریم که میتوانیم اقدامات متقابل انجام دهیم.
وانگهی اگر قرار باشد امریکا خلاف برجام اما به اسم برجام برملت ما ظلم کند، فشار بیاورد و منافع ما را رعایت نکند، قطعا ما هم در روابط‌مان با اعضای 1+4 و آژانس بین المللی تجدید نظر می‌کنیم.
** اخراج بازرسان آژانس، متوقف کردن پروتکل الحاقی و خروج از ان پی تی را در دستورکار قرار دهیم
ما میتوانیم اخراج بازرسان آژانس و متوقف کردن پروتکل الحاقی، خروج از برجام و حتی خروج از ان پی تی را در دستور کارمان قرار بدهیم چرا ما باید به هنجارها، قوانین، پادمان‌ها و معاهدات بین‌المللی پایبند باشیم و هزینه‌هایش را بدهیم ولی آنها در تامین منافع ما بی‌خاصیت باشند و به ابزاری برای تهدید منافع ما بدل شوند.
لذا ما در این فاز به طور جدی ورود می‌کنیم و نسبت به این مسئله بی‌تفاوت نخواهیم نبود. این هم حق قانونی ماست. ما اهل زورگویی و چالش آفرینی در دنیا نیستیم ولی ملت ما ملت عزیز و شایسته احترامی هستند نباید اهانت و فشار به ملتمان را بی پاسخ بگذاریم و بپذیریم. ایران تاکنون کوچکترین تعدی به مقررات بین المللی نداشته، به چه حق ملت ما تاوان بدهد و مجازات بشود؟
ما باید به هنجارها، قوانین، پادمان‌ها و معاهدات بین‌المللی پایبند باشیم و هزینه‌هایش را بدهیم ولی آنها در تامین منافع ما بی‌خاصیت باشند و به ابزاری برای تهدید منافع ما بدل شوند.
بنابراین مجلس یازدهم با فضای بسیار آماده انقلابی که دارد، این شرایط را دقیقا رصد میکند و علاوه بر اینکه متناسب با شرایط اقدام خواهد کرد، دستگاه‌های ذیربط را هم وادار به اقدام میکند. ما برای برخورد با کسی که به ملتمان تعرض کند، کمبود قانون نداریم. هرجا هم که نیاز باشد در اجرای قانون دستگاه‌ها را وادار خواهیم کرد که سرعت عمل داشته باشند و اگر نیاز قانونی هم وجود داشته باشند، در تامین نیازمندی‌های قانونی و پشتیبانی‌های قانونی لحظه‌ای کوتاهی نخواهیم کرد.
تسنیم: اروپا ظاهرا با اقدامات امریکا در مقام حرف مخالف است ولی در واقعیت تحریم‌های امریکا و بین‌المللی را علیه ایران اعمال کرده و از امریکا پیروی میکند. آیا مناسب است که ایران سرمست و مسخ از اقدامات ظاهری اروپایی‌ها هیچ اقدامی برای تامین منافع خود از برجام نکند؟
* ذوالنوری: ما نمی‌گوییم اروپا شاهکاری انجام داده است. حتی می‌گوییم برجام هم شاهکار نبود و کار خاصی برای ایران نکرد. برجام تا حالا هرچه داشته برای ما هزینه‌های یکجانبه بوده است. اگر چه در یک جاهایی تظاهرمیشود که گشایش‌هایی برای ما ایجاد شده است ولی وقتی خروجی آن را نگاه می‌کنیم می‌بینیم ما همه تعهداتمان در برجام را عملیاتی کردیم ولی آنچه که باید اتفاق می‌افتاد یعنی لغو تمام تحریم‌ها، این اتفاق نیفتاد و حتی با تلاش‌های یکجانبه امریکا در برخی شرایط فشار بر ایران حتی بیشتر از قبل برجام است.
بنابرایم وقتی نتیجه را نگاه می‌کنیم، نمی‌توانیم اعلام جشن کرده و بگوییم ما شاهکار کردیم و برجام فتح الفتوح بود.
در مورد اینکه اروپا با نظر آمریکا مخالفت کرده است، ما نمی‌گوییم فتح الفتوح بوده بلکه این کمترین قدم اروپاست اگر این کار را نکند فردا ما در برجام نخواهیم بود. گرچه این اقدام اروپا را مثبت ارزیابی می‌کنیم اما اگر اروپا باید 100 قدم برمی‌داشت، اکنون تنها یک قدم برداشته است.
** مخالفت اروپا با تصمیم آمریکا شکست تلخی برای این کشور است
بنابراین اگر این یک قدم را نسبت به صفر بسنجیم، اقدام مثبتی است اما اگر آن را نسبت به 100 بسنجیم، اروپا 99 قدم دیگر به ایران بدهکار است لذا اینجا جای خرسندی و جشن ندارد.
ولی اگر بگوییم امریکا تلاش کرد تا اروپا را یک قدم عقب ببرد و اراده غیرقانونی خود را تامین کند اما موفق نشد و در مقابل حقانیت مردم ایران رسوا شد، این واقعا یک پیروزی برای ماست و یک شکست خیلی تلخ برای آمریکا است که هیمنه آن را به چالش کشیده و رسوا کرده است.
این مساله را قبول داریم و خدا را شاکریم که امریکا رسوا شده و امیدواریم با لطف خداوند هر روز رسواتر شود و خطر و شر آن از سر جوامع و ملتها کم شود.
تسنیم: برخی ظاهرا به این دل بسته‌اند که بعد از انتخابات آمریکا بایدن بر سر کار بیاید؛ آیا معطل و مرتبط کردن سیاست و اقتصاد داخلی به انتخابات یک کشور دیگر اقدام عاقلانه‌ای است؟ آیا ایران نباید مستقلاً حرکت قاطعانه‌ای برای تامین منافع خود انجام دهد؟
* ذوالنوری: بعضی‌ها فکر می‌کنند اگر تحولی در انتخابات امریکا رخ دهد، وضعیت خاصی پیش می‌آید. اولا ما این مساله را صد در صد رد نمی‌کنیم. چه بسا همچنین اتفاقی بیفتد لذا از اول بنا را بدبینی و زیرسوال بردن نمی‌گذاریم. توصیه هم می‌کنیم که چه دولت فعلی امریکا و چه آیندگانی که می‌خواهند بیایند، با محور عقلی و واقع بینی حرکت کنند.
اما اینکه رفتارمان را شرطی کرده و تمام کارها را مشروط به نتیجه انتخابات آمریکا کنیم، 100 درصد غلط است چون در آن طرف معادله ما تاثیرگذار نیستیم و همه آنها هم سر و ته یک کرباس هستند. لذا سفید و سیاه نظام سلطه و ایالات متحده و دولت امریکا در مقابل ما تفاوتی ندارند، جمهوری خواه و دموکراتشان تفاوتی نمی‌کنند چون مبانی و اهدافشان یکی است. شاید تاکتیک‌هایشان یا حداکثر راهبردهایشان در مواجهه با جمهوری اسلامی متفاوت بشود، ولی اهداف و مبانی شان یکی است.
بنابراین اینکه همه چیزمان را براساس تغییری که تصور و احتمالش داده می‌شود، تنظیم کنیم، کار غلطی است. نباید اوضاع کشور و مملکت را شرطی کنیم. خطر شرطی شدن وضعیت کشور خطر بسیار سنگینی است و ضررها و مضراتش برای کشور بسیار آسیب رسان است پس باید براساس منافعمان و بدون نگاه به چنین فضاهایی، کارمان را بچینیم و اقداماتمان را باید با فرض اینکه در امریکا هیچ اتفاقی به نفع ما نخواهد افتاد، تنظیم کنیم. نباید اداره امور کشور، رشد، توسعه، پیشرفت و حل مشکلات را مشروط به تغییراتی در امریکا یا هر جای دیگری بکنیم.
باید فرض کنیم که امریکا روی کره زمین نیست، در آن صورت چطور زندگی می‌کردیم؟ ما باید بر توانمندی‌های داخلی، همکاری با کشورهای همسایه و پیگیری حل مشکلات مان در منطقه تکیه کنیم. راه حل 90 درصد مشکلاتی که امروز در کشورمان داریم، در داخل است. نباید منتظر باشیم که معجزه‌ای از بیرون بیاید و مشکلات را حل کند.
** جلسات مداوم کمیسیون امنیت برای انتخاب بهترین راه تقابل با رفتار آمریکا
تسنیم: برخی پیشنهاد کرده‌اند که ایران در واکنش به امریکا و تعلل‌های اروپا نظارت‌های برجامی را ملغی کند و به نظارت‌های پادمانی برگردد و حتی برخی دیگر میگویند میتوان از ان پی تی خارج شد ولی داوطلبانه الزامات آن را به جای آورد. نظر شما چیست؟ اگر با این دو موافقتی ندارید، ایده خود شما برای برخورد فعالانه و غیرمنفعلانه با اقدامات امریکا و تعلل‌های اروپا چیست؟
* ذوالنوری: مطمئنا در این مورد گزینه‌های فراوانی جلوی روی ایران است و این گزینه‌ها بسیار بیشتر از مواردی است که در بالا اشاره کردم. ولی ما در جایگاه کمیسیون امنیت ملی هرروز جلساتی داریم و تمام این راه‌ها را بررسی می‌کنیم. این جلسات در این روزهای اخیر با حضور دستگاه‌های ذیربط حتی اشخاص حقیقی و حقوقی خارج از مجلس برگزار می‌شود تا از نظرات کارشناسان استفاده کنیم و تمام راه‌های مورد تصور که در تقابل با رفتار امریکا وجود دارد، مورد بررسی قرار گیرد تا هر کدامشان که به منافع ملی، حل مشکلات مردم و بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم کمک میکند و نزدیکتر است و کمترین معایب را دارد، انتخاب شود.
ما روزانه مسائل را بررسی و رصد می‌کنیم و راهکارهای برخورد را دقیقا مقایسه می‌کنیم تا ان‌ءشالله بهترین راهکار را انتخاب کنیم. دکتر قالیباف رئیس مجلس هم کمیسیون امنیت ملی را مکلف کردند تا به بررسی مسائل ورود کرده و نظرات اجرایی خود را به صحن بدهد. البته ما از قبل هم کارهایی کرده و پیشنهاداتی داشتیم و بعد از این موضوع هم همین کار را انجام می‌دهیم و به زودی نظراتمان را به هیئت رئیسه مجلس و صحن ارائه خواهیم کرد.
